Wstęp

Jednym z głównych i najczęściej wymienianych problemów nauczania na odległość jest osamotnienie uczącego się i jakże często związany z tym brak motywacji do kontynuacji nauki¹. Środkiem, który być może ułatwi wyjście z tego impasu, ale również wyznaczy nowe cele i metody przydatne w kształceniu zdalnym, jest z pewnością tablica interaktywna, która może przyczynić się do znaczących zmian nie tylko w metodyce nauczania, ale również w sposobie porozumiewania się, kontaktowania i przekazywania informacji².

Tablice interaktywne są bardzo popularne w Wielkiej Brytanii, USA, a ostatnio także w Europie. Co jest w nich wyjątkowego? Wyglądem przypominają zwykłe tablice, które znajdują się w każdej szkolnej klasie, auli czy sali konferencyjnej, a jednak dzięki możliwości łączenia działań nauczycieli i uczniów jedna tablica interaktywna może niekiedy zastąpić pracownię komputerową³. Tablica interaktywna posiada funkcje, którymi nie dysponują inne środki (nawet komputer sprzężony z projektorem multimedialnym), np. wczytywanie notatek z tablicy do pamięci komputera, odtwarzanie filmów z możliwością wykonywania notatek bezpośrednio na pojedynczych kadrach, praca z aplikacjami komputerowymi na powierzchni tablicy. Wykorzystując wymienione udogodnienia ta nowoczesna pomoc dydaktyczna ułatwia łączenie tradycyjnego wykładu z prezentacją materiałów multimedialnych, jakimi dysponuje nauczyciel⁴.

W jaki sposób działa tablica interaktywna? Moduł elektroniczny zbiera dane o położeniu pisaka względem tablicy i dane te wysyła do komputera. W zależności od miejsca położenia pisaka, trybu pracy oraz akcji wywołanej pisakiem następuje określone zdarzenie, a obraz zachodzących zmian, dzięki projektorowi multimedialnemu, rzucany jest na tablicę.

Obecnie na polskim rynku stosuję się wiele tablic interaktywnych m.in. InterWrite MeetingBoard firmy GTCOCalcom, Walk and Talk czy Webster firmy Polyvision oraz StarBoard firmy Hitachi. Niezależnie od zasady działania wymienionych tablic, wykorzystują one te same technologie w ramach danej klasy. Tablice interaktywne komunikują się z komputerem używając do połączenia podczerwieni lub technologii Bluetooth, która obecnie staje się standardem. Kierując się wyborem tablicy interaktywnej, szczególną uwagę należy zwrócić na wersję językową oprogramowania oraz możliwość zainstalowania go na kilku komputerach, co umożliwi tworzenie plików tablicowych na więcej niż jednym komputerze oraz współpracę z innymi tablicami interaktywnymi.

Tablica interaktywna IPBoard

IPBoard to tablica elektromagnetyczna, która poprzez połączenie z komputerem i projektorem stanowi interaktywne narzędzie do prowadzenia nowoczesnych prezentacji.

W jaki sposób działa? Tablica elektromagnetyczna IPBoard, reaguje na specjalny pisak jak na dotyk. Projektor multimedialny, komputer oraz tablica multimedialna są ze sobą połączone i zintegrowane. Projektor rzuca obraz z komputera na tablicę, która przejmuje funkcję monitora. Pisaka używa się jak myszki, a więc uzyskuje się pełny dostęp do funkcjonalności komputera z poziomu tablicy. Za jego pomocą można obsługiwać programy nie odchodząc od tablicy. Przewagą IPBoard nad tradycyjnymi tablicami jest fakt pisania, rysowania, powiększania obrazów itp. na tle aktualnie edytowanego dokumentu. Daje to możliwość tworzenia nowoczesnych, dynamicznych, interaktywnych prezentacji. Co więcej, tak przeprowadzona prezentacja zostanie zapisana na dysku, co umożliwia jej późniejsze przesłanie, ponowne odtworzenie czy wydrukowanie. Wszystkie funkcje tablicy interaktywnej IPBoard zawarte są w Menu, które dostępne jest z obu jej stron. Dodatkowo w prawym boku tablicy znajdują się umieszczone na stałe przyciski funkcyjne. Są to skróty do najpopularniejszych funkcji tablicy, takich jak: pisak, menedżer prezentacji, gumka, nawigacja pomiędzy slajdami, itp. Tablica posiada m.in. funkcję magicznego pióra, lupy zwanej w tym przypadku latarką oraz zaawansowanego powiększania. IPBoard oferuje cztery tryby pracy: zwykły tryb tablicy, tryb pracy z PC, tryb interaktywny oraz tryb NetMeeting, dzięki któremu tablicę można podłączyć do sieci. Darmowe oprogramowanie, które jest ogólnie dostępne, i format zapisu (JPG, HTML, PNG, TPW) pozwalają każdemu użytkownikowi na odtworzenie prezentacji w dowolnym momencie⁵.

Tablica interaktywna InterWrite MeetingBoard

Oprogramowanie InterWrite współpracuje z systemem Windows lub Mac, pozwalając (podobnie jak przy pracy myszką), na pełną kontrolę nad dowolną aplikacją, a jednocześnie na nanoszenie własnych uwag w postaci rysunków i tekstu na osobnej warstwie. Zastosowanie tego oprogramowania do współpracy komputera z tablicą i/lub tabletem pozwala na interaktywną obsługę komputera, usprawnia prowadzenie prezentacji, szkoleń, różnego typu spotkań.

Tablica InterWrite oferuje trzy typy pracy:

• tryb interaktywny - pozwala pracować z dowolną aplikacją, łącząc się z internetem i przeglądając strony internetowe nanosić notatki, podświetlać tekst lub kasować rysunki. Wyniki pracy można zapisywać, przeglądać, drukować lub wysyłać e-mailem nieobecnym uczestnikom spotkania. Tryb ten pozwala prowadzić konferencje internetowe;
• tryb PC WhiteBoard - opiera się na współpracy tablicy i komputera bez użycia projektora. W elektronicznych pisakach umieszczone są markery EXPO. Wszystkie nanoszone nimi notatki są automatycznie rejestrowane przez komputer, z którym połączona jest tablica. Daje to możliwość, podobnie jak w przypadku trybu interaktywnego, zapisania przeprowadzonej prezentacji na dysku komputera w różnych formach (np.: plik GWB daje możliwość powrotu do poszczególnych slajdów, a pliki jpg., gif, tiff oraz inne można edytować w programach graficznych przeznaczonych do obróbki rastrowej lub wykorzystać np. do zrobienia pliku PDF). Z zapisanych plików można stworzyć archiwum spotkań, a za pomocą poczty elektronicznej wysłać je do wybranych osób;
• tryb tablicy kopiującej (CopyBoard) - pozwala rysować dowolne kształty na tablicy, która je zapamiętuje, a następnie drukuje na podłączonej bezpośrednio do niej drukarce.

Tablica interaktywna Walk-and-Talk

Tablice interaktywne serii TS LIGHTNING są pierwszymi na świecie tablicami interaktywnym wyposażonymi w technologię Photonic Array. Technologia ta eliminuje konieczność kalibrowania tablicy przy współpracy z projektorem multimedialnym.

	Technologia PolyKey sprawia, że tablica nie potrzebuje własnego programowania i współpracuje z każdym obsługiwanym za pomocą myszki. Przed pierwszym użyciem należy podłączyć interfejs USB do komputera, co powoduje automatyczne zainstalowanie sterowników.
	Pilot pozwala na zmianę stylu pisania, zapisywanie notatek w komputerze, a następnie ich drukowanie, natomiast wbudowany panel dotykowy umożliwia precyzyjne sterowanie myszką swojego komputera.
	Zestaw szynowy pozwala na ekonomiczne wykorzystanie przestrzeni. Tablicę Walk-and-Talk można przymocować do zestawu szynowego, a przewody komunikacyjne oraz zasilające można umieścić w szynie.

Źródło: Opracowanie na podstawie informacji producenta

Tablica interaktywna StarBoard

Po typowym uruchomieniu oprogramowania pojawia się ekran wyboru jednego z czterech trybów pracy tablicy:

• ekran PC - umożliwia sterowanie oprogramowaniem komputera za pomocą pisaka bezpośrednio na tablicy oraz dodawanie komentarzy;
• odtwarzacz wideo - wyświetla obraz z zewnętrznego urządzenia wideo (odtwarzacza lub kamery), na który można nakładać własne komentarze;
• tablica interaktywna - uruchamia tryb białej tablicy, w którym można dowolnie realizować własne scenariusze pracy;
• telekonferencja - uruchamia terminal gospodarza lub uczestnika telekonferencji.

Rysunek 1. Zestaw: tablica interaktywna StarBoard, komputer. Ekran startowy

Źródło: Opracowanie własne

Telekonferencje

Szczególnie interesujący z punktu widzenia nauczania zdalnego jest tryb pracy tablicy określany jako telekonferencja. W celu ustawienia parametrów połączenia tablic interaktywnych należy podać adresy IP komputerów. Po wybraniu modułu (Konferencja) z ekranu startowego wyświetlone zostaje odpowiednie okno programu, po wybraniu opcji (Gospodarz konferencji/Uczestnik konferencji) w kolejnym oknie można dokonać wyboru odpowiedniej grupy, z którą chcemy się połączyć. Specjalna funkcja umożliwia nam monitorowanie Listy Uczestników telekonferencji poprzez wyświetlanie listy i statusu poszczególnych osób lub grup, zmianę prowadzącego, przywołanie uczestnika oraz zmiany w trybie pracy. Każda konferencja może mieć tylko jednego gospodarza, który dopuszcza do niej jednego lub kilku uczestników. Mogą oni przyłączać się do konferencji w dowolnym czasie. Wybranie opcji (Gospodarz mianuje) pozwala gospodarzowi na zmianę prowadzącego. Osoba prowadząca jest uczestnikiem określającym zasady przebiegu prezentacji. Wszystkie adnotacje czynione na tablicy podczas konferencji są przesyłane do pozostałych osób. Należy jednak pamiętać, że tylko osoba z prawami prowadzącego może dodawać i przenosić strony podczas konferencji.

Istnieje możliwość pracowania w dwóch trybach: synchronicznym (który umożliwia ogląd tych samych stron, które widzą inni użytkownicy w czasie konferencji) lub asynchronicznym. Funkcja ta jest szczególnie przydatna, gdy zajdzie potrzeba obejrzenia stron wcześniejszych. Moduł dodatków telekonferencji pozwala na skonfigurowanie szczegółowych ustawień, takich jak:

• uwierzytelnienie uczestnika - określa, którzy uczestnicy mają prawo włączenia się do danej konferencji i czy ma pojawiać się żądanie potwierdzenia;
• filtrowanie adresów IP - określa, czy dołączać do konferencji jedynie uczestników o określonych adresach IP;
• prawa prowadzącego - określa zasady prowadzenia prezentacji;
• sporządzanie notatek przez osoby nieprowadzące konferencji - określa, czy jedynie prowadzący, czy też wszyscy uczestnicy mają prawo pisać w czasie telekonferencji.

Ważnym aspektem telekonferencji jest bezpośredni kontakt, który zapewnia połączenie poprzez obraz i głos.

Oprócz tablic interaktywnych większość firm posiada w swojej ofercie również tablety umożliwiające pracę na tablicy bez potrzeby przemieszczania się. Czynnikiem odróżniającym tablety od myszy (i większości innych urządzeń wskazujących) jest odwzorowanie sygnałów - powierzchnia tabletu jest dokładnie przełożona na ekran, w tym przypadku na tablicę interaktywną.

Tablet StarBoard Bluetooth składa się ze specjalnej podkładki oraz wskaźnika w kształcie długopisu. Służy do pisania, rysowania elementów graficznych oraz obsługi komputera. Poruszając wskaźnikiem po podkładce, przenosi się do komputera sygnały o położeniu, a także o sile nacisku mierzonej przez urządzenie wskazujące. Dzięki temu urządzeniu studenci mogą bez konieczności podchodzenia do tablicy interaktywnej sporządzać notatki, odpowiadać na pytania.

Interaktywny panel StarBoard serii T posiada ciekłokrystaliczny wyświetlacz LCD. Użytkownik wprowadza dane za pomocą specjalnego pisaka i czułego na dotyk ekranu. Panel ten można podłączyć zarówno do rzutnika, tablicy interaktywnej, jak również do innych paneli, co umożliwia współpracę oraz nawiązanie połączeń telekonferencyjnych.

Źródło: Opracowanie na podstawie informacji producenta

Większość tablic interaktywnych można wykorzystywać również jako:

• ekran projekcyjny - powierzchnia tablic jest tak skonstruowana, aby rzucany na nią obraz z projektora był bardzo dobrej jakości, nie posiadał odblasków, co pozwala skupić uwagę słuchaczy na wyświetlanym obrazie;
• tablicę suchościeralną - oprócz doskonałych parametrów umożliwiających uzyskanie wyraźnego obrazu podczas projekcji, powierzchnia tablic charakteryzuje się także dostosowaniem do pracy z markerami suchościeralnymi.

Tabela 1. Porównanie systemów StarBoard firmy Hitachi i InterWrite MeetingBoard firmy GTCOComp

Cecha	StarBoard	InterWrite MeetingBoard
Technologia	Ultradźwięki, podczerwień	Elektromagnetyczna
Komunikacja	RS232C, podczerwień, Bluetooth seria FX	RS232C, USB, Bluetooth
Rozmiary tablic	60”, 63”, 75”, 77”, 82”	40”, 50”, 60”, 70”, 75”, 77,5”
Tablety	Możliwość zastosowania bezprzewodowych oraz przewodowych tabletów.	Możliwość zastosowania tabletów. System umożliwia jednoczesną pracę do siedmiu tabletów.
Tryby pracy tablicy	Cztery tryby pracy tablicy:  •  ekran PC, •  odtwarzacz wideo, również ze źródła zewnętrznego, •  tablica elektroniczna, na  której można sporządzać notatki, •  telekonferencja.	Trzy tryby pracy tablicy: •  interaktywny, •  PC WhiteBoard – komputerowa tablica suchościeralna (tablica, komputer, bez projektora), •  Color CopyBoard – możliwość drukowania bez komputera i   projektora (w serii 5000).
Odczyt współrzędnych	System nie posiada detekcji pisaka nad powierzchnią tablicy. Szybkość odczytu zależy od odległości pisaka od czujnika.	System odczytuje położenie pisaka przy zbliżeniu go na odległość 1 cm od powierzchni bez konieczności dotykania jej.
Obsługa	W celu przesunięcia kursora w trybie myszki bez pisania należy nacisnąć przycisk na pisaku i przesuwać, tak jakbyśmy pisali (seria F).	System rozpoznaje pisak przy zbliżeniu na odległość 1 cm od powierzchni. Nie musimy dotykać powierzchni w celu przesunięcia kursora.
	W celu starcia napisanych adnotacji wybieramy z opcji narzędzia „gumkę”.	Pisak posiada na swoim drugim końcu elektroniczną gumkę. Aby zetrzeć adnotacje należy odwrócić pisak.
Akcesoria	Pisak elektroniczny. W celu używania tablicy interaktywnej jako suchościeralnej należy zakupić odpowiedni pisak.	Pisak elektroniczny, wewnątrz znajduje się suchościeralny marker EXPO z gumką na drugim końcu.
Oprogramowanie	Posiada polską wersję językową. Bogate, darmowe oprogramowanie pozwala na tworzenie prezentacji w warunkach domowych oraz przeglądanie sporządzonych podczas pracy z tablicą notatek. Funkcja „magicznego” pióra.	Posiada polską wersję językową. Bogate oprogramowanie pozwala na tworzenie ciekawych prezentacji. Bezpłatna jest czterdziestopięciodniowa wersja oprogramowania.

Źródło: Opracowanie na podstawie informacji producentów

Trudno jest jednoznacznie określić, która z opisanych tablic ma większe możliwości edukacyjne, jednak tylko firma Hitachi (współpracując z brytyjskim Cambridge, niemieckim Klett Cooperation, polskimi Wydawnictwami Szkolnymi i Pedagogicznymi) przygotowała specjalne oprogramowanie wspomagające pracę nauczycieli. W wyniku tych działań w ramach portalu WSiPnet powstał dział zajmujący się edukacją interaktywną. Można znaleźć tam scenariusze, jak również pomysły na ciekawe zajęcia oraz specjalne aplikacje do tablicy interaktywnej StarBoard, w postaci plików w formacie YAR. Udostępnione materiały pozwalają wykorzystać możliwości tablicy interaktywnej w celu atrakcyjnej prezentacji różnorodnych treści (także z bezpośrednim wykorzystaniem zasobów internetu) oraz aktywizacji uczniów podczas lekcji⁶. Te i inne możliwości oraz liczne zalety tablicy StarBoard spowodowały, że w Polsce właśnie ona cieszy się największą popularnością.

Możliwości wykorzystania tablicy w kształceniu oraz kształceniu zdalnym

Atrakcyjność nowego środka dydaktycznego skłoniła do podjęcia badań, których celem jest próba określenia znaczenia i wpływu edukacji interaktywnej realizowanej z tablicą StarBoard na zmianę stylu pracy w szkołach i uczelniach wyższych. Badaniami objęto nie tylko możliwości zastosowania tablicy interaktywnej w nauczaniu przedmiotów przyrodniczych, ale także jej miejsce w nauczaniu zdalnym oraz równoległym, realizowanym jednocześnie w oddalonych od siebie ośrodkach, gdzie w oknie filmowym usytuowanym na tablicy uczniowie mogą obserwować np. wykonanie ciekawego eksperymentu chemicznego, którego inaczej nie mogliby zobaczyć. Prowadzone są również badania nad strategią wykorzystania tablicy interaktywnej do wspólnego rozwiązywania zadań problemowych, także o charakterze gier edukacyjnych.

Pierwszy w Polsce cykl lekcji i telekonferencji z użyciem tablic interaktywnych StarBoard przeprowadzono w październiku 2005 roku. Podczas tych zajęć jedna z tablic znajdowała się w Zakładzie Dydaktyki Chemii w Poznaniu, druga zaś w Centrum Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Szczecinie. Zajęcia dydaktyczne odbywały się zgodnie z wcześniej przygotowanymi scenariuszami. Wszystkie informacje mające znaleźć się na obu tablicach były umiejscowione w Poznaniu i to prowadzący z Zakładu Dydaktyki Chemii (gospodarz telekonferencji) decydował, co w danym momencie pojawi się na tablicach. Uczestnicy konferencji - nauczyciele w Szczecinie mogli w ten sposób brać aktywny udział w zajęciach. W trakcie telekonferencji korzystano z materiałów multimedialnych oraz zasobów internetowych.

Możliwości przeprowadzenia zajęć na odległość z użyciem tablicy interaktywnej zaprezentowano podczas seminarium naukowego Edukacja informacyjna "Komputer, internet i multimedia w szkole, pracy i w domu" w listopadzie 2005 roku. Spotkali się tam przedstawiciele ośrodków uniwersyteckich z Polski i Norwegii. Podjęto wówczas próbę zdalnego prowadzenia 45-minutowej lekcji. Prowadzący, znajdujący się wśród uczestników konferencji, nawiązał połączenie internetowe z jedną ze szczecińskich szkół dysponującą tablicą StarBoard. Lekcja na temat Klej ze skrobi ziemniaczanej obejmowała m.in. wykonanie kilku eksperymentów chemicznych. Wszyscy - zarówno uczniowie, jak i zgromadzeni na sali uczestnicy konferencji - brali czynny udział w zajęciach, wykonując polecenia prowadzącego, który udzielał wskazówek i nadzorował pracę obu grup. Tematy zadań i problemów były zapisywane na tablicy, dzięki czemu mogły być równocześnie rozwiązywane przez obie grupy, które śledziły swoje poczynania, dodatkowo je komentując. Kulminacyjnym momentem zajęć była prezentacja wyników doświadczeń⁷.

Możliwości wykorzystania nowego środka dydaktycznego przedstawiono także w listopadzie 2005 r. w Centralnym Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli w Warszawie podczas konferencji Multimedia wsparciem dla nowoczesnej edukacji zorganizowanej przez Laboratorium Edukacji Multimedialnej, CODN, Zakład Dydaktyki Chemii w Poznaniu oraz Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. Konferencja skierowana była do dyrektorów i nauczycieli warszawskich szkół. Przeprowadzona lekcja pokazała możliwości interaktywnej tablicy w kształceniu szkolnym, a połączenie z ośrodkiem metodycznym oddalonym o kilkaset kilometrów pozwoliło na wymianę doświadczeń i zasięgnięcie opinii osób pracujących systematycznie z tablicą StarBoard. Wspólne wykonanie kilku eksperymentów laboratoryjnych wykazało, że tablica interaktywna może stanowić znakomitą pomoc w tworzeniu instrukcji wizualnych. Jest to element niezwykle istotny także w kontekście ekonomicznym (oszczędność odczynników, sprzętu oraz czasu osoby prowadzącej).

W marcu 2006 roku odbyło się w Warszawie I Ogólnopolskie Forum Edukacji Interaktywnej, którego celem było przedstawienie znaczenia i wpływu edukacji interaktywnej na zmianę stylu pracy w szkole i na uczelni wyższej oraz upowszechnienie środków i metod edukacji interaktywnej. Dzięki umieszczeniu w jednej sali dwóch tablic interaktywnych uczestnicy konferencji mieli możliwość obserwowania nie tylko techniki łączenia tablic, ale przede wszystkim tego, co pojawia się i może być prezentowane na obu tablicach równocześnie.

Połączenie tablic interaktywnych może być wykorzystane zarówno do zdalnego prowadzenia konferencji między ośrodkami uniwersyteckimi, jak i wspólnego tworzenia scenariuszy zajęć na różnych poziomach edukacyjnych. Rozwiązanie takie jest niezwykle przydatne młodym nauczycielom, a także wykształconym jednoprzedmiotowo i prowadzącym zajęcia o charakterze interdyscyplinarnym (np. przyroda w klasach IV-VI szkoły podstawowej). Przykład takiego rozwiązania zaprezentowano podczas konferencji naukowej Edukacja informacyjna "Neomedia", gdzie osoby nieposiadające wykształcenia chemicznego, a także oddalone od siebie o setki kilometrów wspólnie przygotowały scenariusz lekcji chemii⁸. W tym przypadku tablica interaktywna została z powodzeniem zastosowana w doradztwie nauczycielskim.

Zaprezentowane rozwiązania telekonferencyjne, wykorzystujące tablicę interaktywną, pozwalają nie tylko zaoszczędzić czas i obniżyć koszty związane z podróżą, ale również wykorzystać aparaturę, której z różnych względów na konferencję nie można przetransportować.

Wyniki badań nad skutecznością edukacyjną tablicy interaktywnej

Badania nad wykorzystaniem tablicy interaktywnej w nauczaniu są prowadzone w Zakładzie Dydaktyki Chemii od 2004 roku⁹. Wzięło w nich udział po 120 osób dla każdego z trzech poziomów edukacyjnych: szkoła gimnazjalna, ponadgimnazjalna i wyższa. Przed przystąpieniem do zajęć poszczególne osoby przydzielono do grup w sposób losowy. Podczas badań przeprowadzono test wstępny, końcowy oraz dystansowy po upływie 3 miesięcy od testu końcowego. Wyniki skuteczności kształcenia przedstawiają się następująco:

• W szkole gimnazjalnej (w grupach eksperymentalnych pracujących z tablicą interaktywną skuteczność kształcenia jest wyższa od wyników uzyskanych w grupie kontrolnej zarówno podczas testu końcowego, jak i dystansowego) wynosi ona odpowiednio:
• dla grupy pracującej na tablicy interaktywnej 93,63% i 83,13%;
• dla grupy korzystającej z pracowni komputerowej 90,19% i 75,13%;
• dla grupy kontrolnej kształconej metodą tradycyjną 78,69% i 61,38%.
• W szkole ponadgimnazjalnej (w grupach eksperymentalnych skuteczność kształcenia okazała się wyższa od wyników uzyskanych w grupie kontrolnej zarówno podczas testu końcowego, jak i dystansowego) wynosi ona odpowiednio:
• dla grupy pracującej na tablicy interaktywnej 90,25% i 65,25%;
• dla grupy korzystającej z pracowni komputerowej 87,00% i 57,25%;
• dla grupy kontrolnej kształconej metodą tradycyjną 71,50% i 44,00%.
• W szkole wyższej wynosi odpowiednio w teście końcowym i dystansowym:
• dla grupy pracującej na tablicy interaktywnej 91,00% i 63,00%;
• dla grupy korzystającej z pracowni komputerowej wyniosła 92,25%, 68,50%;
• dla grupy kontrolnej kształconej metodą tradycyjną 74,50% i 45,50%.

Przeprowadzone badania pozwoliły stwierdzić, że na III i IV poziomie nauczania praca z tablicą interaktywną pozwala uzyskać lepsze wyniki kształcenia w porównaniu do wyników grupy nauczanej w pracowni komputerowej czy kształconej metodą tradycyjną. Wysoka skuteczność edukacyjna jest rezultatem możliwości modyfikacji wybranych elementów zajęć w trakcie ich trwania, a także łatwego przekształcania ich struktury, poprzez m.in. odwołanie się do wcześniej poczynionych notatek (np. na poprzednich zajęciach), możliwości rozbudowy i atrakcyjnego wyjaśnienia trudniejszej partii materiału poprzez różnego rodzaju prezentacje dynamiczne i interaktywne. Tablica StarBoard pozwala na elastyczne prowadzenie zajęć i łatwe dostosowanie poziomu nauczania do potrzeb danej klasy czy grupy. Jest to szczególnie istotne w przypadku uczniów gimnazjum, gdzie różnice między poziomem wiadomości poszczególnych uczniów są duże. Odmienną sytuację zaobserwowano w szkole wyższej, gdzie największą skuteczność edukacyjną w teście dystansowym odnotowano w grupie korzystającej z aplikacji multimedialnej w pracowni komputerowej. Może to wynikać z pewnej swobody postępowania, jaką daje tego rodzaju forma kształcenia, do której uczniowie gimnazjum, a nawet szkoły ponadgimnazjalnej nie są jeszcze przygotowane¹⁰.

Tabela 2. Porównanie możliwości, jakie stwarza prowadzenie lekcji chemii w pracowni komputerowej i w pracowni chemicznej z pomocą tablicy interaktywnej

Lekcja w pracowni komputerowej

Lekcja z użyciem tablicy interaktywnej

Uczeń ma możliwość uczenia się w tempie zgodnym z posiadanymi predyspozycjami psychofizycznymi, co niekiedy powoduje rozproszenie jego uwagi na inne elementy programu, które w danej chwili wydają się być dla niego interesujące. Uczestnik zajęć samodzielnie korzysta ze wszystkich opcji programu multimedialnego i zapoznaje się z jego strukturą w zależności od własnych potrzeb, co może jednak prowadzić do rozpraszania jego uwagi. Uczeń ma możliwość samodzielnego zaprojektowania i wykonania doświadczenia, co stanowi jednak dodatkową trudność organizacyjną dla nauczyciela i może być stwarzać sytuacje niebezpieczne dla zdrowia. Wyniki testu są miarodajne, ponieważ każdy uczeń rozwiązuje go samodzielnie, sytuacja taka nie daje jednak uczniowi natychmiastowego wglądu w wyniki pozostałych uczniów. Samodzielna praca przy komputerze ułatwia indywidualizację kształcenia, ale niekiedy burzy zaplanowaną strukturę lekcji.

Nauczyciel kontroluje przebieg i tempo lekcji, może wyjaśniać trudniejsze partie materiału bez potrzeby przerywania działania aplikacji, co umożliwia zachowanie płynności toku lekcji, nie daje jednak pełnej kontroli nad postępami wszystkich uczniów. Możliwość korzystania z gotowych materiałów multimedialnych w sposób zgodny z zaplanowanym tokiem lekcji, co bywa czasochłonne, zanim nauczyciel nie zbierze dostatecznej liczby potrzebnych materiałów. Możliwość śledzenia przebiegu doświadczenia przez cały zespół uczniowski pozwala zachować bezpieczeństwo, jednak utrudnia ćwiczenie umiejętności manualnych pojedynczego ucznia. Wspólne rozwiązywanie testów i zadań na tablicy pozwala na powtórzenie materiału lekcji i dyskusję, jednak ogranicza samokontrolę i samoocenę uczniów. Samodzielna obsługa tablicy interaktywnej przez uczniów zapewnia ich aktywny udział w lekcji, jednak niedogodności techniczne tablicy powodują niekiedy rozproszenie uwagi uczniów.

Źródło: Opracowanie własne

Podsumowanie

Tablica interaktywna daje szerokie spektrum możliwości edukacyjnych, przez co może znaleźć zastosowanie w wielu dziedzinach - np. w nauce, szkoleniach, przy prezentacjach, w kształceniu zdalnym, podczas telekonferencji. Użyteczna będzie zarówno dla osób szkolących pracowników, jak i prezentujących wyniki swej pracy (np. architekta, inżyniera, stratega wojskowego lub specjalisty w sztabie kryzysowym). Korzystać z niej mogą przede wszystkim: szkoły i uczelnie, firmy szkoleniowe, agencje reklamowe, korporacje, centra sal konferencyjnych, instytucje rządowe oraz wojsko. Jedną z tablic interaktywnych od stycznia 2006 roku posiada nawet Muzeum Powstania Warszawskiego¹¹. Tablica interaktywna jest wykorzystywana także w poradnictwie zawodowym. Jako przykład podać można Mobilne Centrum Informacji Zawodowej w Gorzowie, gdzie korzystają z niej nie tylko doradcy metodyczni, ale przede wszystkim młodzież, która chętniej uczestniczy w wykładach i zajęciach praktycznych¹².

Powyższe przykłady ukazują szeroką gamę zastosowań tablic interaktywnych w różnych dziedzinach naszego życia. W Polsce na tę chwilę większość nabywców tego środka dydaktycznego to szkoły, uczelnie wyższe wszystkich typów, centra doradztwa nauczycieli oraz placówki oświatowe.

Bibliografia

• M. Bartoszewicz, Skuteczność edukacyjna wizualizacji wybranych zagadnień chemicznych, praca doktorska, Poznań 2006.
• H. Gulińska, M. Bartoszewicz, Scenariusze lekcji przyrody prowadzonych z wykorzystaniem tablicy StarBoard, TIK Oficyna Wydawnicza CDiDN, Szczecin 2006.
• H. Gulińska, M. Bartoszewicz, Tablica interaktywna na lekcjach przyrody - wyniki badań, Oficyna Wydawnicza CDiDN, Szczecin 2005.
• H. Gulińska, M. Bartoszewicz, A. Salamońska, Tablica interaktywna StarBoard jako nowy element w kształceniu zdalnym, Technologia Informacyjna i Komunikacyjna w Edukacji, "Nowoczesne Narzędzia TI", Oficyna Wydawnicza CDiDN 2006.
• J. Olczak, Nowoczesne narzędzia technologii informacyjnej, Oficyna Wydawnicza CDiDN, Szczecin 2005.
• B. Siemieniecki, Komputer w edukacji. Podstawowe problemy technologii informacyjnej, Uniwersytet M. Kopernika, Toruń 1998.
• A. Szołno, Nowoczesna technika wspomaga mobilnych, Lubuska WK OHP, "Biuletyn OHP" 2006.
• A. Wodecki, Kto wie, kim będę jutro? Kilka luźnych refleksji o e-learningu, Oracle iLearning.
• D. Żołędziowski, Wizualizacja wybranych mechanizmów reakcji polimeryzacji, polikondensacji i depolimeryzacji, praca magisterska, Zakład Dydaktyki Chemii, Wydział Chemii UAM, Poznań 2005.
• P. Wilczkowski, Elektroniczna tablica w Muzeum Powstania Warszawskiego, Nauka w Polsce PAP,
  http://www.naukawpolsce.pap.pl/nauka/index.jsp?news_cat_id=15
  &news_id=6424&layout=0&page=text&place=Lead01 [12.01.2006]