Recenzja dwóch publikacji pod redakcją Krzysztofa Lei Zarządzanie wiedzą - wybrane problemy i Problemy zarządzania w uczelni opartej na wiedzy

Mimo iż każdego roku na rynku wydawniczym pojawia się kilkanaście publikacji z zakresu zarządzania wiedzą, to stosunkowo rzadko trafiają się pozycje, które w sposób monograficzny prezentują refleksje badawcze autorów z różnych ośrodków akademickich. Dlatego też w wielką radością sięgnąłem po dwie monografie pod redakcją naukową Krzysztofa Lei, wydane w ostatnim czasie przez Wydział Zarządzania i Ekonomii Politechniki Gdańskiej¹.

Pierwsza z nich, zatytułowana Zarządzanie wiedzą - wybrane problemy, prezentuje aktualne badania dotyczące zarówno tworzenia modeli zarządzania wiedzą, jak również ich praktycznego wdrażania w wybranych organizacjach.

W pierwszej części powyższej monografii poświęconej zagadnieniom ogólnym możemy znaleźć między innymi przegląd trzech koncepcji zarządzania wiedzą: G. Hedlunda, I. Nonaki oraz G. Probsta wraz z autorską próbą ich integracji (praca Z. Łapniewskiej i E. Szczerbickiego, Modele zarządzania wiedzą - teoria i praktyka) oraz krytyczne podejście do jakości posiadanych informacji wykorzystywanych w zarządzaniu wiedzą (wnioski z badań T. Zaborowskiego nad celową dezinformacją - Rola dezinformacji w zarządzaniu wiedzą).

W drugiej części, poświęconej praktycznym aspektom zarządzania wiedzą znajdziemy przede wszystkim inspiracje w postaci dobrych praktyk KM w różnych, konkretnych organizacjach oraz autorskie próby ich uniwersalizacji i przeniesienia do wymiaru teoretycznych modeli, tak aby można było zbadać zasadność ich stosowania również dla innych organizacji. I tak można tu znaleźć między innymi dwie analizy przyczyn niesprawności systemów zakupowych w działach logistycznych, dokonywane z perspektywy zarządzania wiedzą, wraz z próbą ich usprawnienia (przy wykorzystaniu matematycznej teorii zapasów - praca M. Pszczółkowskiego - Źródła nieefektywności w procesie zakupów i informacyjne metody ich kompensowania oraz z akcentem położonym na kulturę organizacyjną w opracowaniu M. Wróblewskiego System zarządzania wiedzą jako wsparcie systemu sprzedaży). Również od strony kultury organizacyjnej zarządzanie wiedzą w organizacji rozpatruje A. Ziółkowski, który, posługując się modelem pomiaru kapitału intelektualnego opracowanym przez A. Sopińską i P. Wachowiaka z SGH, przeprowadził badania kapitału intelektualnego u jednego z europejskich liderów w branży obróbki szkła i jako rekomendację zwiększającą kapitał intelektualny zaleca przede wszystkim podjęcie działań w obrębie kultury organizacyjnej.

W niezwykle interesujący sposób został w monografii poruszony problem zarządzania wiedzą w polskiej oświacie. Dyskusje środowiskowe znacznie częściej koncentrują się na zarządzaniu wiedzą w szkolnictwie wyższym, tymczasem A. Fazlagić w pracy Perspektywy zarządzania wiedzą w polskiej oświacie udowadnia, że również system wcześniejszych szczebli edukacji również może znacząco przyczyniać się do kształtowania społeczeństwa wiedzy i w związku z tym nie należy go zaniedbywać.

Druga z monografii zatytułowana Problemy zarządzania w uczelni opartej na wiedzy prezentuje wyzwania związane z zarządzaniem wiedzą w szkolnictwie wyższym (w podziale na cztery główne części).

Tematem pierwszej części jest dyskusja nad zmianami w samych uczelniach, z jednej strony spowodowana ewolucją oczekiwań klientów uczelni, a z drugiej strony koniecznością zdefiniowania nowej roli współczesnych ośrodków akademickich, dostrzeganą przez jej pracowników. M. Wójcicka w rozdziale zatytułowanym Uniwersytet i jego otoczenie - dwa sposoby podejścia i ich możliwe konsekwencje zastanawia się nad możliwością wprowadzenia mechanizmów konkurencji i profesjonalnego zarządzania do ośrodków akademickich niezależnie od tego, czy dominującym modelem uczelni jest organizacja przedsiębiorcza, otwarta na otoczenie, czy też organizacja tradycyjna, zorientowana przede wszystkim do wewnątrz.

Podobnie na kwestię szkoły wyższej patrzy D. Antonowicz, który w rozdziale W poszukiwaniu nowego paradygmatu zarządzania uniwersytetami w Polsce przede wszystkim zaleca wprowadzenie zarządzania menedżerskiego, być może związanego nawet z odejściem od demokratycznego sposobu wyboru władz akademickich.

Druga część monografii zatytułowana Rola wiedzy w uczelniach w bardziej szczegółowy sposób omawia aspekty przekształcenia uczelni w organizacje przedsiębiorcze. W części tej znajdziemy między innymi analizę Możliwości wdrożenia koncepcji zarządzania wiedzą w uczelni autorstwa M. Grzesiak (polegającą na równoległym łączeniu dwóch ścieżek zarządzania wiedzą - IT track i people track). Z kolei M. Dąbrowska w Universities in a knowledge-based society - their role and challanges they have to face, oprócz zmiany stylu zarządzania uczelnią na styl menedżerski, zaleca przede wszystkim rozszerzenie oferty edukacyjnej adresowanej do nowych grup odbiorców - z jednej strony działania zwiększające elastyczność uczelni, z drugiej zaś działania antycypacyjne do trendów demograficznych.

Trzecia część monografii poświęcona została zagadnieniom jakości i standaryzacji oferty usług edukacyjnych i badawczych w szkołach wyższych (między innymi praca D. Wosika opisująca zastosowane procedury podczas samooceny Wydziału Towaroznawstwa AE w Poznaniu).

W ostatniej, czwartej części zamieszczono dwa opracowania dotyczące kształtowania wizerunku uczelni oraz problemu edukacji obywatelskiej studentów.

Na szczególną uwagę zasługuje zaprezentowany w opracowaniu Marii Gabrysovej (Czynniki wpływające na wizerunek uczelni w warunkach rynkowych) model kształtowania relacji uczelni z otoczeniem biznesowym na przykładzie praskiego Uniwersytetu Ekonomicznego. Budowa tych relacji odbywa się poprzez zacieśnienie współpracy z konkretnymi przedsiębiorstwami. W ramach tej współpracy firmy zainteresowane wsparciem swojej innowacyjności, a jednocześnie kształtowaniem postaw przedsiębiorczych wśród studentów definiują problemy, których nie mogą rozwiązać bez pomocy badawczej ośrodka akademickiego. Następnie na uczelni spośród pracowników naukowych i studentów zostaje powołana grupa robocza zajmująca się konkretnym projektem, która w czasie 2-3 miesięcy obecności w przedsiębiorstwie przygotowuje konkretne rekomendacje.

Prezentowane powyżej publikacje stanowią ciekawy wkład w rozwój zarządzania wiedzą - unikają bowiem graniczącego z banałem przekonywania odbiorców do traktowania wiedzy jako najcenniejszego kapitału przedsiębiorstwa, ale idą znacznie dalej, tworząc i weryfikując modele, narzędzia i koncepcje przydatne do praktycznego przełożenia wiedzy na pozycję konkurencyjną organizacji - niezależnie czy mamy do czynienia z organizacją komercyjną, czy też tak specyficzną organizacją, jaką jest uczelnia wyższa. Taki dobór treści powoduje, że każdy z czytelników zainteresowanych zarządzaniem wiedzą, niezależnie od szczegółowego zakresu swoich zainteresowań oraz ich praktycznego bądź teoretycznego charakteru, znajdzie dla siebie coś ciekawego.