Wprowadzenie

W literaturze przedmiotu zwraca się uwagę na trzy podstawowe elementy (w dużym uproszczeniu), które składają się na sukces e-nauczania: platforma e-learningowa, podejście metodologiczno-szkoleniowe, ludzie. W oczywisty sposób te wszystkie elementy pozostają ze sobą w ścisłych relacjach i nie ma potrzeby pytać o to, co jest ważniejsze. Przedmiotem niniejszego artykułu jest charakterystyka darmowego¹ systemu e-learningowego LAMS² (Learning Activity Manegement System), który powstał i rozwija się na Uniwersytecie Macquarie³ w Sydney, w ośrodku naukowym MELCOE⁴ (Macquarie E-Learning Centre Of Excellence).

Podstawowe informacje o systemie LAMS

Z historycznego punktu widzenia system LAMS ma swoje początki w roku 2003, kiedy to WebMCQ Pty Ltd - komercyjna firma informatyczna, zajmująca się między innymi rozwiązaniami e-learnigowymi, zdecydowała się przetransferować cały swój kapitał intelektualny do ośrodka naukowego MELCOE. Ponadto w tworzeniu i rozwijaniu systemu LAMS bierze udział Fundacja LAMS - dla rozwiązań darmowych oraz LAMS International⁵ - dla wspomagania zastosowań komercyjnych.

System LAMS jest platformą e-learningową umożliwiającą wdrożenie filozofii e-nauczania w przedsiębiorstwie poprzez:

• tworzenie wirtualnych organizacji uczących się,
• tworzenie elektronicznych treści dydaktycznych,
• zarządzanie elektronicznymi szkoleniami,
• przeprowadzenie szkoleń,
• monitorowanie i weryfikowanie szkoleń.

Z informatycznego punktu widzenia system LAMS 1.0.2⁶ działa w środowisku rozproszonym, wykorzystując architekturę klient - serwer. Podstawowe komponenty systemu to: serwer baz danych MySQL, służący do gromadzenia i przetwarzania informacji, platforma Java - JAVA JDK 1.4.2⁷ oraz jądro systemu LAMS. Warunkiem zaś sprawnego korzystania z systemu jest posiadanie przez użytkownika przeglądarki internetowej obsługującej technologię FLASH. Obecnie istnieje możliwość wykorzystania systemu LAMS w systemie operacyjnym Windows, Linux i MaCos. Budowę i zasadę działania systemu LAMS przedstawia rysunek 1.

Rysunek 1. Budowa systemu LAMS

Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.lamsfoundation.org

Cztery podstawowe moduły platformy

Z funkcjonalnego punktu widzenia omawiana platforma e-learnigowa dzieli się na cztery podstawowe moduły:

• administracja,
• tworzenie treści dydaktycznych (authoring),
• monitoring i weryfikacja,
• moduł studenta.

Tabela 1. Podstawowe funkcje czterech modułów systemu LAMS

Administracja: Tworzenie organizacji uczących się (szkoły, grupy) Administracja użytkownikami (przyznawanie odpowiednich praw)	Tworzenie treści: Narzędzia aktywności (czat, forum, tablica, upload plików, dziennik, quiz, pytania itp.) Narzędzia przejść pomiędzy sekwencjami Narzędzia grupowania Narzędzia edycyjne Narzędzia "dyskowe" (zapisywanie, odczytywanie sekwencji szkoleń) Import sekwencji
Monitoring: Uruchamianie/zatrzymywanie szkoleń Dostęp do sekwencji nauczania (zmiany on-line) Podgląd postępów każdego z uczących się Raporty i podsumowania	Moduł studenta: Dostęp do materiałów dydaktycznych Udział w szkoleniach

Źródło: Opracowanie własne

Pierwszym etapem wykorzystania poprawnie zaimplementowanego systemu LAMS jest powołanie do życia organizacji uczącej się, określenie jej struktury poprzez przypisanie użytkowników (administratorzy, nauczyciele, studenci) oraz nadanie im odpowiednich praw dostępu.

Kolejnym krokiem jest przygotowanie treści dydaktycznych w module authoring. Wydaje się, że jest to najtrudniejsze zadanie, z którym muszą zmierzyć się nauczyciele/dostawcy treści dydaktycznych, wynikające nie tyle ze znajomości narzędzi e-learningowych, ile z pojmowania filozofii i specyfiki e-nauczania oraz nowego podejścia metodologicznego (np. konieczność atomizacji wiedzy, zwrócenie uwagi na czas realizacji szkoleń - znany/nieznany, ograniczony/nieograniczony, współdzielenie informacji w grupie, interakcja z innymi studentami i z nauczycielem itp.). W oczywisty sposób odpowiednie podejście metodologiczne musi przełożyć się na umiejętność wykorzystania narzędzi dostarczanych przez system LAMS. Do najważniejszych z nich zaliczyć należy:

• narzędzia umożliwiające dostarczanie treści statycznych (dokumenty HTML, pliki innych popularnych aplikacji biurowych - edytorów tekstu, arkuszy kalkulacyjnych, programów prezentacyjnych, dostęp do zasobów online, pliki multimedialne, animacje FLASH);
• testy i quizy - umożliwiające dodawanie sekwencji dydaktycznych, takich jak pytania testowe, pytania otwarte, quizy itp.;
• narzędzia komunikacji - czat, forum , współdzielenie plików itp.;
• narzędzia grupowania - dowolne grupowanie zarówno sekwencji dydaktycznych (jednostki modułowe), jak i studentów (grupy studentów);
• narzędzia przejścia pomiędzy sekwencjami - ustalanie ram czasowych dla danej sekwencji, określenie sposobu ingerencji nauczyciela, wymuszenie przejścia do innej sekwencji;
• narzędzia opcjonalnych sekwencji dydaktycznych - możliwość określenie kilku ścieżek dydaktycznych;
• narzędzia edycyjne i "dyskowe" umożliwiające posługiwanie się modułem authoring jak typowymi programami użytkowymi.

Pamiętać należy, że przy projektowaniu treści dydaktycznych trzeba uwzględnić, w jaki sposób zostaną one dostarczone kursantom. W systemie LAMS istnieje grupa narzędzi umożliwiająca projektowanie kursów do zastosowań online, off-line, szkoleń uwzględniających podejście grupowe i indywidualne, w końcu rozpiętość kursu i/lub testu w czasie.

Trzecim etapem e-nauczania przy użyciu platformy LAMS jest uruchomienie i przeprowadzenie kursu oraz śledzenie postępów w nauce studentów. W tym celu nauczyciel wykorzystuje moduł monitoring, w którym ma możliwość zarządzania kursem, podglądu działań poszczególnych studentów, ingerencji w ich działania, wymuszania przejścia do kolejnej sekwencji, wymiany i współdzielenia informacji. W trakcie i po zakończeniu szkolenia monitorujący ma dostęp do raportów podsumowujących działania studentów oraz dostęp do plików wykorzystanych w szkoleniu (np. wykonana kalkulacja w arkuszu Microsoft Excel itp.).

LAMS 1.1.

Na przełomie kwietnia i maja 2006 planuje się udostępnienie systemu LAMS w wersji 1.1. Obecnie trwają prace nad wprowadzeniem kolejnych zastosowań funkcjonalnych. Do najważniejszych z nich zaliczyć należy:

• wielojęzykowość - obecnie zakończono tłumaczenie wersji włoskiej, hiszpańskiej, trwają prace nad wersją koreańską francuska, szwedzką, bułgarską, chińską, niemiecką i polską⁸;
• nowe narzędzia edycyjne - edytor HTML (w formie online) ułatwiający tworzenie treści dydaktycznych,
• import/export treści dydaktycznych;
• integrację z innymi popularnymi platformami e-learningowymi (Moodle, Sakai, Blackboard), umożliwiającą współdzielenie treści dydaktycznych i korzystanie z narzędzi innych systemów;
• modułową budowę systemu polegającą na możliwości implementowania własnych, autorskich narzędzi do budowania treści dydaktycznych (działających na zasadzie "wtyczek" - plug-in, nazywanych LAMS TOOL CONTRACT);
• nowe raporty i statystyki (np. pasek postępu studenta, tzw. progres bar itp.).

Strukturę funkcjonalną systemu LAMS 1.1, integrację z innymi platformami e-learnigowymi i implementację narzędzi zewnętrznych (tzw. LAMS Tool Contrach) przedstawia rysunek nr 2.

Rysunek 2. Struktura funkcjonalna systemu LAMS 1.1

Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.melcoe.mq.edu.au

System LAMS funkcjonuje w około 100 organizacjach⁹, które oficjalnie pobrały kod źródłowy programu i dostosowały go do swoich potrzeb. Jednak największym wyzwaniem dla systemu jest projekt LAMS @ MACQUARIE, czyli wdrożenie platformy e-learningowej LAMS na całym Uniwersytecie Macquarie (9 wydziałów, 3 instytuty, ok. 40 000 studentów), który rozpoczął się w lipcu 2005. Do głównych celów projektu zalicza się:

• Integrację systemu LAMS z istniejącą infrastrukturą informatyczną poszczególnych wydziałów; integrację z systemem MUOTF - Macquarie online teaching facility - istniejącego narzędzia do e-naucznia;
• Promocję systemu LAMS wśród pracowników i studentów Uniwersytetu Macquarie, polegającą na szkoleniach, treningach i spotkaniach informacyjnych w poszczególnych fazach projektu. Utworzenie wspólnoty LAMS;
• Sprawdzian możliwości wdrożenia systemu LAMS w dużych przedsiębiorstwach i jednostkach edukacyjnych. Modułowość i skalowalność systemu;
• Wzrost efektywności szkoleń poprzez wykorzystanie nowoczesnej platformy e-learningowej, określenie mierników i przygotowanie raportów.

Projekt LAMS @ MACQUARIE jest w trakcie realizacji i postępuje zgodnie z przyjętymi założeniami i harmonogramem. Do tej pory zidentyfikowane zostały cele projektu na poziomie uniwersytetu, poszczególnych wydziałów, katedr, pracowników i studentów.

Rozwój systemu LAMS do wersji 1.1 to nic innego jak zaimplementowanie w systemie nowych, bardziej funkcjonalnych rozwiązań. Bardzo ważnym elementem jest także rozwój wspólnoty użytkowników platformy LAMS, a więc wymiany doświadczeń, sugestii, darmowych szkoleń - tradycyjnych i elektronicznych. Cytując za prof. Jamesem Dalzielem z MELCOE: System LAMS to nowe rewolucyjne narzędzie do projektowania, zarządzania i dostarczania online treści dydaktycznych. Wykorzystując w pełni intuicyjne środowisko tworzenia kursów, system LAMS daje nauczycielem możliwość projektowania sekwencyjnej ścieżki dydaktycznej, zarówno dla pojedynczych studentów, małych grup, jak i szkoleń w dużych organizacjach.

Analiza SWOT systemu LAMS

Za ocenę platformy e-learnigowej LAMS niech posłuży prosta analiza SWOT (tabela 2), prezentująca słabe i mocne strony systemu oraz szanse i zagrożenia w jego rozwoju.

Tabela 2. Podstawowe funkcje czterech modułów systemu LAMS

Mocne strony: Darmowy produkt, Łatwa i szybka instalacja, Kompleksowość tworzenia, zarządzania i udostępniania szkoleń, Duży wybór narzędzi autorskich, możliwość projektowania własnych, Możliwość komponowania treści dydaktycznych z fragmentów istniejących kursów, Intuicyjny interfejs.	Słabe strony: Skomplikowana modyfikacja narzędzi tworzenia treści dydaktycznych, Skomplikowane tworzenie nowych narzędzi
Szanse: Wielojęzykowość, Integracja z innymi platformami e-learningowymi, Rozwój wspólnoty LAMS, Konferencja poświęcona systemowi LAMS - grudzień 2006.	Zagrożenia: Efekt sukcesu - zaniechanie rozwoju darmowego produktu na rzecz produktów komercyjnych, Brak zaangażowania użytkowników w udostępnianie gotowych treści dydaktycznych.

Źródło: Opracowanie własne

Podsumowanie

Podsumowując, należy stwierdzić, iż dzięki wzrostowi potencjału nowoczesnych technologii informacyjnych ewoluują formy i metody kształcenia. W skali globalnej, wiele firm zmaga się z narastającym zapotrzebowaniem na szkolenia. Obecnie każde przedsiębiorstwo musi efektywnie radzić sobie z przekazywaniem niezbędnej wiedzy i zarządzaniem nią. Prezentowany w artykule system LAMS może przyczynić się do rozwoju e-nauczania w polskich przedsiębiorstwach, a tym samym do rozwoju społeczeństwa informacyjnego.