Relacje z seminarium

Dnia 23 maja 2006 r. w Instytucie Funkcjonowania Gospodarki Narodowej SGH odbyło się seminarium naukowe, podczas którego dr Teresa Pakulska oraz dr Małgorzata Poniatowska-Jaksch przedstawiły wyniki zadania badawczego¹, zrealizowanego w ramach grantu KBN, pt. Edukacja w procesie rewitalizacji regionów przemysłowych (na przykładzie Polski i Niemiec)², kierowanego przez prof. Hannę Godlewską-Majkowską.

W analizach dotyczących oddziaływania edukacji na gospodarkę regionu zwykle przyjmuje się wąskie rozumienie pojęcia edukacja i tym samym koncentruje uwagę na szkolnictwie. Elementem systemu edukacji spychanym na margines lub całkowicie pomijanym jest przedsiębiorstwo. Doktor T. Pakulska i dr M. Poniatowska-Jaksch, dostrzegając możliwości wielopłaszczyznowego oddziaływania tego podmiotu na poziom wiedzy i umiejętności w regionie - między innymi poprzez preferowanie w zatrudnieniu pracowników o określonych cechach osobowościowych, prowadzenie szkoleń, kształtowanie postaw społecznych, pozyskiwanie nowych inwestorów oraz zgłaszanie popytu na zasoby pracy o określonych kwalifikacjach - uczyniły przedmiotem badań zachowania edukacyjne przedsiębiorstw funkcjonujących w regionach objętych procesem restrukturyzacji i rewitalizacji.

Celem przeprowadzonego przez nie badania było:

• pokazanie wpływu przedsiębiorstwa na kierunki zmian poziomu wiedzy, umiejętności i kreowanie postaw społecznych,
• określenie czynników decydujących o sile oddziaływania podmiotów gospodarczych na zmiany jakościowe kapitału ludzkiego,
• ustalenie stopnia zgodności systemu edukacji z potrzebami firm działających w regionie.

W prezentowanym badaniu uczestniczyły 134 firmy z województw śląskiego i dolnośląskiego. Ponadto, jako materiał badawczy, zostały wykorzystane wyniki badań ankietowych przeprowadzonych w 2002 r. oraz 2004 r. na terenie Niemiec, w których udział wzięło ponad 2 tys. przedsiębiorstw zrzeszonych w niemieckiej Izbie Przemysłowo-Handlowej.

Na wstępie swojego wystąpienia prelegentki zwróciły uwagę, iż zasadniczą trudnością, jaką napotkały, był pomiar efektów działań edukacyjnych przedsiębiorstwa. Można bowiem łatwo zmierzyć aktywność przedsiębiorstwa w zakresie edukacji wykorzystując dane dotyczące liczby przeszkolonych pracowników, jednakże określenie efektywności organizowanych kursów i szkoleń czy też efektów w zakresie kształtowania postaw społecznych jest bardzo trudne, a czasem wręcz niemożliwe.

W oparciu o przeprowadzone na polskim gruncie badania zostały sformułowane następujące wnioski:

• Przedsiębiorstwa w niewielkim stopniu oddziałują w sposób bezpośredni na zdobywanie i podnoszenie poziomu wiedzy oraz umiejętności, a podejmowane przez nie działania na tej płaszczyźnie zwykle ograniczają się do szkolenia pracowników;
• Pośredni wpływ przedsiębiorstw na edukację w regionie polega jedynie na kreowaniu popytu na pracowników o określonych kwalifikacjach;
• Lokalizacja nowych firm, a zwłaszcza bezpośrednich inwestycji zagranicznych - niezależnie od branży - determinuje wzrost poziomu edukacji w regionie, a rezultaty tego typu oddziaływania są widoczne m.in. w postaci tzw. efektu demonstracji, learnig by doing czy też learning by watching;
• Zaangażowanie przedsiębiorstw w kształtowanie systemu edukacji w regionach śląskim i dolnośląskim jest marginalne, o czym świadczyło niewielkie zainteresowanie udziałem w badaniu;
• Przedsiębiorstwa niezmiernie rzadko dostrzegają korzyści płynące ze współpracy z otoczeniem, co stanowi główną barierę rozwoju dualnego systemu kształcenia w polskich regionach.

Zaprezentowane spostrzeżenia wywołały ożywioną, wielowątkową dyskusję. Uczestnicy seminarium zwrócili przede wszystkim uwagę na nieadekwatność programu nauczania w szkołach do potrzeb praktyki gospodarczej oraz brak zaangażowania władz na wszystkich szczeblach w promowanie rozwoju systemu dualnego. Zdaniem dyskutantów, to uczeń, a nie przedsiębiorca decyduje o tym, jakie kierunki nauczania dominują. W związku z tym, w regionach brak szkół, z którymi przedsiębiorstwa mogłyby podjąć współpracę.

Podczas seminarium zastanawiano się również nad uzasadnieniem niewielkiej roli szkoleń pracowników w badanych firmach. Dyskutanci zgodzili się przy tym z zaproponowanym przez dr T. Pakulską i dr M. Poniatowską-Jaksch wyjaśnieniem tego zjawiska. Uznały one, że firmy zatrudniają pracowników o wystarczających, a czasem nawet wyższych kwalifikacjach. Jako przyczynę niewielkiego zaangażowania firm w organizację szkoleń podały również wysokie koszty szkoleń.

Z dużym zainteresowaniem zgromadzonych spotkał się poruszony we wprowadzeniu do dyskusji problem zmiany struktury popytu na rynku pracy w wyniku napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych.

W dyskusji pojawił się również wątek współpracy przedsiębiorstw z Urzędami Pracy.