Zawody ekstremalne za pieniądze EFS i ministerstwa

Po miesiącach (by nie powiedzieć: latach) oczekiwania ówczesne Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu 3 lutego 2006 r. zamieściło (tylko na swojej stronie internetowej; bez jakiejkolwiek akcji promocyjnej) informację o konkursie EFS na elektroniczne materiały dydaktyczne dla pięciu kierunków studiów: informatyki, ochrony środowiska, ekonomii, rolnictwa, turystyki i rekreacji). Termin składania wniosków: 1 miesiąc; termin wykonania: do końca sierpnia 2006 r., czyli praktycznie 3 miesiące od ogłoszenia wyników konkursu; fundusze przeznaczone łącznie na 5 kierunków: 26 mln zł. Rektorzy i szefowie ośrodków zdalnego nauczania stanęli przed dylematem: czy wystartować w konkursie, akceptując olbrzymie ryzyko niewykonania e-materiałów w terminie bądź wykonania ich w pośpiechu kosztem jakości, czy raczej zrezygnować z udziału w konkursie, oddając "bez walki" konkurs firmom komercyjnym, które, kierując się mechanizmami rynku, zysku itp., na pewno wystartują. Dyrektor pewnej renomowanej firmy e-learningowej oszacował, że gdyby zebrać wszystkie "moce przerobowe" (zespoły wsparcia multimedialnego) działających w 2006 r. w Polsce firm e-learningowych, wystarczyłoby tego na potrzeby jednego, a nie pięciu kierunków studiów! Uniwersytet Jagielloński, wespół z zaprzyjaźnioną Katedrą Informatyki AGH prof. Krzysztofa Zielińskiego, planował rok wcześniej podobne przedsięwzięcie - chodziło o przygotowanie porządnych e-materiałów z informatyki dla studiów licencjackich w ciągu dwóch lat. Jednak w konkursie ministerialnym chodziło o wykonanie e-materiałów w ciągu trzech... miesięcy, wakacyjnych miesięcy, i to nie tylko dla studiów licencjackich, lecz także magisterskich uzupełniających! Zapewne u Czytelników "e-mentora" rodzi się mnóstwo pytań - należy potraktować je jako pytania retoryczne. O ministerstwie (które w międzyczasie zdążyło się podzielić) - czyli o terminie podpisania ostatecznej umowy (połowa lipca!), o zmiennych interpretacjach przepisów itp. - już ani słowa.

Konsorcjum czterech uczelni

Nie dziwi więc fakt, że kilka ośrodków akademickich zaawansowanych w e-nauczaniu po prostu zrezygnowało z udziału w konkursie. W przypadku Uniwersytetu Jagiellońskiego zapadła decyzja na najwyższym szczeblu, aby jednak wystartować w konkursie w ramach konsorcjum kilku uczelni. I takie konsorcjum powstało - stworzyły je: Uniwersytet Warszawski (lider), Politechnika Poznańska, Politechnika Warszawska i UJ. Innymi słowy, cztery spośród pięciu czy sześciu najlepszych informatyk w Polsce, dwa spośród trzech kierunków informatyki wyróżnionych przez Państwową Komisję Akredytacyjną - z jednej strony, olbrzymi potencjał merytoryczny, z drugiej, niebezpieczeństwo utraty spójności e-materiałów. Oraz pośpiech (w przygotowaniu wniosku), pośpiech (w opracowaniu programów nauczania i przegłosowaniu go przez rady wydziałów jeszcze przed wakacjami), pośpiech (w tworzeniu zespołów wsparcia multimedialnego), pośpiech (w przygotowywaniu elektronicznych materiałów dydaktycznych). Każdy z czterech partnerów miał przygotować e-materiały dla około 15 przedmiotów. W przypadku UJ zaangażowanych w projekt było ponad 30 pracowników naukowo-dydaktycznych i doktorantów oraz drugie tyle osób w zespole wsparcia multimedialnego. Jak efektywnie współpracować w ramach jednej uczelni? Jak efektywnie współpracować z partnerami w Warszawie i Poznaniu? Jak rozwiązać problem tzw. cross-reference? W jaki sposób dokonywać poprawek w e-materiałach oraz je aktualizować w przyszłości? (Materiały dydaktyczne muszą być ciągle aktualizowane, to oczywiste, ale inna jest skala zjawiska w przypadku, powiedzmy, języka obcego, a zupełnie inna w przypadku informatyki!)

Wiki nowym narzędziem e-nauczania?

Aby uporać się z tymi problemami, profesor Krzysztof Diks, dyrektor Instytutu Informatyki UW, a zarazem szef naszego projektu, zaproponował wykorzystanie w tym celu technologii (Media)Wiki, na której bazuje choćby słynna wolna encyklopedia o tej samej nazwie. Nie bez wahań i oporów, komitet sterujący projektu ostatecznie zaaprobował ten pomysł. Dziś już można powiedzieć, że wykorzystanie technologii wiki zarówno w przygotowywaniu e-materiałów, jak i późniejszym ich aktualizowaniu, jest dobrym rozwiązaniem. Elektroniczne materiały dydaktyczne znajdują się na serwerze wiki, a kształcenie zdalne odbywa się za pomocą którejś z e-platform. Aby zsynchronizować serwer wiki z e-platformą, wskazane jest utworzenie wspólnej bazy użytkowników (a raczej wspólnego modułu uwierzytelniającego), nie wspominając o takich "drobiazgach", jak podobna szata graficzna i nawigacja. Niektóre z testów (np. testy samosprawdzające) powinny być umieszczone na Wiki, inne - na zdalnej platformie itd. Jednak owe niedogodności są znikome wobec łatwości w uaktualnianiu e-materiałów.

W przededniu rewolucji w e-nauczaniu

Podczas wakacji wydarzyło się coś naprawdę ważnego. Oto wraz z nowym rokiem akademickim na pięciu kierunkach studiów można skorzystać z kompleksowych elektronicznych materiałów dydaktycznych, co do tej pory było nieosiągalne choćby ze względu na koszt przygotowania takich materiałów. Co prawda, owe materiały mogą być zróżnicowane pod względem jakości, ale jednak są. Można je potraktować jako materiały pomocnicze, można je wykorzystać w kształceniu blended learning, można wreszcie od jesieni 2007 r. uruchomić studia zdalne (tyle czasu potrzeba, aby uporać się z procedurami formalnymi w uczelniach wyższych i uruchomić nowy obiekt studiów). Znaczna liczba pracowników naukowo-dydaktycznych tworzących e-materiały w ramach projektu EFS w naturalny sposób stanie się awangardą e-nauczania w swoich macierzystych jednostkach. Jako "produkt uboczny" projektu w kilku uczelniach powstały kompetentne zespoły wsparcia multimedialnego (np. zespół UJ-owski wykonał kilkadziesiąt animacji interaktywnych i kilkaset grafik). Zważywszy, że wkrótce powinno ukazać się rozporządzenie ministerialne w sprawach e-nauczania, naprawdę otwiera się szansa przed e-learningiem akademickim. Wszystkich zainteresowanych zachęcamy do zapoznania się z e-materiałami przygotowanymi z myślą o studiach informatycznych w ramach projektu EFS na stronie www.czn.uj.edu.pl/e-informatyka.