Relacja z seminarium

Nowe Prawo o szkolnictwie wyższym weszło w życie 1 września br. O jego wpływie na funkcjonowanie ośrodków akademickich nikogo nie trzeba przekonywać. Warto jednak zastanowić się nad długofalowymi skutkami nowych uregulowań prawnych dla autonomii uczelni. Czy nowa ustawa będzie wspomagała rozwój oferty programowej, kierunków studiów oraz metod i form kształcenia? Jak wpłynie na zarządzanie uczelnią - organizację jej pracy, budżet, obowiązki i uprawnienia poszczególnych grup społeczności akademickiej?

Na te i inne nurtujące nasze środowisko pytania starano się odpowiedzieć w czasie seminarium Nowe Prawo - szanse i zagrożenia dla szkolnictwa wyższego, które Fundacja Promocji i Akredytacji Kierunków Ekonomicznych wraz z SGH, Akademiami Ekonomicznymi i PTE miała przyjemność zorganizować 22 września br. w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie.

Problematyka poruszana na seminarium przyczyniła się do bardzo dużego zainteresowania nim - mogliśmy gościć reprezentantów ośrodków akademickich z całej Polski (ponad 70 osób). Uczestnicy mieli możliwość zapoznania się z referatami 9 prelegentów. Znaczną część czasu organizatorzy przeznaczyli na dyskusje, dzięki czemu zebrani mogli podzielić się opiniami, a także zapoznać się z tezami zgłoszonymi dodatkowo przez uczestników przed spotkaniem.

Obrady uroczyście otworzył prof. Adam Budnikowski, Rektor SGH, a ich prowadzenie powierzył Przewodniczącemu Rady Programowej Seminarium - prof. Markowi Rockiemu.

Pierwszym z występujących tego dnia był prof. Jerzy Błażejowski. Zaprezentował on z punktu widzenia Przewodniczącego Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego wpływ nowych uregulowań prawnych na kierunki studiów i standardy kształcenia oraz na możliwości formułowania programów nauczania.

Kolejnym prelegentem był prof. Łukasz Turski (PAN). Wystąpienie Profesora, zatytułowane Czy potrzebna nam jest Ustawa o szkolnictwie wyższym, a jeżeli tak, to po co? , wywołało znaczne ożywienie na sali, a także zachęciło do burzliwej dyskusji nt. zasadności wprowadzenia nowych uregulowań, jakości ich zapisu, jak również wyzwań stojących przed szkolnictwem.

Dalsze wystąpienia, reprezentantów SGH - dr. Romana Sobieckiego i prof. Wojciecha Morawskiego, koncentrowały się na bardzo istotnych aspektach wpływających na obraz kształcenia akademickiego w Polsce, a mianowicie możliwości tworzenia kierunków studiów przez uczelnie oraz dwustopniowości studiów w relacji do ich akademickości.

Ostatnie w I sesji wystąpienie, dr. Roberta R. Gajewskiego (PW), dotyczyło pracy nauczycieli akademickich, jej rozliczania, wymiaru pensum, nakładów pracy na przygotowanie zajęć, ale przede wszystkim kształcenia na odległość i tego jakie możliwości daje - lub też nie - nowa ustawa.

Przed przerwą rozgorzała dyskusja pomiędzy zwolennikami i przeciwnikami nowego Prawa. Na głosy z sali odpowiadał m.in. prof. Błażejowski. Warte odnotowania były wystąpienia prof. Jana Wojtyły oraz Michała Miąskiewicza. Dziekan Wydziału Finansów i Ubezpieczeń Akademii Ekonomicznej w Katowicach zabrał głos jako ekspert i współtwórca jednego z projektów ustawy o szkolnictwie wyższym, wskazując na zalety wprowadzonych rozwiązań, jak również odpowiadając na zarzuty ich przeciwników. Z kolei M. Miąskiewicz (absolwent Uniwersytetu Harvarda) dzielił się swoimi doświadczeniami dotyczącymi rozwiązań przyjętych w sektorze szkolnictwa wyższego w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych. Do dyskusji dołączył się także prof. Jerzy Menkes (SGH), który zwrócił uwagę na możliwości, jakie dała nowa ustawa w zwalczaniu patologii w szkolnictwie wyższym - w szczególności nagłaśnianych medialnie, na szczęście sporadycznych, nieetycznych postaw rektorów.

Sesję II otworzył prof. Rafał Krawczyk (Wyższa Szkoła Handlu i Prawa w Warszawie) wystąpieniem pt. Wolność akademicka a sukces naukowo-dydaktyczny uczelni wyższej. Skoncentrował się na procesach powstawania wiedzy, tworzenia nowoczesnej gospodarki i sektora szkolnictwa wyższego, tak na gruncie dydaktyki, jak i nauki, w kontekście swobody akademickiej oraz ingerencji czynnika administracyjnego i państwa.

Bardzo istotnym wystąpieniem była prezentacja przygotowana przez dr. Krzysztofa Leję z Politechniki Gdańskiej, która koncentrowała się na roli administracji w uczelniach. Prelegent zwrócił uwagę na niemal pominięcie tej grupy społeczności akademickiej w nowych uregulowaniach prawnych, co uznać należy za mankament tejże ustawy. Wskazał także na zmiany w zakresie organów kierujących administracją, wykazując równocześnie, iż są one w dużym stopniu kosmetyczne - pojawienie się kanclerza uczelni nie wnosi nic nowego, gdyż przejmuje on - niejako z urzędu - obowiązki i uprawnienia dotychczasowego dyrektora administracyjnego.

Dr Krzysztof Piech (SGH) podzielił swoje wystąpienie na dwie części. W pierwszej skoncentrował się na prezentacji stanu szkolnictwa wyższego w Polsce na tle jego rozwoju w krajach OECD (co potwierdziło po raz kolejny przepaść pomiędzy Polską a krajami - przede wszystkich - Europy Zachodniej). Druga część wystąpienia poświęcona została porównaniu nowych zapisów prawnych z dotychczas obowiązującymi, z podkreśleniem tych najbardziej interesujących, często niewskazywanych w publicznych dyskusjach jako te najważniejsze, zmian.

Przed podsumowującym wystąpieniem prof. Marek Rocki poprosił o krótkie prezentacje tez nadesłanych przez dr Annę Murdoch (SGH) oraz dziekana prof. Zenona Foltynowicza (Akademia Ekonomiczna w Poznaniu). Pierwsze z tych wystąpień koncentrowało się na aspektach etyki w działalności uczelni i kształceniu, drugie zaś na procedurach postępowania w przewodzie habilitacyjnym i "profesorskim".

Na zakończenie prof. Marek Rocki przypomniał uczestnikom spotkania przebieg prac nad tworzeniem tejże Ustawy, podkreślając fakt koncentrowania się w procesie uchwalania nowego Prawa na sprawach drugorzędnych, jak lustracja profesorów i tym samym pomijania znacznie istotniejszych kwestii. Jedną z nich jest zapewne wprowadzenie dofinansowania przez MEN studiów dziennych w niepublicznych uczelniach kosztem dotychczasowego, częściowego dofinansowania studiów wieczorowych i zaocznych w uczelniach państwowych. Choć algorytm wyliczenia dotacji był w ostatnich latach stały i właściwie żadne działania uczelni nie wpływały znacząco na zmianę wysokości dotacji, teraz - przy potrzebie dofinansowania uczelni niepublicznych - uczelnie publiczne mogą spodziewać się jej obniżenia. Seminarium zamknęła ogólna dyskusja na temat stanu szkolnictwa wyższego, nowego Prawa, jak również perspektyw dla kształcenia akademickiego w Polsce.

Warto podkreślić, iż społeczność akademicka stoi obecnie przed szansą wprowadzenia nowych rozwiązań, pomyślnych dla rozwoju szkolnictwa wyższego. Nowe Prawo w swojej znacznej część daje uczelniom duże możliwości i swobodę działania. Dla jego pełnego funkcjonowania potrzebne są jednak rozporządzenia regulujące szczegółowe zasady działania i pracy. Głos środowiska przy tworzeniu przepisów wykonawczych może mieć ogromne znaczenie dla ich treści. Zachęcam zatem do dyskusji środowiskowej, zgłaszania propozycji zmian i wizji rozwoju szkolnictwa wyższego na łamach dwumiesięcznika "e-mentor".