Wprowadzenie

Wprowadzanie programu eTwinning do polskich szkół rozpoczęło się w końcu 2004 roku. Akcja eTwinning programu eLearning jest inicjatywą Komisji Europejskiej skierowaną do szkół krajów Unii Europejskiej oraz Norwegii i Islandii. Pełna informacja o eTwinning znajduje się na stronie programu: http://www.e-learning.org.pl/.

Zanim zostanie przedstawiony program eTwinning, konieczne jest krótkie wyjaśnienie. Ciągle trwa dyskusja o definicji e-learningu, więc niektórych Czytelników, przyjmujących pewne koncepcje, czym jest, a czym nie jest e-learning, może dziwić np. pomysł stosowania e-learningu w przedszkolach. Otóż w tym artykule została przyjęta perspektywa twórców i fundatorów programu, którzy uznają, że działania edukacyjne podejmowane w eTwinning są przykładem dobrej praktyki stosowania e-learningu w oświacie powszechnej. Tak więc założono, że opisywany program jest europejskim modelem stosowania e-learningu w określonym kontekście edukacyjnym, odpowiednio do wieku i potrzeb uczniów.

Zasady uczestnictwa

Celem programu jest zachęcenie nauczycieli, pracowników oświaty i uczniów z krajów Unii Europejskiej, Norwegii i Islandii do podjęcia wspólnych działań edukacyjnych za pośrednictwem technologii informacyjnych dostępnych w szkołach lub w domach uczestników. Projekt może być podjęty przez minimum dwóch partnerów - w samej nazwie programu pojawia się idea e-bliźniactwa, (twins znaczy po angielsku bliźniacy). Jest jednak wiele partnerstw, w których szkoły z wielu krajów podejmują ten sam temat współpracy. Zasady udziału w programie są następujące: szkoła rejestruje się w portalu www.etwinning.net, wpisując do bazy szkół swoje zainteresowania i wstępną propozycję współpracy. Rejestracja projektów szkolnych służy zapewnieniu bezpieczeństwa uczestników współpracy wirtualnej. Następnie szkoły szukają partnerów do podjęcia wspólnych działań. Po wynegocjowaniu treści projektu partnerzy zwykle uzgadniają szczegółowe etapy pracy - takie jak czas trwania, tempo i formy pracy oraz planowany wynik końcowy. Partnerzy mają pełną wolność w podejmowaniu decyzji i wzajemnych zobowiązań. Potem partnerstwo należy zarejestrować. Następnie jest ono aprobowane przez agencje narodowe programu eTwinning w krajach obu partnerów. W europejskim portalu eTwinning dostępna jest niewielka platforma e-learningowa - przestrzeń do publikacji materiałów oraz podstawowe narzędzia komunikacyjne: poczta, forum i czat. Warto zaznaczyć, że szkoły nie otrzymują żadnych funduszy na sprzęt, a nauczyciele nie otrzymują wynagrodzenia za udział w programie.

Udział szkół polskich w programie

Do czerwca 2005 roku w programie zarejestrowało się blisko 600 szkół, a w następnym roku (do grudnia 2006 r.) liczba szkół zainteresowanych podjęciem współpracy zwiększyła się do 3000. W grudniu 2006 roku liczba zaaprobowanych partnerstw wynosiła zaś blisko 1000. Z danych w tabeli wynika, że program ten w porównaniu z innymi krajami europejskimi jest w Polsce bardzo popularny.

Wiele krótkoterminowych projektów zostało już zakończonych. Szkoły naszego kraju podejmują współpracę głównie ze szkołami w krajach basenu Morza Śródziemnego oraz w krajach sąsiadujących, ze szczególnym wyróżnieniem polskich szkół na Litwie.

Poniżej zostanie przedstawiona charakterystyka projektów partnerskich, która pozwoli na stworzenie obrazu działań i wyników programu oraz sposób wprowadzania metod i technik e-learningu do praktyki szkolnej.

Tematy podejmowane w partnerstwach

Tematy projektów partnerskich obejmują z jednej strony treści programów nauczania przedmiotów szkolnych, z drugiej zaś - praca nad projektem partnerskim ze swej natury łączy treści programowe wielu przedmiotów. Otwarcie edukacji - poprzez technologię - na innych nauczycieli, kultury i języki powoduje natychmiastowe łamanie się sztywnego podziału na przedmioty i naturalną integrację treści przedmiotowych ze sprawnościami językowymi i technicznymi. Treści większości partnerstw dotyczą szeroko pojętej kultury (w tym elementów wiedzy historycznej, geograficznej oraz z zakresu środowiska naturalnego, sztuki, muzyki, etyki) i są realizowane przez nauczycieli języków obcych. Dostrzegają oni w programie wielką szansę na rozwój kompetencji lingwistycznych i międzykulturowych.

Obserwacje prowadzone w trakcie dwóch lat działania programu pozwalają stwierdzić, że treści zaaprobowanych partnerstw układają się w siedem zachodzących na siebie kategorii.

Pierwsza kategoria obejmuje zwyczaje indywidualne i szkolne. Na początku każdego partnerstwa uczniowie przedstawiają się, piszą o swoich zainteresowaniach, szkole, miejscu zamieszkania i stylu życia. Kontakt z innymi ludźmi, z różnymi kulturami pozwala spojrzeć na własne zwyczaje oczami partnerów. Rośnie wówczas świadomość kulturowa młodzieży. Uczniowie piszą listy elektroniczne, w których wymieniają swoje fotografie, prezentacje nt. swoich szkół przygotowane w programie PowerPoint, często uczestniczą w rozmowach synchronicznych (pisanych i ustnych), wykorzystując narzędzie do komunikacji online (czat). Treści i formy językowe, których używają, można znaleźć w programie nauczania każdego języka, ale uczenie się w międzynarodowym partnerstwie jest początkiem wprowadzania w życie nowego podejścia do edukacji kulturowej i językowej. Trzeba mieć nadzieję, że nauka poprzez bezpośrednie kontakty międzykulturowe stanie się powszechna w przyszłości. Nauka języka "w użyciu" jest stosowana w polskiej szkole, więc kultura może być nauczana podobnie.

Druga grupa projektów obejmuje treści historyczne - zarówno przeszłość narodową, jak i tradycje lokalne. Dzieci opisują w języku nierodzimym architekturę, pomniki i święta rocznicowe. Poznają "swoją" przeszłość i przedstawiają ją w sposób atrakcyjny dla partnerów. Przeszłość jest popularnym tematem rozmów z cudzoziemcami więc zarówno wiedza, jak i umiejętność pokazania "naszej" przeszłości może przydać się w kontaktach bezpośrednich i poprzez internet. Tematy dotyczące przeszłości dobrze wpisują się w szkolne projekty międzyprzedmiotowe językowo-historyczno-geograficzne. W partnerstwach dotyczących przeszłości uczniowie rozwijają sprawności międzykulturowe, ponieważ poznanie wartości historycznych oraz tradycji partnerów pomaga głębiej zrozumieć i odczuć wartości własnej kultury. Dzieci uczą się szacunku dla zwyczajów i tradycji, a także rozwijają wrażliwość na podobieństwa i różnice kulturowe.

Trzecia kategoria projektów to projekty przyrodnicze, dotyczą one środowiska, krajobrazu, charakterystycznej dla regionu flory i fauny oraz ochrony dziedzictwa naturalnego. Podczas pracy nad tymi projektami dzieci uczą się odpowiedzialności za przyrodę wokół nich. Uczniowie poznają problemy ochrony środowiska w swojej miejscowości i w miejscu zamieszkania partnerów. Partnerstwa takie najczęściej rozpoczynają się od atrakcyjnego przedstawienia cech charakterystycznych własnego środowiska naturalnego. Wydaje się, że im większe jest podobieństwo przyrody w otoczeniu szkół obu partnerów, tym więcej korzyści i satysfakcji przynosi uczestnikom udział w projekcie.

Czwarta kategoria partnerstw obejmuje projekty artystyczne o treściach związanych z plastyką, muzyką, teatrem. Poprzez język, technikę i zabawę uczniowie rozwijają wrażliwość na sztukę. Wspólne przygotowanie wystaw, przedstawień teatralnych lub pokazów tańców jest okazją do wzajemnego poznania i zaprzyjaźnienia się. Partnerstwa w tej grupie są realizowane jako projekty międzyprzedmiotowe: muzyczno-plastyczno-językowo-informatyczne. Praca maluchów nad mitami i bajkami, nastolatków nad literaturą science fiction pozwala pogłębić rozumienie znaczenia sztuki oraz rozrywki w wielojęzycznym, międzynarodowym środowisku. Warto podkreślić, że dzieci świetnie się bawią zarówno w kontaktach bezpośrednich, jak i wirtualnych.

Piąta kategoria projektów jest stosunkowa mała. Obejmuje partnerstwa zajmujące się matematyką, fizyką, chemią i przedsiębiorczością. Matematyka, która używa własnego kodu komunikacji, może być łatwo nauczana w języku nierodzimym. W projektach uczniowie jednocześnie poznają ten specyficzny kod - rozwijają myślenie matematyczne oraz język opisu obiektów matematycznych. Nauka fizyki lub chemii w języku nierodzimym stanowi dobry wstęp do dalszego kształcenia akademickiego i studiów za granicą. W partnerstwach przedmiotowych często zdarza się, że zarówno uczniowie, jak i nauczyciele współpracują dzieląc się doświadczeniami. Nauczyciele wymieniają się metodami pracy i podejściami do nauczania matematyki, przedsiębiorczości, fizyki czy chemii. Niestety, w polskiej szkole brakuje tradycji wielokulturowego patrzenia na metody i treści nauczania tych przedmiotów. Przeszkodą w podejmowaniu takich projektów jest niedostateczna znajomość języków obcych przez nauczycieli przedmiotów innych niż językowe.

Szósta grupa bardzo interesujących partnerstw, obejmuje te, które nie znajdują wyraźnego miejsca w programie nauczania. W tej grupie każde partnerstwo jest inne. Jedno dotyczy tradycji związanej z chlebem w Polsce i na Litwie, a inne pozostałości kultury żydowskiej w tych krajach. W tej grupie projektów uczniowie zdobywają wiedzę i rozwijają różnorodne sprawności. Na przykład, tworzenie wiedzy na podstawie prostych informacji, choćby o produktach kupowanych w rodzinach uczniów, wymaga umiejętności interpretacji danych. Jeszcze inny projekt zajmuje się podobieństwami i różnicami w stylu życia w Polsce i w Czechach 30 lat temu.

Siódma kategoria obejmuje kulturę młodzieżową. Nastolatki są zwykle bardzo zainteresowane muzyką rówieśników, modą, stylem bycia. Chętnie poszukują różnic i podobieństw, zarówno indywidualnych, jak i grupowych, ponieważ intensywnie budują swoją osobistą, narodową i europejską tożsamość.

Główne języki

W 2006 roku języki angielski i niemiecki były głównymi językami komunikacji w projektach szkół polskich. Trzecim najbardziej popularnym językiem był polski, ponieważ wiele szkół współpracowało ze szkołami litewskimi, których uczniowie byli bardzo zainteresowani naszym ojczystym językiem.

Grupy wiekowe uczniów

W latach 2005 i 2006 w programie eTwinning uczestniczyły szkoły na wszystkich poziomach edukacyjnych - od przedszkoli do pomaturalnych szkół zawodowych. Okazało się, że jednym z najlepszych projektów, nagrodzonych zarówno w Polsce, jak i w Europie, jest projekt realizowany w przedszkolach: polskim (z Głogowa) i hiszpańskim. W projekcie tym małe dzieci fotografują i filmują swoje działania oraz skanują swoje prace, a następnie wysyłają je do partnerów, rozwijając w naturalny sposób kompetencje techniczne, międzykulturowe i lingwistyczne. Przedszkolaki robią to, jak wszystko w tym wieku, samodzielnie, chociaż pod kierunkiem i z częściową pomocą nauczycieli.

W każdej grupie wiekowej uczniowie mają możliwość rozwijania w naturalny sposób różnych kompetencji: językowych, interkulturowych i technicznych. Uczą się oni komunikacji pisanej i ustnej w wielu językach. Rośnie motywacja do nauki języków - głównie angielskiego jako języka globalnego - i potrzeba uczenia się, ponieważ słownictwo i gramatyka są przyswajane do natychmiastowego, a nie przyszłego wykorzystania. Kontakt z językami mniej popularnymi, rzadziej nauczanymi, rozwija zaś kompetencję różnojęzyczną, czyli umiejętność wykorzystywania różnych doświadczeń językowych i kulturowych w komunikacji międzykulturowej. Tematy są wybierane wspólnie przez nauczycieli oraz uczniów zgodnie z ich zainteresowaniami i celami. Nauka staje się więc bardziej indywidualna, a ponadto angażująca emocjonalnie. Praca w grupach, zarówno w klasie, jak i z partnerami zza granicy, tworzy wiele okazji do wymiany poglądów oraz opinii, organizowania ich i przedstawiania w jasno określonym celu komunikacyjnym. Poprzez użycie poczty elektronicznej, czatu oraz forum, tworzenie oraz publikowanie stron internetowych uczniowie rozwijają sprawności czytania i pisania potrzebne w pracy nad gatunkami tekstów używanymi w komunikacji cyfrowej. Uczą się więc pisania tekstów z odnośnikami hipertekstowymi, dodawania grafiki do tekstów elektronicznych, używania skrótów w komunikacji online. W tradycyjnym stylu przygotowują także broszury i książki do druku - różnorodność rodzajów tekstów jest więc bardzo szeroka.

Rozwój językowy w kontaktach społecznych zachodzi równolegle z rozwojem świadomości kulturowej. Uczniowie nie tylko poznają inne kultury, lecz także lepiej rozumieją kulturę ojczystą i jej wartości. Dzieci uczą się rozpoznawać podobieństwa i różnice kulturowe oraz akceptować je bez osądzania. Wiedza o kulturze partnera w eTwinning, a także doświadczenia interkulturowe zdobyte w projekcie budują ogólną postawę otwarcia i tolerancji wobec innych kultur. Pozytywny stosunek do ludzi, którzy mówią innymi językami oraz mają swoje własne zwyczaje budzi ciekawość, pomaga też ograniczyć pojęcie obcości i osobliwości. Młodzi ludzie stają się "obywatelami świata". Korzyści z wczesnych doświadczeń interkulturowych wydają się wpływać na postawę odpowiedzialności demokratycznej przyszłych obywateli oraz na naturalną akceptację różnorodności kulturowej. Budowanie postawy otwartości na inne kultury i rozwijanie sprawności międzykulturowych jest szczególnie ważne dla dzieci z regionów i krajów jednojęzycznych, takich jak np. Polska. W krajach monokulturowych młodzież nie ma na co dzień okazji uczestniczyć w kontaktach pomiędzy przedstawicielami różnych kultur, nie zna więc metod i strategii używanych w komunikacji międzykulturowej, co może być źródłem lęku przed innymi lub nawet prowadzić do agresji wobec "obcych". Warto zauważyć, że wartości kultury ludzkiej wyrażone w językach innych niż ojczysty są poznawane i wyrażane za pośrednictwem internetu, który jest dostępny wszędzie.

Większość partnerstw podejmowana jest w gimnazjach i liceach. Jednak spektakularne osiągnięcia partnerstw prowadzonych w przedszkolach, nagradzanych w konkursach krajowych i europejskich, wskazują, że współpraca za pośrednictwem techniki jest możliwa od najmłodszych lat - pod warunkiem zastosowania właściwych dla wieku uczniów metod pracy i działań pedagogicznych. Uczniowie, którzy mają w domach komputery używane przez rodziców lub rodzeństwo nazywani są "rodowitymi użytkownikami komputera". Dla nich komputer jest sprzętem domowym wszechstronnego zastosowania - jako źródło wiedzy, rozrywki, i medium komunikacji. Stosowanie techniki do nauki w szkole jest więc dla nich zupełnie naturalne. Natomiast dzieci, które nie mają komputerów w domu, często z rodzin znacznie mniej zamożnych, właśnie w szkolnych partnerstwach eTwinning mają okazję przyswojenia sobie jednocześnie sprawności technicznych, międzykulturowych i językowych przydatnych w życiu.

Rola nauczycieli w projekcie

W projektach mogą uczestniczyć nauczyciele wszystkich przedmiotów. Rozwijanie kompetencji interkulturowych jest oczywiste dla nauczycieli języków, ponieważ stanowi główną rację bytu i treść ich pracy, nie wydaje się jednak oczywiste dla nauczycieli przedmiotów innych niż językowe. Mogą oni mieć problemy z rozwijaniem kompetencji lingwistycznych i interkulturowych, ponieważ nie ma takiej tradycji, brakuje odpowiednich wskazań w polskich programach nauczania, a także sami mogą odczuwać niedostatek własnej wiedzy i sprawności językowych. Jednak nauczyciele, którzy podejmują działania w eTwinning, nabywają poczucia przynależności do społeczności nauczycieli europejskich, którzy prezentują podobne podejście do wielojęzycznej i wielokulturowej edukacji opartej na technice.

Nauczyciele, którzy wraz ze swoimi uczniami uczestniczyli w programie eTwinning w 2005 i 2006 roku, pokazali, że dzięki niemu można dość łatwo wprowadzić znaczące społecznie i emocjonalnie zadania komunikacyjne, ograniczając czas poświęcony na ćwiczenia rutynowe i sztuczne. Można więc wyjść poza dziewiętnastowieczne w stylu ograniczenia edukacji, czyli cztery ściany klasy, dwie okładki podręcznika i pięć dni w tygodniu. Nauczyciele pokazali uczniom cechy najbardziej potrzebne w społeczeństwie przyszłości - kreatywność i autonomię oraz sprawność interkulturową i językową w negocjacjach z partnerami. Wprowadzili swoje szkoły do świata wielojęzycznego i wielokulturowego. Wydaje się, że właśnie kreatywność i dodatkowo autonomia obok znajomości języków i techniki mogą przydać się uczniom najbardziej jako podstawa dalszego rozwoju potrzebnych w życiu sprawności. W programie eTwinning nauczyciele polscy otworzyli swoje klasy poprzez technikę dla uczniów i nauczycieli z innych krajów. Bardziej niż nauka przez czytanie odpowiada im nauka przez działanie. Okazało się, że złamanie dziewiętnastowiecznych ograniczeń poprzez wirtualne otwarcie klasy nie tylko zachodzi bez szkody dla systemu edukacyjnego jako całości, ale bardzo wzbogaca edukację.

W większości partnerstw biorą udział nauczyciele i uczniowie. Uczestniczący w nich nauczyciele zakładają, że korzyści uczniów są ważniejsze od ich własnych. Wprawdzie uzyskują z podjęcia wspólnej pracy pewne pożytki zawodowe, takie jak satysfakcja, doświadczenie, pewność siebie, ale nawet im samym wydają się one być mniej ważne od korzyści odniesionych przez uczniów. W partnerstwie zmienia się rola nauczyciela. Staje się on głównie organizatorem, przewodnikiem, niewiele jest partnerstw, w których istotne są cele nauczycielskie. W tych partnerstwach nauczyciele wymieniają przykłady dobrej praktyki, doskonalą metody pracy, dzielą się doświadczeniami pedagogicznymi, wspólnie budują warsztat pracy. Okazuje się, że im więcej wolności w edukacji, tym podejście do nowego środowiska uczenia i nowych metod staje się bardziej twórcze.

Integracja projektów eTwinning z programem szkolnym

Partnerstwa eTwinning dobrze wpisują się w kalendarz roku szkolnego. Dominującą większość stanowią partnerstwa półroczne i roczne. Ponad jedna czwarta partnerstw jest zaplanowana jako współpraca długoterminowa. Pozostałe są to projekty krótkotrwałe, trwające od jednego do trzech miesięcy.

Technologie informacyjne i komunikacyjne jako środowisko nauki

W tym programie narzędzia sieci internet są głównym środkiem komunikacji. Stosowane są aplikacje bardzo proste, takie jak poczta elektroniczna lub czaty, a także - niestety rzadko, bardziej zaawansowane, np. Systemy Zarządzania Uczeniem się albo cyfrowe prezentacje dźwiękowe czy wideo. Dzieci nabywają sprawności technicznej tworząc strony internetowe oraz pliki dźwiękowe i wideo używane na przykład w prezentacjach PowerPoint. Z jednej strony, uczniowie mogą docenić potencjał techniki jako środka komunikacji i źródła informacji, z drugiej zaś - uczą się brać odpowiedzialność za swoje dzieła publikowane w sieci, za informacje, które wysyłają bezpośrednio w tworzonych tekstach i pośrednio poprzez sposób i styl współpracy. Wczesne doświadczenia związane z korzystaniem z internetu w nauce mogą sprzyjać uczestnictwu przez całe życie w kursach na odległość dostępnych na całym świecie.

W programie eTwinning poczta elektroniczna okazała się najczęściej stosowanym środkiem komunikacji. Drugim bardzo popularnym programem był edytor tekstu. Chętnie używano programu PowerPoint, z wklejonymi fotografiami cyfrowymi. Wyniki pracy wielu partnerstw prezentowane są na stronach internetowych projektów. Zaletą powyższych narzędzi jest ich powszechna dostępność w szkołach. Warto spojrzeć na technikę wykorzystywaną w partnerstwach z feministycznego punktu widzenia. Większość nauczycieli języka stanowią kobiety, które zainteresowane są przede wszystkim językiem i kulturą, a nie techniką. Ponadto, jak wskazują wyniki światowych badań, kobiety stosują technikę głównie do kontaktów z innymi, a więc proste oprogramowanie w pełni spełnia zadania komunikacyjne. Mało zaawansowany poziom techniki jest odpowiedni dla nowicjuszy w partnerstwie międzynarodowym, gdyż wydaje się, iż wysokie wymagania techniczne mogłyby niektórych nauczycieli zniechęcać. Platforma e-learningowa Moodle jest wykorzystywana tylko w nielicznych partnerstwach, głównie ze szkołami fińskimi i austriackimi.

Pomimo niedoborów zaawansowanej techniki w szkołach portal eTwinning i podstawowe narzędzia - takie jak poczta elektroniczna, przeglądarka internetowa i Skype - są z sukcesem wykorzystywane do nauki na skalę międzynarodową - co oznacza, że nauczyciele entuzjaści - pionierzy e-learningu w oświacie, wprowadzają pedagogikę e-learningu pomimo braku infrastruktury. Wynika z tego, że motywacja do współpracy za pośrednictwem techniki i możliwość realizacji celów kulturowych, czyli czynniki psychospołeczne, pozwalają przekraczać braki infrastruktury technicznej.

W programie eTwinning wartości techniczne, pedagogiczne i międzykulturowe są równie istotne, więc nawet stosowanie prostej techniki może być uzasadnione w dobrym partnerstwie. Jednak wyższa technika wpływa na wzrost atrakcyjności materiałów tworzonych dla partnerów. Młodzi ludzie potrafią ją z pewnością docenić.

Rola e-learningu w integracji europejskiej

W programie eTwinning technologie informacyjne i telekomunikacyjne jako środowisko nauki stają się narzędziem wspierającym integrację europejską. Zapewniają naturalne warunki wspólnej pracy ponad granicami geograficznymi, barierami językowymi i różnicami kulturowymi. Dzieci rozpoznają podobieństwa w swoim otoczeniu (takie jak na przykład międzynarodowe sieci restauracji), będące głównie skutkiem zachodzących procesów globalizacyjnych. Zauważają, że oglądają te same filmy i podziwiają te same gwiazdy estrady. Oprócz podobieństw dostrzegają różnice. Uczą się okazywać szacunek dla wszystkich wartości - zarówno "swoich", jak i "innych".

Integracja środowisk lokalnych

Realizacja międzynarodowego projektu budzi zainteresowanie rodziców, którzy często włączają się do prac oraz dziadków, którzy czasami stają się źródłem informacji o przeszłości regionu. Impreza towarzysząca, organizowana w programie - czyli Tydzień eTwinning, w którym prezentowane są prace wykonane w ramach partnerstw i ich wyniki - bardzo integruje środowisko szkolne. Dodatkową atrakcją i powodem do dumy są rozpowszechniane przez lokalne media informacje o nagrodach przyznanych szkole w licznych konkursach. Dzieci i nauczyciele mają wtedy okazję pochwalić się swoimi osiągnięciami.

Przykłady dobrej praktyki

Opisy ciekawych partnerstw znajdują się na stronach Agencji Narodowej. Są one systematycznie aktualizowane. Są również dostępne w publikacjach na temat programu eTwinning¹. Autorka niniejszego opracowania analizuje w nich partnerstwa nagrodzone w 2006 roku w polskich konkursach, we wszystkich kategoriach wiekowych. Gilleran² zaś przedstawia przykłady dobrej praktyki w partnerstwach europejskich. Ze względu na różnorodność i wszechstronność tematów odpowiednich dla różnych grup wiekowych oraz różne znaczenie lokalne podejmowanych w partnerstwach zadań trudno jest wybrać najbardziej charakterystyczne. Z licznych przykładów dobrej praktyki zostały wybrane te, których wyniki są przedstawione na stronach internetowych, aby zainteresowani czytelnicy mogli łatwo zapoznać się z ich treścią.

W grupie projektów przedszkolnych wspomniany już wcześniej projekt Playing and Learning (Zabawa i nauka), który został zrealizowany w 2005 roku i kontynuowany był w roku 2006 pod nazwą Universal Values (Uniwersalne wartości), pomiędzy przedszkolem polskim w Głogowie i hiszpańskim, pokazuje możliwości wprowadzenia elementów e-learningu w całoroczną działalność przedszkola. Może być wzorem do naśladowania dla innych placówek przedszkolnych. Obszerna strona internetowa przedszkola w Głogowie pokazuje przebieg i wyniki tego projektu (http://www.glogow.pl/pp5/). W projekcie Playing and Learning about Europe Through ICT (Nauka o Europie poprzez TIK), podjętym przez przedszkola w Austrii i Portugalii, dzieci poznają świat wymieniając się rysunkami. Na stronie http://www.kindergarten-soeding.com/projekte/etwinning-de.htm można obejrzeć wyniki pracy tego partnerstwa.

Tematyka historyczna pojawia się w partnerstwach dla dzieci starszych. Projekt Talking Through Time (Punkty widzenia historii) dla dzieci w wieku 10-11 lat był zrealizowany przez szkoły na Malcie i w Anglii. Dzieci przeprowadzały wywiady, zbierały wspomnienia uczestników wydarzeń historycznych w swoich środowiskach, analizowały wyniki, przekazywały zebrane materiały partnerom. Rosła znajomość własnej kultury oraz zainteresowanie dzieci historią, a także sprawności interkulturowe i techniczne. Strona http://www.ww2inthehighlands.co.uk/etwinning pokazuje wyniki ich pracy.

W partnerstwie Our ancestors. Charm of the Old-fashioned Photographs (Nasi przodkowie. Urok starych fotografii), podjętym pomiędzy polskim gimnazjum (w Szczecinie) i gimnazjum austriackim, dzieci zbierają i wymieniają się starymi fotografiami swoich rodzin. Do wartości edukacyjnych, kulturowych, technicznych i językowych dodaje się nieodparty urok starych fotografii. Strona http://etwinning.ovh.org warta jest obejrzenia.

Sprawa ochrony środowiska została podjęta w partnerstwie zatytułowanym Environmental Problems in Silesia - Causes and Cures (Problemy ochrony środowiska naturalnego na Śląsku - przyczyny i kuracje), zrealizowanym w Polsce i w Czechach. Uczniowie zajmowali się środowiskiem naturalnym na Śląsku i możliwymi sposobami poprawy sytuacji. Wspólne wizyty w zakładach przemysłowych w Rybniku i Opavie wzbogaciły wartość edukacyjną projektu. Sprawozdanie z działań i wyników pracy w partnerstwie znajduje się na stronie http://www.rybnik.pl/gimnazjum3/eT.html.

W partnerstwie Water and Fire (Woda i ogień), podjętym pomiędzy szkołami węgierską i islandzką, młodzież (15-19 lat) zajmowała się energią geotermalną, budową geologiczną obu krajów. Była to również okazja do poznania siebie i swoich krajów. Szczegóły projektu są dostępne na stronie http://waterfire.fas.is.

Matematyka była treścią projektu Mathematics without borders (Matematyka bez granic), zrealizowanego pomiędzy szkołami polską i grecką, tj. V Liceum Ogólnokształcącym w Sosnowcu i Ekpedefitiria Vassiliadi. Młodzież rozwijała zainteresowania matematyczne techniczne i językowe. Na stronie http://www.zso7.home.pl/szkola/prezentacje/index.html pokazane są wyniki i opis działań.

Partnerstwo Crop Circles (Kręgi zbożowe) jest przykładem realizacji projektu matematycznego z udziałem szkół włoskiej, belgijskiej, greckiej i hiszpańskiej. Treścią projektu były konstrukcje geometrycznych kręgów zbożowych tworzone za pomocą programu Geogebra (www.geogebra.at). Wyniki i opis pracy są dostępne na stronach wszystkich partnerów, np. Sint-Donatusinstituut Merchtem Flanders http://www.math.be/

Przedstawione powyżej przykładowe projekty mogą stać się wzorcowymi dla nauczycieli poszukujących inspiracji do wszechstronnego rozwoju kulturowego i językowego z wykorzystaniem technik i metod e-learningowych.

Bariery rozwojowe

Mimo sukcesów eTwinning w Polsce warto wskazać bariery dalszego rozwoju programu. Podstawowe przeszkody wynikają z niskiej kultury edukacyjnej polskiego szkolnictwa: to jest braku znajomości języków wśród nauczycieli różnych przedmiotów, braku kompetencji międzykulturowych, braku elementów kulturowych w programach nauczania różnych przedmiotów, np. zapisów o konieczności podawania terminologii przedmiotowej w obcych językach (najlepiej w angielskim).

W szkołach polskich brakuje także podstawowej infrastruktury e-learningowej, np. platform open source, takich jak Moodle, Dokeos lub ILIAS, a także wysokiej klasy sprzętu i oprogramowania do edycji filmów i nagrań dźwiękowych. Powoduje to znaczne utrudnienie w pracy nauczycieli i uczniów, chcących korzystać z e-learningu w nauce.

Poważnym problemem jest brak kompetencji medialnej w zakresie tworzenia bardziej zaawansowanych multimediów edukacyjnych, np. w celu komunikacji z partnerami w projekcie. Poziom techniki stosowanej dotychczas w partnerstwach wskazuje, że produkcja mediów cyfrowych nie jest jeszcze popularna. Po dwóch latach działania programu można zaobserwować bariery regionalne. W różnych częściach Polski liczba zaaprobowanych partnerstw znacznie się różni. Regionem najbardziej aktywnym jest Śląsk, ale już w innych województwach niewiele szkół zarejestrowało się w programie. Brakuje, niestety, badań, które pozwoliłyby dokładnie wyjaśnić przyczyny powstawania barier regionalnych.

Wnioski

Podsumowując, należy podkreślić wielowymiarowość kulturową programu eTwinning, która staje się możliwa dzięki e-learningowi. Z jednej strony bowiem, tworzy on warunki do wszechstronnego rozwoju kulturowego - w tym jest właśnie sens jego stosowania w edukacji powszechnej, z drugiej zaś - ewolucyjnie zmienia samą edukację. Stosowanie techniki nie jest celem samym w sobie, sztuką dla sztuki. E-learning tworzy środowisko nauki, miejsce budowania wartości osobistych i społecznych oraz wykorzystywania w działaniu sprawności językowych i międzykulturowych. Właśnie humanistyczne wartości programu stanowią dobre uzasadnienie stosowania e-learningu w oświacie powszechnej.

Należy też stwierdzić, że inicjatywa eTwinning, która uzyskała szeroki odzew, spełnia oczekiwania nauczycieli, chcących stosować technikę cyfrową i języki jako narzędzia przygotowania młodzieży do przyszłości. Coraz więcej jest nauczycieli, którzy wiedzą, jak korzystać z ogólnoświatowych postępów techniki i zmian politycznych w Europie. eTwinning wydaje się być dobrym początkiem systematycznych zmian w kierunku e-learningu w polskiej kulturze edukacyjnej. Zrealizowane partnerstwa obejmują wszystkie etapy i obszary edukacji, a przedstawiona różnorodność treści, języków i wykorzystanej techniki wskazuje, że e-learning, pomimo wskazanych wyżej barier, może być z sukcesem stosowany już od przedszkola w celu integracji sprawności językowych, interkulturowych i technicznych uczniów. W programie eTwinning następuje ewolucyjne wprowadzanie technik oraz metod e-learnigowych do oświaty - w pierwszej kolejności przez nauczycieli pionierów i entuzjastów, którzy w swoich szkołach i środowiskach stają się ambasadorami innowacji technicznych, pedagogicznych i międzykulturowych.

W eTwinning język i technologia informacyjna stają się środkami nauki i komunikacji oraz społecznego, osobistego i zawodowego rozwoju. Partnerstwo jest dobrą szkołą przygotowania młodych ludzi do życia w wielojęzycznym i wielokulturowym świecie, w którym ludzie łączą się w grupy według zainteresowań i własnych wyborów.

Po raz kolejny okazuje się, że wszechstronne narzędzie, jakim jest technologia informacyjna i komunikacyjna, służy człowiekowi tylko na tyle, na ile człowiek potrafi i chce je wykorzystać. Globalizacja zaś obejmuje także edukację, która musi przygotować młode pokolenie do sprawnego posługiwania się techniką i językami w środowisku bardzo różnorodnym kulturowo.

Bibliografia

• E. Gajek, eTwinning Europejska współpraca szkół Polska 2005, Fundacja Rozwoju Systemu dukacji e-learning, Warszawa 2005.
• E. Gajek, eTwinning Europejska współpraca szkół Polska 2006, Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji e-learning, Warszawa 2006.
• A. Gilleran (red.), Nauka z eTwinningiem, European Schoolnet, Bruksela 2006.

Netografia

• Crop Circles, Sint-Donatusinstituut Merchtem Flanders,
  http://www.math.be, [28.12.2006].


• eTwinning Europejskie partnerstwo szkół [online], Komisja Europejska,
  www.etwinning.net [28.12.2006].


• Geogebra,
  http://www.geogebra.at, [28.12.2006].


• Matematyka bez granic, V Liceum Ogólnokształcące w Sosnowcu,
  http://www.zso7.home.pl/szkola/prezentacje/index.html, [28.12.2006].


• Nasi przodkowie. Urok starych fotografii, Katolickie Gimnazjum im Stanisława Kostki w Szczecinie,
  http://etwinning.ovh.org, [28.12.2006].


• Narodowe Biuro kontaktowe akcji eTwinning,
  http://www.etwinning.pl, [28.12.2006].


• Playing and Learning about Europe Through ICT,
  http://www.kindergarten-soeding.com/projekte/etwinning-de.htm, [28.12.2006].


• Problemy ochrony środowiska naturalnego na Śląsku - przyczyny i kuracje [online], Gimnazjum nr 3 w Rybniku,
  http://www.rybnik.pl/gimnazjum3/eT.html, [28.12.2006].


• Talking Through Time,
  http://www.ww2inthehighlands.co.uk/etwinning, [28.12.2006].


• Water and Fire, Framhaldsskólinn í Austur Skaftafells,
  http://waterfire.fas.is, [28.12.2006].


• Wartości uniwersalne, Przedszkole nr 5 Głogów,
  http://www.glogow.pl/pp5/, [28.12.2006].