Recenzja

Współczesny świat zarządzania jest interpretowany i analizowany przez bardzo wielu praktyków i teoretyków przy zastosowaniu różnych, niekiedy przeciwstawnych sobie podejść. Doradcy i badacze oferują bardzo różnorodne interpretacje otaczającej nas rzeczywistości oraz przygotowują zestawy porad dla firm, które mają zapewnić im sukces na konkurencyjnym rynku. Choć autorzy tych porad często prezentują zupełnie odmienne opinie, w jednej kwestii - wydaje się - są zgodni. Większość z nich podziela bowiem zdanie, iż współczesne tempo życia wraz z zasięgiem i kierunkiem zmian jest bezprecedensowe w skali rozwoju ludzkości oraz że taki stan stanowi niewątpliwe wyzwanie dla badań i analiz. Właśnie w nurcie nowych, innowacyjnych podejść należy umieścić publikację autorstwa Wiesława Grudzewskiego, Ireny Hejduk, Anny Sankowskiej i Moniki Wańtuchowicz pt.: Zarządzanie zaufaniem w organizacjach wirtualnych, podejmującą niezwykle interesujący, choć trudny i złożony problem zapewniania poziomu bezpieczeństwa oraz zaufania między podmiotami i osobami działającymi w gospodarce sieciowej.

Dążenia przedsiębiorstw do wzrostu efektywności swojego działania oraz rozwój gospodarek w kierunku większej wymiany informacji, współzależności i interakcji obecnych podmiotów skutkują tworzeniem systemów opartych na sieci. W efekcie zasadniczej zmianie ulegają struktury organizacyjne - w miejsce hierarchicznych schematów pojawiają się elastyczne organizacje wirtualne o różnej zależności i sile więzi organizacyjnych. Rozwój przedsiębiorstw w oparciu o nowe struktury organizacyjne stanowi wielkie wyzwanie dla zarządzania, gdyż wiele ze znanych dotąd zasad funkcjonowania przestaje spełniać swoją rolę i najzwyczajniej nie odpowiada nowym warunkom. Nowe struktury, w oparciu o które przedsiębiorstwa prowadzą swoją działalność wymagają redefinicji, a przynajmniej dostosowania funkcji i narzędzi zarządzania (odkrycie szansy rynkowej, selekcja partnerów biznesowych, analiza wymagań i kompetencji, ustanowienie mechanizmów kooperacji, wirtualna działalność itp.). Specyfika organizacji wirtualnej przekłada się jednak na pewne ograniczenia i stawia przed zarządzającymi określone zadania, które dotyczą budowania strategii, koordynacji podejmowanych działań, czynników sukcesu, budowy kultury organizacyjnej oraz zarządzania zaufaniem, na czym autorzy recenzowanej publikacji koncentrują swoją uwagę. W tym miejscu należy podkreślić z jednej strony złożoność tego problemu, z drugiej zaś innowacyjność podejścia autorów. Wiadomo bowiem, iż istotą organizacji wirtualnych jest luźniejszy charakter relacji i powiązań, niejednoznaczność istniejącej struktury oraz ograniczony kontakt między podmiotami. Siłą rzeczy budowanie zaufania w takich organizacjach stanowi ogromne wyzwanie, a jednocześnie określony jego poziom przesądza o sukcesie lub porażce danego przedsięwzięcia.

Książka Zarządzanie zaufaniem w organizacjach wirtualnych rozpoczyna się analizą znaczenia zaufania w życiu gospodarczym, odnosząc się przy tym do zróżnicowania i roli w kontekście różnych religii i kultur. Porusza kwestie kontroli i zaufania, wpływu zaufania na wyniki współpracy oraz przedstawia modele systemów i metodykę pomiaru zaufania. Wiele miejsca autorzy poświęcili omówieniu budowania systemów zaufania, odnosząc analizę do trzech podstawowych poziomów: relacji lider - pracownik, przedsiębiorstwo - klient oraz między przedsiębiorstwami. Zwraca się uwagę na podejście do konfliktów, przejrzystości i uczciwość organizacji, budowania kultury organizacyjnej oraz sprawiedliwego traktowania pracowników. Zestawienie działań oznaczających dążenie do władzy, z budowaniem zaufania uświadamia wachlarz opcji możliwych do wyboru dla każdej firmy działającej na rynku (s. 104). Dorobek z zakresu zarządzania zaufaniem jest w kolejnych dwóch rozdziałach wykorzystany na potrzeby analizy organizacji wirtualnych w kontekście oparcia relacji istniejących w sieci na zaufaniu.

Warto podkreślić, iż recenzowana publikacja gwarantuje solidne omówienie powyższych problemów. Przede wszystkim w bardzo dokładny sposób przedstawiono problematykę budowania systemów zaufania i znaczenia zaufania w kontekście obecności przedsiębiorstwa na rynku i budowy strategii jego działania. Bardzo szczegółowo zostały również przeanalizowane zasady działania organizacji wirtualnej, jej charakterystyka i pojawiające się problemy z zarządzaniem. Rozważania teoretyczne uzupełniono obszerną prezentacją źródeł literaturowych zamieszczonych po każdym z rozdziałów. Jak zaznaczono w książce, na potrzeby tych rozważań prowadzono badania zarówno w Polsce, jak i w Stanach Zjednoczonych. Dodatkowo, teoretyczne analizy funkcjonowania organizacji wirtualnej, jej narzędzi i kluczowych elementów oraz znaczenia i roli zaufania zostały wzbogacone prezentacją przykładów organizacji i projektów opartych na sieci (Word Cup USA, Surrey Police, jednostki sektora publicznego oraz szkolenia na odległość).

Podsumowując, warto zauważyć, iż połączenie tematyki organizacji wirtualnych z potrzebą zarządzania zaufaniem, odniesienie się do kwestii religijnych oraz przedmowa autorstwa przedstawiciela KUL-u wskazują na niezaprzeczalne dowody integracji wielu podejść przedstawionych w książce. Tak integrujące i interdyscyplinarne ujęcie problemów współczesnego świata jest niewątpliwie ogromną wartością książki i zapewne wytycza kierunek przyszłych analiz.