Relacja z konferencji Informatyczne Przygotowanie Nauczycieli

W tegorocznej, dziesiątej już edycji Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej Informatyczne Przygotowanie Nauczycieli, która odbyła się w dniach 19-20 kwietnia 2007 roku w Akademii Pedagogicznej w Krakowie dały się zauważyć jakby dwa główne nurty. Jeden z nich, zasugerowany przez samych organizatorów dotyczył refleksji nad tym, czy - a jeżeli tak - to na ile zmieniają się potrzeby w zakresie przygotowania nauczycieli do wykorzystywania ICT w pracy z uczniami. Zagadnieniom tym poświęcono trzy z siedmiu sesji próbując znaleźć odpowiedzi nie tylko na wymienione wyżej pytania, ale także analizując kierunek zmian zarówno w zakresie przygotowania nauczycieli do prowadzenia zajęć z informatyki, jak też do wykorzystywania komputerów na lekcjach różnych przedmiotów. Najistotniejsza obserwacja, zgodnie wskazywana przez wielu uczestników konferencji, wynika z przewijającego się w kolejnych wystąpieniach przekonania, iż pomimo upływu 10 lat najważniejsze potrzeby związane z przygotowaniem nauczycieli w zakresie stosowania technologii informacyjnych nie tylko niewiele się zmieniły, ale też zostały zaspokojone jedynie do pewnego stopnia. Pojawiły się, owszem, nowe formy zastosowań ICT, wynikające głównie z rozwoju internetu i e-edukacji, ale nie zmienia to faktu, iż ciągle w niewielkim zakresie komputery są wykorzystywane w nauczaniu przedmiotów innych niż informatyka, a także w czasie zajęć pozalekcyjnych. Jak wskazywano, jedną z istotnych przyczyn jest właśnie brak świadomości wśród nauczycieli jak uczynić komputer efektywnym środkiem dydaktycznym, a także, co równie istotne, dość często występująca w tym środowisku niska ocena własnych kompetencji w porównaniu z wiedzą i umiejętnościami uczniów w tym obszarze. Wynika ona niewątpliwie z faktu, iż młode pokolenie, nie bez powodu nazwane "digital generation", znacznie więcej czasu spędza w sieci i przy komputerze i czuje się w tym środowisku zdecydowanie bardziej swobodnie.

Drugi wyraźny nurt, który zaznaczył się w wystąpieniach prezentowanych podczas omawianej konferencji, dotyczy zagadnień związanych z e-edukacją. I choć śledząc - czy to organizowane licznie konferencje poświęcone tej problematyce, czy też dostępne publikacje - można odnieść wrażenie, że na razie ta forma kształcenia rozwija się tylko w szkolnictwie wyższym to jednak istnieje wiele przykładów świadczących o coraz częstszej obecności e-edukacji także w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Na marginesie tej relacji warto tylko zaznaczyć, iż organizowana w marcu, również w Krakowie konferencja "E-learninig w edukacji" (http://www.zste.home.pl/konferencja/), która była adresowana właśnie do nauczycieli, wzbudziła zainteresowanie w całej Polsce i zaowocowała zgłoszeniem trzykrotnie większej liczby uczestników niż zakładali organizatorzy. W przypadku będącej przedmiotem tej relacji konferencji IPN 2007 wśród tematów przewodnich mających ukierunkować obrady i dyskusję pojawiło się także pytanie o potrzebę przygotowania nauczycieli do e-edukacji. W odpowiedzi zgłoszono kilkanaście wystąpień związanych z tą problematyką, aczkolwiek autorzy tylko dwóch z nich podjęli próbę odpowiedzi na to ważne pytanie. Agnieszka Wierzbicka pracująca w Międzywydziałowym Zakładzie Nowych Mediów i Nauczania na Odległość Uniwersytetu Łódzkiego zatytułowała swoje wystąpienie: Przygotowanie nauczycieli akademickich do prowadzenia e-zajęć - moda czy konieczność? Autorka oparła swoje obserwacje oraz wnioski na doświadczeniach związanych z realizacją szkoleń dla pracowników dydaktycznych kilku uczelni na potrzeby realizowanych przez nie, w ramach projektów EFS, studiów online.

Po dokonaniu analizy uwarunkowań, które towarzyszą zarówno tworzeniu materiałów, jak i prowadzeniu w oparciu o nie zajęć dydaktycznych sformułowała swoje stanowisko wobec problemu zasygnalizowanego w tytule. W podsumowaniu referatu pisze bowiem: Odpowiadając na pytanie postawione w temacie artykułu trzeba zdecydowanie odpowiedzieć, że przygotowanie nauczycieli akademickich do kształcenia zdalnego - zarówno w sferze opracowywania materiałów, jak i prowadzenia zajęć w Internecie - jest koniecznością. Trudno mówić tu o jakiejkolwiek modzie - w nowoczesnym szkolnictwie wyższym potrzebne są różne formy zajęć, zarówno te realizowane tradycyjnie w sali wykładowej, jak i te w wirtualnej klasie (jako inna forma nauczania, przeznaczona do specyficznej grupy odbiorców). Ważne staje się więc nie tylko stworzenie studentowi odpowiednich warunków do nauki w Internecie, ale także przygotowanie nauczycieli do efektywnej pracy online.

Drugim z wystąpień dotyczących potrzeb w zakresie przygotowania nauczycieli do e-edukacji był referat Wiesława Zawiszy, nauczyciela z Gimnazjum nr 8 w Tarnowie, który jako pasjonat e-learningu uważnie obserwuje rynek szkoleń z tego zakresu i dość skrupulatnie wychwytuje te właśnie, które są adresowane do nauczycieli. Warto również podkreślić, że w większości z nich aktywnie uczestniczył. W swoim wystąpieniu podjął on próbę oceny pięciu kursów organizowanych na terenie województwa małopolskiego, które w mniejszym lub większym stopniu dotyczyły edukacji na odległość. Wymienia on następujące szkolenia:

• e-TEACHER (e-Nauczyciel)
• E- wiedza w Małopolscy
• Metodyka nauczania przez Internet
• Wprowadzenie pracowników samorządu i oświaty w komunikację i edukację on-line
• Nauczyciel przyszłości = uczeń z przyszłością

Autor referatu sformułował na podstawie odbytych kursów dość obszerną listę wniosków i postulatów pod adresem organizatorów tego typu szkoleń, jak też całego środowiska zajmującego się e-edukacją. Pisze On między innymi, iż:

• Należałoby oczekiwać od uczelni, zwłaszcza z kierunkami pedagogicznymi i tych, które już wykorzystują e-learning w swojej ofercie, aktywnego wejścia na obszar szkoleń zmierzających do adaptacji nauczania przez internet w szkolnictwie nieakademickim. Pamiętajmy, że włączenie się uczelni wyższych i realizacja przez nie tego typu projektów może zagwarantować właściwe zaplecze metodyczne i pedagogiczne procesu e-edukacji i pośrednio integrację w tym obszarze szkolnictwa niższego szczebla z akademickim;
• Jeśli projekt jest organizowany przez firmę szkoleniową, to należałoby dążyć do jej współpracy z uczelnią mającą doświadczenie w nauczaniu prze internet, z wykładowcami akademickimi zajmującymi się tą problematyką i tymi nauczycielami, którzy wspomagają już swoje nauczanie tradycyjne w szkole e-edukacją. Ta kadra powinna mieć pieczę nad ostatecznym kształtem projektu;
• Wydaje się, że kolejnym krokiem w ofercie szkoleń przygotowujących nauczycieli do e-learningu powinno być pojawienie się projektów adresowanych do nauczycieli chcących pełnić funkcję administratorów platform zdalnego nauczania w swoich szkołach.

Z problematyką przygotowania nauczycieli, choć już nie bezpośrednio do e-edukacji, a ogólniej do wykorzystywania ICT w pracy z uczniami wiąże się ciekawy projekt realizowany przez Katolickie Centrum Młodzieży KANA w Gliwicach, który podczas konferencji w Krakowie przedstawił dyrektor tego ośrodka Waldemar Kuwaczka. Projekt ten nazwano Teach-IT.net. W ramach projektu wypracowano nie tylko starannie przemyślany cykl szkoleń dla nauczycieli, ale towarzyszące mu materiały dydaktyczne zarówno dla prowadzących szkolenia, jak i dla samych uczestników. Szczegółowe informacje o projekcie, jak również o opracowanych materiałach można znaleźć na stronie projektu: http://teach-it.net/.

Aktualne trendy w wykorzystaniu nowoczesnych technologii dla potrzeb edukacji oddaje również projekt MOSEP (More Self-esteem with my ePortfolio)¹ realizowany przez Centrum e-Learningu AGH, a zaprezentowany podczas konferencji przez Agnieszkę Chrząszcz. Jak można przeczytać na stronie projektu jego celem jest "wprowadzenie metody e-portfolio jako elementu wspomagającego nauczycieli i doradców zawodowych podczas pracy z młodzieżą dokonującą wyboru kierunku dalszej edukacji."

Przedstawiając zalety e-Portfolio oraz potencjalne korzyści wynikające z jego tworzenia, autorzy referatu wskazali także pewne uwarunkowania takich zastosowań. Ich zdaniem (...)aby e-portfolio było skutecznie wykorzystywane muszą zostać spełnione 2 podstawowe warunki. Z przeanalizowanych przykładów wdrożeń systemu e-portfolio na świecie [Mosep case studies, http://www.mosep.org/casestudies] wynika, iż kluczem do sukcesu jest motywacja zarówno uczniów tworzących swe portfolia, jak i opiekujących się nimi nauczycieli. Aby osiągnąć jej wysoki poziom niezbędne jest zintegrowanie portfolio z systemem nauczania. Realizację projektu rozpoczęto zaledwie kilka miesięcy temu i przewidziano ją na 3 lata. W dniu 1 czerwca br. odbyły się na AGH bardzo interesujące warsztaty, podczas których omawiano problematykę związaną z tworzeniem e-Portfolio. Przedstawiono też dalsze etapy prac - zainteresowani znajdą potrzebne informacje na podanej już wyżej stronie projektu. Pozostaje mieć nadzieję, że wypracowane rezultaty zostaną także przedstawione w przyszłości na łamach e-mentora.

Omawiając wystąpienia konferencyjne związane z e-edukacją warto jeszcze zwrócić uwagę na opracowanie Anny Ren-Kurc z Uniwersytetu im. A.Mickiewicza w Poznaniu, która przedstawiła Free & Open Source Software Portal² będący firmowaną przez UNESCO witryną na której znajdują się, rekomendowane przez tę organizację, różnego rodzaju programy przydatne w e-edukacji. Autorka opracowania wyróżniła trzy kategorie rekomendowanych programów. Są to:

1. portale nauczania zdalnego,
2. edytory merytorycznych zasobów edukacyjnych wyposażone w narzędzia pakowania tych treści w moduły SCORM,
3. edytory modułów SCORM.

O ile portale, czy platformy do nauczania zdalnego były już wielokrotnie omawiane w różnych publikacjach, to pozostałym dwóm grupom poświęcono do tej pory w literaturze znacznie mniej uwagi. Tymczasem mogą one z pewnością pełnić bardzo pożyteczną rolę ułatwiając osobom zainteresowanym samodzielnym tworzeniem treści przygotowanie ciekawych i atrakcyjnych materiałów dydaktycznych, zapewniając równocześnie możliwość ich wielokrotnego wykorzystania na różnych platformach, jeżeli tylko zaimplementowano w nich mechanizmy zgodne ze standardem SCORM. Jak można przeczytać w opracowaniu: edytory modułów SCORM rekomendowane przez UNESCO pozwalają na interesujące formatowanie treści merytorycznych, a tym samym uatrakcyjnienie wizualne kursu. Zwraca uwagę edytor EXE - ma on szereg niestandardowych funkcjonalności, ważnych w edukacji nauczycieli różnych specjalności. Jednak, jak we wszystkich edytorach modułów, są trudności z edycją tekstu matematycznego, chemicznego, czasem z polskimi znakami diakrytycznymi.

W kategorii trzeciej autorka wskazała na dwa rekomendowane pakiety. Pierwszym z nich jest TinyLMS, który zapewnia perfekcyjną analizę pliku manifest.xml wraz z komunikatami o błędach. Jeden z nielicznych pakietów dokonujących poprawnie operacji łączenia pakietów SCORM". Drugim wymienionym narzędziem jest RELOAD Editor. W jego opisie można przeczytać, iż "umożliwia on manualne wprowadzanie zmian w strukturze pliku manifest.xml. Jest to działanie wymagające znajomości znaczenia i struktury informacji w tym pliku. W najnowszej wersji (marzec 2007, 1.3.2 beta) zawarta jest ważna funkcjonalność edukacyjna - 8 wersji schematów z komentarzami dotyczącymi zakresu ich stosowalności. Aplikacja konwertuje moduły do formatu SCORM 2004, chwilowo z ostrzeżeniem o eksperymentalnym charakterze tej procedury. Wydaje się, iż ogólnie, wskazane przez panią Annę źródło danych o oprogramowaniu przydatnym w e-edukacji warte jest zainteresowania i być może dobrze byłoby w niedalekiej przyszłości przedstawić na lamach e-mentora dokładniejszą charakterystykę rekomendowanych narzędzi.

Omówione wyżej referaty to tylko niewielki podzbiór wszystkich wystąpień, których zgłoszono na konferencję prawie 60, z czego 31 zakwalifikowano do wygłoszenia a 14 do sesji plakatowej. Czytelników zainteresowanych lekturą zaprezentowanych tutaj tekstów, jak też wszystkich innych zawartych w programie konferencji zachęcam do sięgnięcia po monografię, która ukaże się tuż po wakacjach, we wrześniu br³. Pozostaje mieć nadzieję, że problematyka omawiana w niniejszym artykule, jak też we wspomnianej publikacji zachęci czytelników e-mentora do aktywnego uczestnictwa w kolejnych edycjach konferencji IPN organizowanej co roku przez Akademię Pedagogiczną w Krakowie.