Relacja z konferencji

29 czerwca br. w Warszawie odbyła się 11. konferencja z cyklu Archiwizacja i digitalizacja wiedzy zorganizowana przez Centrum Promocji Informatyki. Tegoroczna edycja nosiła tytuł Elektroniczny transfer wiedzy - repozytoria wiedzy: problemy technologiczne, organizacyjne i prawne. Jednym z patronów medialnych wydarzenia był "e-mentor". Problematyka prezentowana na konferencji zgromadziła specjalistów z całej Polski reprezentujących różne środowiska - naukowe, informatyczne, a przede wszystkim najliczniejszą grupę bibliotekarzy. Program konferencji obejmował dwie sesje plenarne wraz z czasem poświeconym na pytania i dyskusje po wystąpieniach oraz na zakończenie obrad sesję dyskusyjną.

Konferencje w imieniu organizatorów otworzyła Iwona Nowosielska, natomiast dr Henryk Hollender poprowadził obrady oraz wygłosił krótkie słowo wprowadzające uczestników w problematykę spotkania, wskazując na istotność repozytoriów wiedzy dla współczesnego dyskursu naukowego, a także na szanse i zagrożenia związane z ich wykorzystaniem w świecie akademickim. Podkreślił on także znaczenie wolnego dostępu do publikacji naukowych dla rozwoju współczesnej nauki, nakreślił nowoczesne formy informacji naukowej w przestrzeni cyfrowej m.in. blogi, wiki umożliwiające nowy rodzaj dyskusji naukowej.

Wykład inauguracyjny (w zastępstwie dr. inż. Olafa Gajla podsekretarza stanu w Ministerstwie Edukacji i Nauki) wygłosiła dr Dorota Maciejko, przedstawiając informację naukowo-techniczną jako transfer wiedzy i technologii na przykładzie Ośrodka Przetwarzania Informacji. Omawiając OPI jako jednostkę pełniącą funkcje badawczo-rozwojowe, działającą głównie w takich obszarach, jak: zapewnienie dostępu do aktualnej informacji o nauce polskiej (baza "Nauka polska"), promocja osiągnięć nauki polskiej oraz gromadzenie informacji potrzebnych do kreowania polityki naukowej i innowacyjnej państwa (Międzynarodowe Centrum Informacji Naukowej i Technicznej), a także wspieranie innowacji i transferu wiedzy z nauki do przemysłu (Sieć Innovation Relay Centres).

Kolejny referat pt. Centralne archiwum artykułów naukowych - internetowy dostęp do publikacji polskich naukowców. Repozytorium dokumentów i prac naukowych wygłosił prof. Marek Niezgódka z Uniwersytetu Warszawskiego. We wstępie profesor podkreślił znaczenie przemian, jakie dokonują się w sferze komunikacji, dzięki elektronicznemu trybowi przekazu zasobów wiedzy, wskazując, że jest to rewolucja na skalę Gutenberga. Materiały naukowe, wyniki badań upowszechnione w repozytoriach o wolnym dostępie stają się osiągalne globalnie, nadając nauce charakter transparentny i otwarty. W dalszej części prezentacji profesor przedstawił założenia, cele i charakterystykę projektu system dir, kampusu wirtualnego tworzonego wokół Biblioteki Wirtualnej Nauki. Według zapowiedzi, do końca bieżącego roku dir ma zacząć funkcjonować jako pierwsze polskie repozytorium naukowe, zawierające m.in. pełnotekstowe kolekcje czołowych wydawców światowych oraz krajowych, archiwa informacyjne i faktograficzne, zasoby multimedialne dostępne w trybie online. Wystąpienia pierwszej części podsumowano pytaniami i dyskusją opatrzoną interesującymi komentarzami moderatora obrad dr. Henryka Hollendra oraz prof. Niezgódki. Czas przed przerwą na poczęstunek wypełniła merytoryczna prezentacja sponsora konferencji firmy Plagiat.pl. Łukasz Chmieliński w wystąpieniu pt. Elektroniczne formy weryfikacji prac naukowych (magisterskich, doktorskich, habilitacyjnych) pod kątem naruszeń autorstwa - elektroniczny system antyplagiatowy. Centralne repozytorium prac naukowych a systemy uczelniane zaprezentował internetowy system antyplagiatowy, który istnieje od 2003 r., współpracuje z 35 polskimi uczelniami publicznymi i prywatnymi, jak również świadczy usługi dla firm komercyjnych oraz publicznych. Dla przykładu SGH współpracuje z serwisem w kategorii "złotej", co oznacza, że system Plagiat chroni oryginalność wszystkich prac dyplomowych bronionych na uczelni. Prezentacja w większości poświęcona została najnowszej inicjatywie serwisu Plagiat.pl - Ogólnopolskiemu Akademickiemu Systemowi Antyplagiatowemu, umożliwiającemu dzięki połączeniu baz uczelni - porównywanie większej liczby dokumentów, co może przyczynić się do skuteczniejszego wyeliminowania handlu pracami dyplomowymi i procederu pisania ich na zamówienie.

W drugiej część obrad kontynuowano zagadnienia dotyczące oprogramowania wspierającego transfer wiedzy m.in. w prezentacji Macieja Dziubeckiego reprezentującego firmę Aleph Polska. Omówił on oprogramowania wspierające prace bibliotek, takie jak: MetaLib, portal zapewniający dostęp do szeroko rozumianych zasobów informacji naukowej; SFX, system powiązań do źródeł informacji; DigiTool, system zarządzania obiektami cyfrowymi; Verde, system do skutecznego zarządzania wyborem, oceną, zakupem i obsługą elektronicznych baz danych i czasopism. Uczestnikom konferencji przybliżono również funkcjonowanie najnowszego produktu firmy - systemu Primo skupiającego w jednym miejscu dostęp do wielu aplikacji w sposób niewidoczny dla końcowego użytkownika.

Późniejsza część obrad poświęcona została głównie zagadnieniu bibliotek cyfrowych i roli bibliotekarzy w nich.

Doktor Marek Nahotko z Instytutu Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego podjął problematykę roli czasopism naukowych w komunikacji naukowej. Podczas prezentacji omówiony został rozwój publicznego udostępniania, w szczególności w trybie Open Access, a także związane z nim inicjatywy m.in. SPARC, PloS, PubMed Central czy Budapest Open Access Initiative. Z przeglądu inicjatyw wynika, że oprócz czasopism elektronicznych ważną rolę w idei Open Access odgrywają repozytoria, będące archiwami lub serwerami eprintów dystrybuującymi publikacje naukowe. Czasopisma te, według założeń, mają być odpowiedzią na potrzebę rozwoju globalnej komunikacji naukowej o niespotykanych skali i tempie. W kolejnym wystąpieniu dr Nahotko kontynuował zagadnienie bibliotek cyfrowych, prezentując dwojakość rozumienia tego pojęcia, rodzaje tego typu bibliotek, ich funkcje oraz rolę bibliotekarza w porównaniu do tradycyjnej biblioteki. Nahotko za Alainem Jacquessonem zaproponował nowe określenie na "cyfrowych bibliotekarzy" - "cybertekarze" - czyli osoby specjalizujące się w zakresie biblioteki cyfrowej, systemów informacji cyfrowej i zasobów cyfrowej wiedzy. Jednym z wniosków nasuwających się po wysłuchaniu przedstawiciela UJ, jak również innych prelegentów jest założenie, że wolny dostęp do informacji jest zasadą leżącą u podstaw nowoczesnej biblioteki, cyfrowej i każdej innej. Interesującą perspektywą związaną z wykorzystaniem cyfrowych bibliotek, poruszoną w wystąpieniach, jest możliwość zaniknięcia w przyszłości publikacji drukowanych w bibliotekach akademickich.

Ostatni wykład konferencji dotyczył schematu i formatu danych w bibliotekach cyfrowych. Doktor Henryk Hollender z Biblioteki Głównej Politechniki Warszawskiej poddał analizie standardy, normy i formaty zapisu bibliograficznego, wskazując na ich różnorodność i wielość, a także na problemy z tym związane.

Spotkanie zakończyła udana merytorycznie dyskusja, podczas, której sformułowano wnioski i postulaty wynikające z obrad konferencji, a także opracowano materiały prasowe.