Recenzja publikacji Jana Grzeni Komunikacja językowa w Internecie

Internet jest przedmiotem zainteresowania specjalistów z wielu dziedzin - ekonomistów, informatyków, psychologów, socjologów, kulturoznawców, a z racji tego, że jest on również narzędziem komunikacji językowej - także językoznawców. Niestety, do niedawna w polskiej literaturze brakowało kompletnych opracowań z tego zakresu - zainteresowani tymi zagadnieniami mogli korzystać jedynie z artykułów w prasie fachowej i internecie oraz literatury obcej - głównie anglojęzycznej. Na szczęście pod koniec ubiegłego roku ten stan uległ zmianie - a wszystko za sprawą Jana Grzeni - językoznawcy z Uniwersytetu Śląskiego i jednocześnie autora pierwszego polskiego podręcznika poświęconego komunikacji językowej w internecie¹.

Książka składa się z trzech rozdziałów poprzedzonych wstępem, w którym autor przybliża czytelnikowi cele, jakie przyświecały powstaniu publikacji. Jak pisze sam Grzenia: głównym jej celem jest określenie stanowiska lingwistyki wobec Internetu traktowanego jako miejsce porozumiewania się, z czym wiążą się przedstawione tu próby charakterystyki komunikacji internetowej jako zjawiska językowego². Jako że monografia ta ma stanowić punkt wyjścia do dalszych badań nad językiem w internecie, zawiera ona objaśnienia podstawowych pojęć z omawianego zakresu oraz klasyfikacje, bez których nie byłyby one możliwe.

I tak pierwszy rozdział publikacji poświęcony jest komunikacji językowej w aspekcie technologicznym. Autor wyjaśnia tu pojęcie computer-mediated communication oraz przedstawia relacje łączące je z komunikacją elektroniczną. Ponadto, dokonuje charakterystyki internetu jako medium, typów komunikacji internetowej, podstawowego rozróżnienia tekstów funkcjonujących w sieci oraz wnikliwego opisu użytkowników internetu w Polsce (pod względem wieku, wykształcenia, płci, przynależności społecznej itp.). Co istotne, autor nie ogranicza się w tej części wyłącznie do internetu, ale zajmuję się również innymi mediami - charakteryzując ich właściwości, które mogą w istotny sposób wpływać na formę języka używanego w ich obrębie (m.in. radio, prasa, telewizja, telefonia).

W kolejnym rozdziale autor koncentruje się na samej komunikacji elektronicznej, prezentując definicję pojęcia, właściwości komunikacji oraz właściwości tekstów elektronicznych. Dokonuje także charakterystyki hipertekstu oraz jego porównania z tekstem tradycyjnym.

Zasadniczą część publikacji stanowi rozdział trzeci - najobszerniejszy i koncentrujący się ściśle na zagadnieniach związanych z językiem w internecie. Autor opisuje najpowszechniejsze sytuacje komunikacyjne, charakteryzuje właściwości komunikacji językowej, wskazując na takie jej cechy, jak: dialogowość, spontaniczność, kolokwialność, sytuacyjność, multimedialność, hipertekstowość, hierarchiczność, automatyzacja, dynamiczność, zasięg i trwałość. Odrębne części tego rozdziału zostały poświęcone pisowni oraz leksyce internetowej. Jan Grzenia podejmuje również próbę stworzenia genologii internetowej, wyodrębniając gatunki tekstu specyficzne dla tego medium (np. blog, FAQ, e-mail) oraz struktury ponadgatunkowe (np. e-zine, portal, witryna WWW). Osobne miejsce poświęca autor wpływowi komunikacji internetowej na język.

Opisywana publikacja zasługuje na uwagę nie tylko ze względu na swój prekursorski charakter. Wyróżnia się ona również formą prezentacji podejmowanych zagadnień. Autor jasno i precyzyjnie (co jest niezwykle istotne w przypadku podręczników) konstruuje tok swej wypowiedzi, a zamieszczone w książce liczne tabele pomagają w przejrzysty sposób usystematyzować wiedzę. Dużym plusem publikacji jest jej aspekt praktyczny - wnioski autora zostały poparte licznymi przykładami, zaczerpniętymi ze stron internetowych, tak więc nie mamy tu do czynienia z suchą teorią. O wartości naukowej Komunikacji w Internecie może zaś świadczyć obszerna (kilkunastostronicowa) bibliografia, odsyłająca do polskich i zagranicznych publikacji, które mogą przydać się w zgłębianiu prezentowanych w książce zagadnień.

Jako podsumowanie, warto przytoczyć słowa autora, w następujący sposób określającego przesłanie swego dzieła: książka, którą prezentuję Czytelnikowi, służy elementarnym celom, a to znaczy, że bardzo istotnym. Najważniejszym jest pojęciowe i w związku z tym terminologiczne przygotowanie badań nad językiem Internetu, ponieważ znaczna część ogłoszonych już na temat publikacji zawiera poważne błędy metodologiczne (...). Naturalnie, rozważania na ten temat będą musiały być kontynuowane, można jednak powiedzieć, że pierwszy krok został zrobiony³.