Recenzja

Menedżerowie, których spotykam, bardzo często sceptycznie podchodzą do publikacji na temat zarządzania wiedzą, twierdząc, że jedne z nich są zazwyczaj zbyt abstrakcyjne, gdyż opisują ogólnobiznesowe problemy, inne zaś zbyt techniczne - prezentują bowiem pojedyncze narzędzia. Brakuje im zaś publikacji będących jednocześnie inspiracją i poradnikiem, swoistych "2 in 1" zarządzania wiedzą. Słusznie, nie ma takich na rynku. Ale też trudno wyobrazić sobie, by Peter Drucker, Tom Peters, Alvin Toffler czy Kelvin Kelly pisali poradniki. Może zatem lepiej sięgnąć po kilka pozycji, spoglądając na problemy zarządzania wiedzą z różnych perspektyw, poszukując w jednych inspiracji, w innych zaś pragmatycznych wskazówek, wykorzystać zarówno umiejętności logicznego analizowania sytuacji, jak i myślenia abstrakcyjnego, pozwolić organizacji "wykorzystać obie półkule". Na polskim rynku wydawniczym pojawiły się ostatnio dwie pozycje o identycznych tytułach: Zarządzanie wiedzą. Jedna z nich sygnowana jest przez "Harvard Business Review" i stanowi zbiór artykułów uznanych autorytetów z dziedziny zarządzania, takich jak P. Drucker, D. Leonard, Ch. Argyris czy I. Nonaka¹. Druga, to z kolei nowa oferta Polskich Wydawnictw Ekonomicznych, której autorem jest dr Ashok Jashapara z Loughborough University². I choć książki te nie różnią się tytułem, to jednak ich konstrukcja oraz treści są zupełnie odmienne. Książka A. Jashapary, napisana w konwencji podręcznikowej, aczkolwiek wzbogacona o studia przypadku ilustrujące poszczególne rozdziały, zachowuje bardzo przejrzystą strukturę rozdziałów. Autor opiera swoje rozważania na cyklicznym podejściu do zarządzania wiedzą, składającym się z następujących etapów:

• odkrywania wiedzy,
• generowania wiedzy,
• wartościowania wiedzy,
• upowszechniania wiedzy,
• wykorzystywania wiedzy.

W pierwszej części autor zapoznaje czytelnika z podstawowymi pojęciami z zakresu zarządzania wiedzą, takimi jak dane, informacje, wiedza, mądrość. I tak jak sama natura tych pojęć jest niejednoznaczna, a różnice między nimi mało klarowne, tak też opis zaoferowany przez autora pozostawia wiele pytań, na które trudno znaleźć odpowiedzi. Co więcej, w dalszej części książki Jashapara używa tych pojęć zamiennie, co może nieco dezorientować czytelnika (np. czy dane finansowe to jednak dane, czy - jak klasyfikuje autor - wiedza o uporządkowanej strukturze?). W książce przedstawiona została również historia zarządzania wiedzą na tle rozwoju cywilizacji, jednak w znacznie większym stopniu koncentruje się autor na koncepcjach wiedzy w dorobku filozofii. Niewątpliwie, pierwszą część książki można uznać za teoretyczne wprowadzenie do tematyki zarządzania wiedzą. Nasuwa się jednak pytanie, czy proponowane zagadnienia rzeczywiście stanowią pewien stały etap cyklu zarządzania wiedzą? I czym, w takim razie, jest odkrywanie wiedzy dla organizacji? Kolejne części książki tytułowane są odpowiednio do poszczególnych etapów cyklu zarządzania wiedzą proponowanego przez autora:

• generowanie wiedzy (organizacyjne uczenie się, narzędzia i technologie zarządzania wiedzą);
• wartościowanie wiedzy (systemy zarządzania wiedzą, różne podejścia do strategii w kontekście strategii zarządzania wiedzą);
• upowszechnianie wiedzy (zarządzanie wiedzą a kultura organizacyjna, zarządzanie zmianą);
• wykorzystywanie wiedzy (zarządzanie wiedzą w organizacji uczącej się, kapitał intelektualny).

Pozycja "Harvard Business Review" napisana jest przez klasyków zarządzania wiedzą (jeśli w ogóle możemy już używać takiego określenia w odniesieniu do tej młodej koncepcji w nauce). Prezentowane treści mają niezwykle inspirujący charakter. Autorzy, tacy jak P. Drucker czy I. Nonaka, nakreślają wizję organizacji przyszłości, wskazując na pewne wyznaczniki nowoczesnych organizacji, jak choćby marginalizacja roli kierownictwa średniego szczebla, odejście od tradycyjnych struktur organizacyjnych. Peter Drucker przekonuje, że aby zachować konkurencyjność - a może nawet utrzymać się na rynku - przedsiębiorstwa będą musiały przekształcić się w organizacje złożone z fachowców. Poglądy i myśli autorów artykułów mogli poznać czytelnicy "Harvard Business Review", jako że zostały one już wcześniej opublikowane na łamach pisma. Choć książka może być dla przeciętnego odbiorcy nowatorska i inspirująca w swej treści, to wytrawnym czytelnikom, śledzącym na bieżąco literaturę biznesową, najnowsze trendy w niej prezentowane są z pewnością znane (np. idea odwróconej organizacji, o której piszą Quinn, Anderson i Finkelstein w kontekście zarządzania potencjałem intelektualnym). Zasadniczą różnicą pomiędzy pozycją sygnowaną przez "Harvard Business Review" a podręcznikiem PWE jest sposób prezentowania tematyki zarządzania wiedzą - autorzy HBR w swoich artykułach opisują zasady rozwiązywania problemów w organizacjach, definiując nowe sposoby myślenia, wyciągania wniosków, z uwzględnieniem zmian zachodzących w gospodarce i rozwoju społeczeństwa. Ashok Jashapara z kolei prezentuje w dość szczegółowy sposób różnorakie systemy wspomagające zarządzanie wiedzą czy wręcz opisuje poszczególne narzędzia (głównie technologiczne). Publikacja ta może być przydatna dla studentów czy menedżerów, starających się poznać konkretne narzędzia zarządzania wiedzą. Trudno tu jednak szukać przełomowego podejścia, nowatorskiego spojrzenia czy inspirujących wniosków. Ta książka to raczej odzwierciedlenie dotychczasowego dorobku takich autorów, jak choćby Zack, Nonaka, Senge, Nohira&Hansen, Mintzberg, Polanyi i inni. Wydaje się, iż autor - być może ze względu na swą specjalizację naukową - dużo szerzej i bardziej przystępnie prezentuje aspekty (rozwiązania) technologiczne w zarządzaniu wiedzą. Analizując zaś strukturę książki, czytelnik może odnieść wrażenie, że zarządzanie wiedzą jest tu tylko pretekstem do ogólnego przedstawienia tematyki zarządzania strategicznego, kultury organizacyjnej, zarządzania zmianą, organizacji uczącej się, kapitału intelektualnego czy systemów informacyjnych. I po przeczytaniu całej książki utwierdza się w tym przekonaniu, gdyż problematyka zarządzania wiedzą prezentowana jest tylko w postaci wątków, treści uzupełniających wymienione powyżej tematy. Drogi Czytelniku, jeśli zatem odczuwasz potrzebę inspiracji bądź poszukujesz wskazówek pomocnych w rozwiązaniu problemów charakterystycznych dla nowoczesnej organizacji, z pełną odpowiedzialnością możemy polecić lekturę książki "Harvard Business Review". Ashok Jashapara z kolei pomoże Tobie lepiej poznać podstawowe technologie wspierające zarządzanie wiedzą.