Wprowadzenie

Wprowadzenie

W niniejszym opracowaniu zawarte zostały podstawowe informacje na temat historii wdrażania systemu e-Government w Polsce, a także zaprezentowano wyniki badań przeprowadzonych w oparciu o oficjalne strony oraz Biuletyny Informacji Publicznej pięćdziesięciu gmin w województwie mazowieckim. Przebadane zostały wszystkie gminy miejsko-wiejskie, cztery losowo wybrane gminy miejskie oraz cztery losowo wybrane gminy wiejskie. Gminy zostały ocenione nie tylko pod względem jakości i ilości oferowanych usług, lecz także aktualności prezentowanych wiadomości oraz intuicyjności i wyglądu serwisu. Na koniec przedstawiono analizę zebranych danych oraz najlepsze i najgorsze gminy wraz z ich oceną.

Badania serwisów zostały przeprowadzone pomiędzy 20 października a 10 listopada 2005 r.

e-Government

We współczesnej gospodarce, opierającej się w coraz większym stopniu na wiedzy, przepływ informacji musi być szybki, a one same dostępne 24 godziny na dobę. Stąd idea elektronizacji samorządu - e-Government. Termin ten obejmuje użycie technologii komunikacyjno-informacyjnych do monitorowania, planowania i usprawniania zadań administracji publicznej.

Wdrażanie projektu e-Government wywołuje dużo obaw związanych z bezpieczeństwem i kosztami jego wprowadzenia. Większość z tych usprawnień wymaga ogromnych nakładów finansowych oraz całkowitej reformy w administracji publicznej. Tryb pracy oraz procedury muszą zostać dostosowane do nowych wymagań, co w niektórych skostniałych urzędach może być trudne. Jako istotne cechy e-Governmentu warto też wymienić rozwój infrastruktury teleinformatycznej, wprowadzenie powszechnego, taniego, szybkiego i bezpiecznego internetu, stymulowanie lepszego wykorzystania technologii informacyjnych, rozwijanie teleinformatyki na obszarach wiejskich oraz rozwój radiofonii i telewizji cyfrowej¹.

W efekcie, wdrożenie e-Government oznacza znaczne oszczędności w wydatkach budżetu państwa, ograniczenie patologii (w tym korupcji), urzędy otwarte dla obywatela i firmy czynne 24 godziny na dobę².

e-Government to także szansa i ogromne udogodnienie dla ludzi niepełnosprawnych. Warto także podkreślić korzyści, takie jak: oszczędność czasu, wygodę oraz lepszą jakość życia.

Krótka historia e-Government w Polsce

Pierwsze dyskusje w Polsce na temat e-Government zaczęły się od raportu Komisji Europejskiej, przedstawionego w 1994 roku, zatytułowanego Europa i społeczeństwo globalnej informacji. Zalecenia dla Rady Europy (nazwany od jednego z autorów Raportem Bangemanna). Był on przedmiotem analiz na I Kongresie Informatyki Polskiej. Jednak dopiero 6 lat później, w 2000 roku, Sejm podjął uchwałę o budowie społeczeństwa informacyjnego, a następnie w 2001 roku uchwalił istotne dla rozwoju e-Government ustawy: wprowadzającą Biuletyn Informacji Publicznej (BIP) ustawę o dostępie do informacji publicznej oraz regulującą kwestię e-podpisu ustawę o podpisie elektronicznym. Kolejnym elementem mającym wpływ na rozwój e-Govermentu był, wzorowany na europejskim planie rozwoju eEurope, dokument ePolska (zawierający plan działań na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce). Wytyczne te doczekały się aktualizacji w 2002 roku. Kolejna wersja tej strategii otrzymała nazwę ePolska-2006. Konsekwencją przyjęcia tego dokumentu było przygotowanie przez Komitet Badań Naukowych wstępnej koncepcji projektu Wrota Polski (centralnego systemu informatycznego mającego realizować e-usługi administracyjne dla obywateli oraz podmiotów gospodarczych) oraz dokument Strategia Informatyzacji Rzeczpospolitej Polskiej - ePolska.

Podstawowym zadaniem budowanego centralnego systemu Wrota Polski ma być umieszczenie w sieci i dostęp online do wszystkich dysponujących zapleczem informatycznym serwisów administracji państwowej. Wśród najważniejszych funkcji, które ma realizować ten system są: usprawnienie przepływu informacji do obywatela, zapewnienie możliwości załatwiania spraw pomiędzy obywatelem czy podmiotem gospodarczym a rządem drogą elektroniczną, możliwość składania za pośrednictwem internetu wniosków o wydanie dokumentów, ułatwienie dostępu do danych medycznych i ubezpieczeniowych oraz wymiana informacji pomiędzy urzędami online. (...) Projekt "Wrota Polski" jest pierwszą próbą praktycznej realizacji zaleceń Unii Europejskiej ogłoszonych w programie eEurope 2005³.

Oceniane kategorie

Gminy były oceniane według danych zawartych na ich oficjalnych stronach internetowych oraz w Biuletynach Informacji Publicznej (BIP) - traktowanych jako całość. Gminy, które nie posiadały stron, były ocenianie tylko na podstawie BIP-ów. Oto kategorie, według których strony były oceniane.

1. Przydatność - sprawdzenie, czy są na stronie informacje, które mogą być przydatne i pomocne dla petentów w załatwianiu spraw w urzędzie. Duży wpływ na ocenę ma obecność na stronie informacji o załatwianiu spraw, druków do pobrania, możliwość zadania wójtowi/burmistrzowi pytania przez internet;
2. Sprawy - niektóre urzędy posiadają już elektroniczny system obiegu dokumentów i oferują możliwość składania spraw oraz sprawdzanie stanu ich załatwienia za pomocą internetu;
3. Aktualne wydarzenia - określenie, czy ze strony gminy można uzyskać informacje o aktualnych inwestycjach, imprezach organizowanych na terenie gminy itp.;
4. Przetargi - dostęp do informacji o przetargach organizowanych przez gminy zamieszczone na stronie i/lub w BIP-ie;
5. Inwestorzy - określenie, czy serwis posiada informacje mogące przyciągnąć inwestorów i być dla nich ważne, np. informacje o ulgach inwestycyjnych, dostępnych gruntach, strefach ekonomicznych, potencjale gminy oraz jej kierunkach rozwoju;
6. Opis - prezentacja gminy, jej historii, położenia itp.
7. Struktura i jednostki - sprawdzenie, czy na stronie i w BIP-ie znajdują się informacje na temat struktury organizacyjnej gminy, jednostek podległych oraz czy podane są kontakty do nich. W tej kategorii mieszczą się także informacje kontaktowe do komend policji, przychodni lekarskich, aptek itp.
8. Mapa - umieszczenie w serwisie map, zarówno samych miejscowości gminnych jak i całych gmin oraz ocena ich jakości.
9. Turystyka - dostępność informacji o bazie noclegowej, bankach, restauracjach, atrakcjach turystycznych, zabytkach itp.
10. Przyjazność - ocena na ile strona jest funkcjonalna, łatwa i intuicyjna w obsłudze.
11. Atrakcyjność - kategoria czysto estetyczna, ocena wyglądu strony.

W kategorii Sprawy strony mogły uzyskać od 0 do 3 punktów. W pozostałych kategoriach do zdobycia było od 0 do maksymalnie 4 punktów. Szczegółową punktację przedstawiono w poniższej tabeli.

Wyniki badań i ich analiza

Poniżej zostało zaprezentowane pełne zestawienie wyników przeprowadzonych badań w postaci tabeli i wykresu.

Oceniane gminy mogły zdobyć maksymalnie 43 punkty. Niestety, żadna z nich nawet nie zbliżyła się do tej granicy. Średnia ocena wynosi 20,54 i, jak można zaobserwować na podstawie wyników, mniej więcej połowa ocen skupiła się wokół tej wartości. Tylko 21 gmin osiągnęło więcej niż połowę możliwych do zdobycia punktów.

Najwięcej punktów zdobyły Wołomin i Góra Kalwaria, obie gminy uzyskały po 36 punktów. Najsłabiej natomiast wypadły Bieżuń oraz Wyśmierzyce, po 6 punktów.

Ze względu na liczbę zdobytych punktów można wyróżnić 3 podstawowe grupy:

1. gminy, które uzyskały powyżej 30 punktów (8 gmin);
2. gminy, które uzyskały od 11 do 30 punktów (37 gmin);
3. gminy poniżej 11 punktów (5 gmin).

Do gmin z pierwszej grupy należą Góra Kalwaria, Wołomin, Halinów, Radzymin, Wieliszew, Brwinów, Grodzisk Mazowiecki oraz Serock. Zaskakująca w tej grupie może być pozycja Wieliszewa, który został wybrany losowo jako jeden z przedstawicieli gmin wiejskich. Wpływ na znalezienie się tych gmin w czołówce miały rozbudowane strony z dużą ilości informacji, które są przydatne zarówno dla mieszkańców i turystów, jak i dla potencjalnych inwestorów. Znaczący wpływ na oceny miała również atrakcyjność serwisów.

Największa, środkowa grupa zaczyna się od gminy Przysuchy z 11 punktami, a kończy na Ciechanowie, który zdobył 29 punktów. W tej grupie znalazł się np. Żuromin, który, mimo że nie posiada oficjalnej strony, to dzięki BIP-owi wyprzedził np. Nasielsk.

W ostatniej grupie są Drobin, Konstancin-Jeziorna, Świercze, Bieżuń i Wyśmierzyce. Wszystkie gminy w tej grupie posiadają jedynie BIP-y. Mocno zaskakuje pozycja Konstancina, który jest uważany za bogatą gminę. Gmina, w której mieszka tylu znanych i majętnych ludzi nie posiada swojej strony. Wynika to być może z faktu, iż istnieje nieoficjalna strona Konstancina http://www.konstancin.com, którą bardzo trudno by było gminie prześcignąć.

W kategorii Przydatność strony te dostały oceny 1, praktycznie tylko i wyłącznie za swoje istnienie, gdyż nie dostarczały wielu informacji.

Za najatrakcyjniejsze zostały uznane strony gmin: Halinów, Góra Kalwaria i Ciechanów. Najgorzej w tej kategorii oceniono Glinojeck, który jako jedyny uzyskał 0 punktów.

Bardzo niepokojąca jest sytuacja analizowanych gmin pod kątem posiadania systemu elektronicznego obiegu dokumentów. Co prawda 24 gminy oferują na swoich BIP-ach możliwość podejrzenia statusu sprawy, ale istnieją poważne podejrzenia, że są to tylko "martwe" opcje. Umożliwia to np. BIP gminy Wyśmierzyce, co jest mocno zastanawiające, ponieważ jest on praktycznie pusty, więc i ta opcja jest mocno wątpliwa.

Jednak można również odnaleźć gminy, takie jak Wieliszew i Kosów Lacki, w których (jak wskazują statystyki) funkcjonuje elektroniczny obieg dokumentów oraz istnieje możliwość sprawdzenia statusu swojej sprawy w internecie.

Absolutnie żadna gmina nie pozwala na załatwienie sprawy przy wykorzystaniu tylko i wyłącznie internetu. Z najlepszych stron można ściągnąć wnioski, które po wydrukowaniu i wypełnieniu i tak trzeba osobiście złożyć w sekretariacie.

Ciekawostki na stronach

Przy okazji badań autorzy natknęli się na wiele rzeczy, których nie spodziewali się na stronach urzędów gmin. Najciekawszą, zdaniem autorów, jest Internetowe Radio Nasielsk. Radio zostało powołane zarządzeniem burmistrza Nasielska. Pierwszy paragraf zarządzenia brzmi: W celu promocji Gminy Nasielsk oraz realizacji zasady jawności działalności organów gminy tworzy się Internetowe Radio Nasielsk (IRN)⁴. Trzeba przyznać, że to nie tylko oryginalny, ale także bardzo dobry pomysł.

Ciekawą opcją oferowaną przez kilka serwisów jest możliwość zadawania pytań burmistrzowi lub wójtowi za pomocą serwisu internetowego.

Patrząc na niektóre przykłady, takie jak np. serwis gminy Zakroczym czy Błonie, jest to popularna forma kontaktu mieszkańców z władzami samorządowymi. O krok dalej poszedł Brok, gdzie co tydzień jest organizowany czat z burmistrzem.

Strona Łomianek oferuje osobny portal z pracą, co ma pomóc bezrobotnym mieszkańcom w znalezieniu zatrudnienia.

Żuromin oferuje w swoim BIP-ie wiadomości wędkarskie. Inną ciekawą rzeczą jest zamieszczona tam fotoprzestroga, czyli zdjęcia rozbitych samochodów z wypadków, w których były ofiary śmiertelne. Są również dość szczegółowe statystyki pracy miejscowej komendy policji. Zastanawia tylko, czy tego typu informacje powinny znajdować się w Biuletynie Informacji Publicznej.

Gmina Mordy zdecydowanie nie zachwyca ani wyglądem, ani zawartością swojej witryny, ale za to posiada coś, czego nie należało się spodziewać. Jest to mianowicie książka telefoniczna zawierającą: imiona, nazwiska, ulice oraz numery telefonów stacjonarnych mieszkańców miasta. Wydaje się, że usługa ta może być niezgodna z ustawą o ochronie danych osobowych. Chyba że gmina uzyskała zgodę wszystkich abonentów na publikacje ich szczegółowych danych w internecie.

Jedno z najgorszych spostrzeżeń, dokonanych przez autorów, dotyczyło reklam pojawiających się na stronie Żelechowa, jedynej gminy posiadającej stronę w domenie prv oraz skrzynki pocztowe w portalu Interia.pl. Chorzele natomiast mają stronę w domenie webpark. Wydaje się, że przy bardzo niskich kosztach wynajęcia własnej domeny w internecie każda gmina powinna mieć własny zarejestrowany adres internetowy, zamiast adresu opartego o domeny firm trzecich, sugerującego, że nie jest to oficjalny adres gminy.

Zaskakująca jest na pewno strona startowa gminy Chorzele - niestety negatywnie - doskonale wskazuje, jak gmina nie powinna się promować w internecie. Pozytywne wrażenie wywarło natomiast wspaniałe intro strony Serocka, będące przykładem naprawdę profesjonalnej animacji, godnej naśladowania.

Podsumowanie

Z niniejszej analizy można wysnuć kilka ważnych wniosków. Po pierwsze - niestety, nie wszystkie gminy doceniają rolę, jaką może pełnić internet w kontaktach na linii urząd - petent, urząd - inwestor czy nawet urząd - turysta. Wiele gmin nie tworzy stron, które mogłyby ułatwić życie ich mieszkańcom, pomóc znaleźć inwestora lub zwiększyć atrakcyjność turystyczną.

Istnieje ogromna przepaść między gminami najlepszymi a najgorszymi. Strony znajdujące się w czołówce można niemalże nazwać portalami dla lokalnych społeczności. Można w nich znaleźć fora dyskusyjne, newslettery, czaty. Petenci mogą sprawdzić na stronie, co jest potrzebne, aby załatwić sprawę w urzędzie, a potem z domu za pomocą komputera i internetu kontrolować jej status. Mogą też zapoznać się z budżetem gminy i planowanymi inwestycjami.

Również ludzie spoza gminy dowiedzą się z nich bardzo wiele. Znajdą nocleg, dowiedzą się, gdzie można coś zjeść i co jest warte obejrzenia. Na mapie zaś odnajdą lokalizację interesujących ich miejsc.

Potencjalni inwestorzy uzyskają informację o planach rozwoju gminy, oferowanych ulgach, nieruchomościach oraz o lokalnym rynku pracy.

Gminy z dołu tabeli nie posiadają nawet stron. Mają tylko absolutne minimum, czyli Biuletyny Informacji Publicznej, co wymusza na nich ustawa. Często jednak nie można dowiedzieć się z nich zupełnie niczego, może poza numerem telefonu do urzędu i nazwiskiem burmistrza. Śmiało można powiedzieć, że są one zupełnie nieprzydatne. Ich jedyną pozytywną cechą jest to, że w ogóle istnieją.

Jeśli gminy te będą rozwijać swoje serwisy internetowe oraz inwestować w systemy elektronicznego obiegu dokumentów, to być może za jakiś czas e-Government w Polsce przestanie być tylko ideą. Być może w dalekiej przyszłości możliwe będzie załatwienie sprawy bez wychodzenia z domu...

Adresy ocenianych stron

GMINY MIEJSKO-WIEJSKIE

Białobrzegi www.bialobrzegi.pl
Bieżuń www.biezun.asi.pl
Błonie www.blonie.pl
Brok www.brok.pl
Brwinów www.brwinow.pl
Chorzele www.gminachorzele.webpark.pl
Drobin www.umgdrobin.bip.org.pl
Gąbin www.gabin.pl
Glinojeck www.glinojeck.pl
Góra Kalwaria www.gorakalwaria.pl
Grodzisk Mazowiecki www.grodzisk.pl
Grójec www.grojecmiasto.pl
Halinów www.halinow.pl
Kałuszyn www.kaluszyn.pl
Karczew www.karczew.pl
Konstancin-Jeziorna www.konstancin.eobip.pl
Kosów Lacki www.kosowlacki.pl
Lipsko www.lipsko.home.pl
Łochów www.gminalochow.pl
Łomianki www.lomianki.pl
Łosice www.losice.pl
Mogielnica www.mogielnica.pl
Mordy www.mordy.pl
Myszyniec www.myszyniec.pl
Nasielsk www.um.nasielsk.pl
Nowe Miasto nad Pilicą www.nowemiasto.pl
Ożarów Mazowiecki www.ozarow-mazowiecki.pl
Piaseczno www.gmina-piaseczno.pl
Pilawa www.pilawa.com.pl
Przysucha www.przysucha.umig.gov.pl
Radzymin www.radzymin.pl
Różan www.rozan.eur.pl
Serock www.serock.pl
Skaryszew www.skaryszew.pl
Tłuszcz www.tluszcz.pl
Wołomin www.um.wolomin.pl
Wyszków www.wyszkow.pl
Wyszogród www.wyszogrod.pl
Wyśmierzyce umwysmierzyce.bip.org.pl
Zakroczym www.zakroczym.pl
Żelechów www.zelechow.prv.pl
Żuromin www.zuromin.ibip.net.pl


GMINY MIEJSKIE

Ciechanów www.um.ciechanow.pl
Kozienice www.kozienice.pl
Sierpc www.sierpc.pl
Pionki www.pionki.pl


GMINY WIEJSKIE

Świercze ugswiercze.bip.org.pl
Wieliszew www.wieliszew.pl
Wierzbica www.wierzbica.pl
Nowy Duninów www.nowyduninow.info.pl