Wprowadzenie

Dnia 15 grudnia 2005 roku Regionalne Centrum dla Naukowców przy Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie zorganizowało konferencję na temat Zatrudnianie i opodatkowanie naukowców obcokrajowców w Polsce oraz Polaków zagranicą. Skierowana była do naukowców oraz pracowników wyższych uczelni. Konferencję poprowadził doradca podatkowy - Paweł Kochanowski.

Tematy omawiane podczas tego spotkania podzielone zostały na pięć głównych bloków tematycznych, obejmujących: zasady zatrudniania cudzoziemców-naukowców w Polsce; zasady wydawania zezwoleń na pobyt czasowy i kart pobytu dla cudzoziemców-naukowców i ich rodzin; opodatkowanie pracowników nauki z zagranicy wykonujących pracę w Polsce; opodatkowanie Polaków wykonujących pracę za granicą; zasady opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. Poniżej przedstawiona została krótka charakterystyka poruszanych tematów.

Zasady zatrudniania cudzoziemców-naukowców w Polsce

Cudzoziemiec może wykonywać pracę na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, jeżeli posiada zezwolenie na pracę wydane przez wojewodę właściwego ze względu na siedzibę pracodawcy. W przypadku cudzoziemców zatrudnionych na uczelni w charakterze nauczycieli akademickich nie jest wymagane uzyskanie zgody organu zatrudnienia. Jest to wyjątek od reguły mówiącej o obowiązku posiadania zezwolenia i zgody na pracę w przypadku zatrudnienia cudzoziemca, co zawarte zostało w art. 109 pkt. 3 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. Osoby niezatrudniane w charakterze nauczycieli akademickich, np. pracownicy naukowo-techniczni, biblioteczni, dokumentacji i informacji naukowej oraz pozostali pracownicy uczelni, są zobowiązani do posiadania pozwolenia na pracę.

Zasady wydawania zezwoleń na pobyt czasowy i kart pobytu dla cudzoziemców w Polsce

Dla cudzoziemców procedura uzyskiwania zezwoleń na pobyt czasowy i kartę pobytu zakłada obowiązek złożenia: wniosku, 2 zdjęć, kopii paszportu lub dokumentu podróży, umowy o pracę, meldunku czasowego i opłaty za wydanie karty pobytu.

Opodatkowanie cudzoziemców-naukowców wykonujących pracę w Polsce

Głównym kryterium ustalania obowiązku podatkowego w Polsce jest miejsce zamieszkania. W prawie podatkowym brak jest jednak definicji terminu "miejsce zamieszkania". Definicja w Kodeksie Cywilnym za miejsce zamieszkania przyjmuje miejsce, gdzie przybywa się z intencją stałego zamieszkania.

Osoby fizyczne, jeśli nie mają na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej miejsca zamieszkania, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów z pracy wykonywanej na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej na podstawie stosunku służbowego lub stosunku pracy, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia, oraz od innych dochodów osiąganych na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. Jest to ograniczony obowiązek podatkowy.

Osoby fizyczne, jeśli posiadają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów. Jest to nieograniczony obowiązek podatkowy.

Zwolnieniu w polskim prawie podatkowym podlegają stypendia. Na wysokość podatków płaconych przez obcokrajowców pracujących w Polsce mają również wpływ postanowienia umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, zawartych pomiędzy Rzeczpospolitą Polską a krajem, z którego pochodzi naukowiec.

Opodatkowanie Polaków wykonujących pracę za granicą

Opodatkowanie Polaków wykonujących pracę za granicą zależy od ustalenia rezydencji podatkowej, czyli ograniczonego lub nieograniczonego obowiązku podatkowego. Istnieją dwie możliwości zatrudnienia polskiego naukowca zagranicą:

• zagraniczna umowa o pracę - urlop bezpłatny w Polsce;
• umowa o pracę w Polsce - podróż służbowa, oddelegowanie.

Zagraniczna umowa o pracę charakteryzuje się brakiem obowiązku polskiego pracodawcy pobierania zaliczek na podatek dochodowy. Sprawą zajmuje się zagraniczna instytucja naukowca, a polski pracodawca udziela urlopu bezpłatnego.

Zasady opłacania składek na ubezpieczenie społeczne

Od 1 maja 2004 roku pracodawcy zagraniczni z państw członkowskich Unii Europejskiej, nieposiadający w Polsce siedziby ani przedstawicielstwa, z tytułu zatrudniania tu pracowników są zobowiązani do wypełniania obowiązków płatnika składek w zakresie ubezpieczeń społecznych, ubezpieczenia zdrowotnego i Funduszu Pracy.

Sieć Centrów Informacji dla Naukowców

W celu pomocy naukowcom zagranicznym w sprawach związanych z przyjazdem, pobytem i rozwojem kariery naukowej w danym kraju, powstała Europejska Sieć ERA-MORE - inicjatywa Komisji Europejskiej i 33 krajów europejskich, stanowiąca jeden z elementów Europejskiej Przestrzeni Badawczej wspierający mobilność naukowców. W Polsce Sieć Centrów Informacji dla Naukowców została utworzona w oparciu o istniejącą strukturę sieci Punktów Kontaktowych odpowiedzialnych za realizację programów badawczych Unii Europejskiej w Polsce. Składa się ona z Krajowego Centrum Informacji dla Naukowców znajdującego się w Instytucie Podstawowych Problemów Techniki PAN w Warszawie oraz 10 Regionalnych Punktów utworzonych na uczelniach lub instytutach badawczych. Działania Polskiej Sieci Centrów Informacji są finansowane przez Ministerstwo Edukacji i Nauki oraz Komisję Europejską w ramach 6. Programu Ramowego UE. Więcej informacji na temat jej działalności można znaleźć na stronie internetowej www.eracareers-poland.gov.pl.