Wstęp

Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie czytelnikowi zasad funkcjonowania systemu nauczania przez internet. Ponieważ jestem nauczycielem a nie organizatorem kursów to prezentacja owych zasad będzie "zawężona" tylko do moich doświadczeń i obserwacji.
Program e-learning w Szkole Głównej Handlowej jest organizowany i prowadzony przez Centrum Rozwoju Edukacji Niestacjonarnej. Generalnie rzecz ujmując obejmuje on 2 kwestie:

1. "wspomaganie" zajęć dydaktycznych

2. płatne kursy doszkalające

Jako jeden z (dotychczas) nielicznych pracowników naukowo-dydaktycznych Szkoły jestem zaangażowany w oba w/w obszary nauczania przez internet.
W moim przypadku "wspomaganie" zajęć dydaktycznych dotyczy prowadzonych przeze mnie zajęć z mikro- i makroekonomii na licencjackich studiach zaocznych. W ramach internetowych, płatnych kursów doszkalających prowadzę (wraz z kolegą, mgr. Dariuszem Malinowskim) kurs przygotowawczy z teorii ekonomii do magisterskich studiów uzupełniających.

E-learning wykorzystuje 4 sposoby komunikacji studenta/kursanta z nauczycielem.
Są nimi:

1. prezentacja materiału dydaktycznego na udostępnionych kursantom/studentom stronach www Centrum Rozwoju Edukacji Niestacjonarnej
2. forum dyskusyjne
3. chat (pełniący rolę internetowych konsultacji z nauczycielem)
4. korespondencja e-mailowa z nauczycielem

I. 'Wspomaganie' zajęć dydaktycznych

Ze względu na niewielką liczbę godzin dydaktycznych z mikro- i makroekonomii, jaką otrzymują studenci zaoczni, internetowe "wspomaganie" tych zajęć okazało się być dobrym pomysłem. Nie chodzi tutaj o rozszerzenie treści programowych (bo to nie miało miejsca), lecz o stworzenie studentom możliwości częstszego kontaktu z nauczycielem i dostępu do większej ilości materiału dydaktycznego. Internetowe "wspomaganie" sprowadza się do 3 kwestii:

1. umieszczania na stronach www sylabusów zajęć oraz (stale powiększanej) bazy przykładowych pytań/zadań
2. korzystania z forum dyskusyjnego
3. korzystania z chatu

1. Sylabusy do zajęć oraz przykładowe pytania/zadania

Przyjęto ogólną zasadę, że każdy z nauczycieli przygotowuje swój sylabus do prowadzonych przez siebie zajęć (oczywiście materiał obejmuje program przewidziany w SGH dla danego semestru studiów). Nic nie stoi jednak na przeszkodzie temu, aby kilku nauczycieli opracowało ten program razem. Tak jest w przypadku moim, mgr Dariusza Malinowskiego oraz dr Izabeli Zawiślińskiej.

Przygotowaliśmy wspólnie sylabusy dla 3 semestrów zajęć z mikro- i makroekonomii na zaocznych studiach licencjackich. Każdy z (trzech) sylabusów podzieliliśmy na 7 części co odpowiada liczbie zjazdów (spotkań z grupami studentów w danym semestrze). Dzięki temu studenci wiedzą na bieżąco, która partia materiału będzie omawiana na kolejnych zajęciach. Do każdego z sylabusów załączyliśmy przykładowe pytania/zadania. Mają one formę testową, czyli taką jaką stosujemy (w trójkę) na przygotowywanych przez nas kolokwiach i egzaminach. Studenci samodzielnie rozwiązują te pytania/zadania. Ewentualne wątpliwości konsultują na zajęciach, forum, chacie lub e-mailowo.

2. Forum dyskusyjne

Celem forum jest aktywizacja studentów, tj. nakłonienie ich do regularnej nauki. Co 2 poniedziałek (czyli po każdym zjeździe) umieszczamy na forum temat do dyskusji. Dotyczy on omówionej (na ostatnich zajęciach) partii materiału. W naszych zamierzeniach studenci mają utrwalać i pogłębiać zdobytą już wiedzę. Temat jest tak sformułowany, aby udział w dyskusji wymagał samodzielnej analizy. Aktywność studentów jest przez nas oceniana i stanowi jeden ze składników oceny końcowej.

3. Chat

Doświadczenie pokazuje, że zaczyna on wypierać tradycyjną formę konsultacji. W szczególności dotyczy to właśnie studentów zaocznych, którzy (w zdecydowanej większości) są osobami pracującymi zawodowo i nie mają czasu na regularne, osobiste przybywanie na spotkania z nauczycielem. Chat odbywa się raz w tygodniu w terminie ustalonym po konsultacji z grupami studentów.

Rezultaty

W tym miejscu chciałbym zacytować mail, który otrzymałem od mojego kolegi mgr Dariusza Malinowskiego. Dotyczy on zauważalnych zmian jakie pojawiły się wraz uruchomieniem programu "wspomagania" internetowego. Świadczą one na korzyść tego programu.
"...wyniki egzaminu z mikroekonomii, przeprowadzonego w ostatniej sesji, uzyskane przez studentów z moich grup objętych studiami internetowymi potwierdzają wstępne obserwacje dokonane po sesji zimowej, że studia internetowe przyczyniają się do wyraźnej poprawy wyników uzyskiwanych przez studentów. Statystyka egzaminu z MIKROEKONOMII - grupy (moje) objęte studiami internetowymi:

5,5 - 4,3%          4,5 - 21,8%          3,5 - 13,0%          2,0 - 8,7%
5,0 - 8,7%          4,0 - 30,5%          3,0 - 13,0% DLA PORÓWNANIA: Statystyka egzaminu z MIKROEKONOMII - grupy (moje) jeszcze nie objęte studiami internetowymi:

5,5 - 0,0%          4,5 - 18,2%          3,5 - 24,2%          2,0 - 24,2%
5,0 - 3,0%          4,0 - 6,2%          3,0 - 24,2%
A zatem w przypadku grup objętych studiami internetowymi oceny z przedziału 4,0-5,5 otrzymało 65,3% studentów podczas gdy w przypadku grup nie objętych studiami internetowymi oceny z przedziału 4,0-5,5 otrzymało tylko 27,4% studentów. W obu przypadkach poziom egzaminu oraz kryteria otrzymania poszczególnych ocen były niemal identyczne. Warto także zaznaczyć że do I terminu przystąpiło niemal 100,0 % studentów (objętych studiami internetowymi) podczas gdy około 80,0% studentów nie objętych tymi studiami... ."

II. Kursy dokształcające

Jednym z kursów doszkalających organizowanych przez BOS jest kurs przygotowawczy do testu na uzupełniające magisterskie studia zaoczne SGH. Kurs obejmuje zajęcia z ekonomii i języka angielskiego.

Pomysł uruchomienia kursu wynikał bezpośrednio z formuły studiów zaocznych. Szkoła Główna Handlowa prowadzi studia zaoczne w systemie dwustopniowym, tj. najpierw 3-letnie studia licencjackie a następnie 2-letnie studia uzupełniające magisterskie. Uzupełniające studia magisterskie są "otwarte" dla wszystkich, tzn. mogą na nie rekrutować się nie tylko absolwenci studiów licencjackich w Szkole Głównej Handlowej, lecz także absolwenci takich studiów z innych szkół wyższych, zarówno publicznych jak i prywatnych.

Taka sytuacja rodzi pewne problemy. Chodzi tutaj przede wszystkim o - często znaczące - zróżnicowanie poziomu wiedzy kandydatów (a potem studentów) i w konsekwencji możliwość czy łatwość przyswajania wiedzy z kontynuowanych na studiach magisterskich przedmiotów. W odniesieniu do wspomnianego problemu kursy te mają spełniać dwie funkcje:
1. uzupełniać wiedzę studentów dostosowując ją do zakresu wymaganego na zaocznych studiach licencjackich (w szczególności dotyczy to osób nie będących absolwentami zaocznych studiów licencjackich w SGH)
2. służyć jako "repetytorium" materiału mikro i makroekonomii omawianego na zaocznych studiach licencjackich (dotyczy to w szczególności osób będących absolwentami zaocznych studiów licencjackich w SGH)

Obie funkcje mają na celu uzupełnienie i odświeżenie wiedzy z teorii ekonomii (w zakresie studiów licencjackich), co powinno ułatwić kontynuowanie nauki mikro i makroekonomii na zaocznych uzupełniających studiach magisterskich.

Kursy doszkalające były dotychczas kierowane do studentów i kandydatów na studia zaoczne w SGH. Ostatnie zmiany (w tym także uruchomienie kursu wrześniowego) zmierzają do poszerzenia grupy uczestników. Oznacza to, że w kursie doszkalającym może uczestniczyć każdy student SGH, który chciałby utrwalać zdobytą wiedzę z mikro- i makroekonomii oraz każda osoba spoza SGH, która chce poszerzyć swoje wiadomości z tego zakresu.

A. Materiał dydaktyczny

Począwszy od lipca 2002 roku kurs doszkalający prowadzony jest przeze mnie i mojego kolegę - mgr Dariusza Malinowskiego. Dla potrzeb kursu na nowo opracowaliśmy materiał dydaktyczny (do tej pory BOS wykorzystywał materiał przygotowany przez nauczycieli dotychczas prowadzących kurs). "Nasz" materiał dydaktyczny składa się z dwóch części. Pierwszą jest "wykład", drugą - pytania testowe. "Wykład" został podzielony na 6 części będących podstawowymi blokami tematycznymi obejmującymi w całości zakres materiału mikro-i makroekonomii zaocznych studiów licencjackich w SGH. Wykład nie pełni funkcji podręcznika.

Należy go traktować jako swego rodzaju "przewodnik", który zwięźle omawia kluczowe zagadnienia danego tematu. Z tej właśnie przyczyny do każdego z tematów załączyliśmy informację o numerach stron w podstawowym na studiach zaocznych w SGH podręczniku ekonomii (D.Begg, R.Dornbusch, S.Fischer, Ekonomia), na których omawiane przez nas zagadnienia są szczegółowo opracowane. Do każdego z 6-ciu tematów przygotowaliśmy zestaw pytań testowych. Są one analogiczne w formie do pytań z egzaminów wstępnych na zaoczne studia uzupełniające magisterskie w SGH.

B. Formuła kursu

W trakcie trwania kursu jego uczestnicy otrzymują sukcesywnie dostęp do wykładu (plik "pdf") oraz pytań testowych w ramach każdego z 6-ciu kolejnych tematów. Pytania testowe podzieliliśmy na 2 grupy:

1. pytania interaktywne
2. pytania "klasyczne"

"Interaktywność" sprowadza się do tego, że poprawna odpowiedź na pytanie nie wymaga konsultacji z nauczycielem. Kursant rozwiązuje je "on-line". Wybranie błędnej odpowiedzi powoduje wyświetlenie komunikatu o merytorycznym charakterze błędu i stronach "skryptu", na których kursant może znaleźć informacje umożliwiające wybranie odpowiedzi poprawnej.

Na pytania "klasyczne" kursant odpowiada samodzielnie, a ich rozwiązania przesyła e-mailem do nauczyciela. Sposób organizacji kursu zmusza kursanta do regularnej pracy. Jest on bowiem zobowiązany do przesłania swoich odpowiedzi do dnia, w którym udostępniany jest materiał dydaktyczny kolejnego tematu. Odpowiedzi te opatrujemy zindywidualizowanym komentarzem i odsyłamy do nadawcy. Moje dwuletnie doświadczenie w prowadzeniu tego kursu pokazuje, że jest to preferowana (i stąd bardzo intensywna) forma kontaktu z nauczycielem.

Podsumowanie

E-learning jest nową formą prowadzenia dydaktyki nie tylko w SGH. Jesteśmy (nauczyciele i organizatorzy) na razie na etapie eksperymentowania, rozwijania i wdrażania nowych pomysłów. Formuła nauczania przez internet podlega nieustannej ewolucji. Należy to jednakże traktować jako ważną zaletę tej formy kształcenia. Z punktu widzenia studenta i kursanta istotne jest przede wszystkim to, że wykorzystanie możliwości jakie ona daje ułatwia naukę o tyle, o ile oszczędza czas utracony na dojazd na zajęcia oraz rozszerza w sposób właściwie nieograniczony możliwość kontaktu z nauczycielem (szczególnie poprzez e-mail i forum dyskusyjne). O tym, że studenci i kursanci cenią sobie e-learning świadczą liczne i pozytywne ich opinie, które zostały umieszczone przez BOS na stronach e-sgh.pl.