Wprowadzenie

Testy, quizy, zadania to w procesie nauczania zdalnego - obok zasadniczych treści oraz środków komunikacji i wymiany informacji między uczestnikami (tj. fora, czaty, warsztaty, blogi, wiki) - najważniejsza część szkolenia. To one z jednej strony umożliwiają sprawdzenie, czy i w jakim stopniu student zrozumiał materiał, z drugiej zaś, jeśli są dobrze skonstruowane, samemu studentowi pomagają ten materiał zrozumieć. Są też dla wykładowcy środkiem weryfikacji, czy zastosowana metoda wykładu lub prowadzenia zajęć trafia do studentów (nie mówiąc o formalnym zaliczaniu ćwiczeń). Bywają wreszcie narzędziem do sprawdzenia kompetencji kandydata na uczestnika kursu, by móc określić właściwie jego profil i ścieżkę kształcenia, czy chociażby zakwalifikować go do grupy o odpowiednim dla niego stopniu zaawansowania. Platforma e-learningowa daje oczywiście w tej dziedzinie dużo większe możliwości niż stosowanie papierowych wersji quizów. Moodle, najpopularniejsza w tej chwili platforma e-learningowa w Polsce (ponad 700 oficjalnie zarejestrowanych instalacji), również charakteryzuje się rozbudowaną opcją quizów. Twórcy Moodle przewidzieli możliwość importu quizów utworzonych na innych platformach i w różnych formatach, także w tych nieznanych Moodle'owi (jest to jeden z elementów wyróżniających Moodle wśród innych platform).

Korzystać ze źródła otwartego

W znanym tekście o 10 mitach na temat Moodle'a Josie Fraser jako jeden z fałszywych - jego zdaniem - mitów o tej platformie przytacza opinię, że do jej obsługi potrzebny jest zawodowy programista czy, ogólniej mówiąc, dobre wsparcie technologiczne, zwłaszcza w programowaniu w PHP. Obala ten mit - przynajmniej tak sądzi - argumentując, że wiele instytucji używa Moodle'a bez angażowania programistów, PHP jest językiem łatwym do nauczenia, utrzymanie Moodle'a można powierzyć firmie zewnętrznej (outsourcing), poprawnie zainstalowana platforma nie wymaga interwencji programistycznej, przeszkolony administrator czy instruktor da sobie radę. Są to argumenty dyskusyjne. Wiele instytucji stosujących Moodle'a na szeroką skalę, zwłaszcza uczelnie wyższe, zatrudnia programistów obsługujących Moodle'a (m.in. w zakresie integracji platformy z bazami danych studentów). Język PHP nie jest tak łatwy do opanowania przez niezawodowego programistę, chyba że pisze się w nim programy niewiele bardziej skomplikowane niż najsłynniejszy program świata wypisujący "Hello, world" z książki Kerninghana i Ritchiego (kod Moodle jest bardzo zwarty, dopracowywany przez lata, z rozbudowaną strukturą katalogów i piętrowymi zagnieżdżeniami plików). Outsourcing też ma wady, bo przy znaczących modyfikacjach kodu źródłowego platformy uzależnia siłą rzeczy od firmy zewnętrznej, a doświadczenia w tym zakresie nie zawsze są budujące. Niezależnie od tej dyskusji: to właśnie import quizów, zwłaszcza w nietypowych formatach, może być jednym z przykładów aktywności, gdzie wsparcie programistyczne będzie niezbędne.

Jedną z głównych zalet oprogramowania open source jest możliwość modyfikowania jego kodu źródłowego w celu dostosowania do potrzeb firmy, zwłaszcza integracji z innym oprogramowaniem używanym w firmie. Niemniej cenna - szczególnie w przypadku Moodle - jest możliwość wykorzystania dużej liczby ogólnie dostępnego oprogramowania dodatkowego, które produkuje międzynarodowa społeczność użytkowników platformy (moduły, wtyczki, konwertery formatów itp., zazwyczaj również z otwartym kodem źródłowym, dostępnym w większości na licencji GPL, tak jak sama platforma). Do tego zazwyczaj jest potrzebny (bądź przynajmniej przydatny) programista (czy chociażby okresowe wsparcie programistyczne). Rezygnując z tego, nie traci się oczywiście możliwości korzystania z oprogramowania open source, niemniej z góry ogranicza się potencjalne korzyści dla instytucji.

Kiedy import

Sytuacje, w których pojawia się konieczność importu quizów na platformę, mogą być oczywiście bardzo różne, np.:

• import quizu stworzonego przed zainstalowaniem platformy (nawet przed laty) w dowolnym formacie, za pomocą różnych narzędzi;
• import quizu napisanego za pomocą niezależnego narzędzia do ich tworzenia (np. popularny Hot Potatoes);
• import quizu pisanego w formacie wygodnym dla wykładowcy, który nie posiada bezpośredniego dostępu do Moodle'a, w szczególności do edycji treści e-learningowych;
• import quizu utworzonego na innej platformie e-learningowej, w przypadku zmiany platformy (np. kupna od innej instytucji zajmującej się e-learningiem) lub otrzymania zestawu quizów, który ma być włączony do tworzonego kursu.

Quizy mogą sprawiać najwięcej kłopotu przy przenoszeniu treści na platformę, m.in. ze względu na ich wewnętrzną strukturę, którą Moodle musi odczytać i zinterpretować. Zasoby o charakterze statycznym: plik tekstowy, PDF, DOC, plik graficzny to materiał łatwy do włączenia bezpośrednio do kursu czy do udostępniania go w celu pobrania z serwera. Nieco gorzej może być z animacjami w technologii Macromedia. Jeśli plik typu SWF jest całością zamkniętą (np. test niezależny, który może być wykonywany wiele razy, nic nie importuje ani nie eksportuje), to łatwo go umieścić choćby na stronie HTML. Gorzej jeśli test w SWF ma komunikować się z otoczeniem, wyemitować wyniki wykonania oraz zapisać je w bazie danych.

Quizy przed platformami

Nie jest oczywiście tak, że dobre quizy zaczęły powstawać dopiero w erze e-learningu. Platforma daje środki do obsługi quizu wcześniej niedostępne: m.in. automatyczny losowy dobór opcji w obrębie pytania, a także samych pytań z przygotowanej puli, komentarze do odpowiedzi, informujące, dlaczego odpowiedź wybrana przez studenta jest błędna (co pozwoli na przeanalizowanie jego sposobu myślenia o problemie), pliki graficzne ilustrujące dany problem, nie mówiąc o nowych metodach oceny pytań czy o kontroli czasowej wykonywania quizu. A przecież o jakości quizu decyduje faktycznie sama treść i struktura składających się na niego zadań (bez względu na to, jak będą losowane i prezentowane), ich zgodność z treścią kursu, różnorodność merytoryczna, wymuszająca u studenta myślenie na różnych poziomach omawianego problemu i o różnych jego aspektach, różnorodność techniczna (różne typy zadań) urozmaicająca pracę z quizem.

Wiele instytucji - uczelni wyższych, szkół różnego szczebla, firm - zajmujących się od lat usługami szkoleniowymi doczekało się dużego i jakościowo bogatego dorobku w kursach, a także w quizach. Te ostatnie tworzone były za pomocą różnych narzędzi i przenoszenie ich na platformę e-learningową może być trudne. Quizy mogły być tworzone jako integralne elementy aplikacji szkoleniowej, zachowanej tylko w postaci wykonywalnej (np. EXE lub SWF). Firmom zamawiającym aplikację z quizami bardzo często wystarczała sama jej działająca wersja, byleby była poprawna. Nawet jeśli otrzymywały pliki źródłowe, to mogły być one nieczytelne, z quizami rozrzuconymi w kodzie wykonywalnym i dość trudnymi do wydzielenia. Z drugiej strony wiele quizów istnieje w formie tekstowej bądź też do takiej można je dość łatwo eksportować, choćby z pakietów Ms Office (Word, Excel, Access) czy nawet najprostszych edytorów liniowych, generujących pliki tekstowe i jakkolwiek stosowane były w postaci papierowej, przecież zachowane bywają także w postaci elektronicznej. Paradoksalnie często tylko one zostały z kursów jako najbardziej ich konkretny materiał. Treść samego wykładu była prezentowana przez wykładowcę przy tablicy lub za pomocą slajdów zawierających rodzaj konspektu, rozwijanego i komentowanego słownie. Dopiero quizy czy testy, aplikowane na koniec kursu jego uczestnikom i drukowane z takiej czy innej postaci elektronicznej, były jedynym konkretem w pełnej postaci, pozostałym po wykładowcy, który np. zmienił pracę.

To może być jeden z momentów krytycznych przy przechodzeniu na platformę e-learningową: instytucja czy firma szkoleniowa chcąca uruchomić platformę, musi zdecydować, co zrobić z materiałem tworzonym dotąd bez zważania na jakiekolwiek formaty i standardy oraz jaką platformę wybrać, by łatwo na nią ten kontent importować. Oczywiście, wiele z zachowanych quizów zestarzało się, a przez to często nie są warte przenoszenia. Niektóre z zachowanych quizów mogą jednak być warte przeniesienia, szczególnie po pewnych modyfikacjach. Struktury większości tych quizów są (czy były) zazwyczaj proste: pytanie i kilka odpowiedzi do wyboru, z których uczestnik kursu miał zaznaczyć poprawną (pytanie jedno- czy wielokrotnego wyboru). To łatwo zapisać chociażby w formacie AIKEN czy GIFT (patrz niżej) i importować do Moodle'a. Podobnie z pytaniami o podanie konkretnej liczby czy nazwy (tekst). Gorzej sprawa wygląda z quizami utworzonymi za pomocą narzędzi do budowania quizów online, przeznaczonych do opublikowania na stronie WWW. Narzędzi takich jest bardzo dużo w sieci - płatnych lub dostępnych na licencjach open source. Pisane są w PHP, Perl, ASP itp., a generowane skrypty z quizami zapisywane w plikach tekstowych lub w bazie danych. Tu problemy z importem mogą być poważne, bo utworzone quizy, wyświetlane w przeglądarce na komputerze klienta, mogą być mocno obudowane znacznikami HTML, z klasami stylu i z włączonymi rozbudowanymi funkcjami w JavaScript, umożliwiającymi nawigację po quizie, weryfikację poprawności odpowiedzi, zliczanie wyników. Import takiego quizu będzie wymagać zabiegów programistycznych (edycja pliku DHTML czy rekordów w bazie danych). Na szczęście nowsze narzędzia tego typu pozwalają na zapis quizu w jednym ze znanych formatów (np. SCORM) lub formacie czytelnym np. dla Excela.

AIKEN - porzucony (?), ale wciąż atrakcyjny

Problem importu quizów w różnych formatach na platformę e-learningową dotyczy nie tylko treści tworzonych w erze pree-learningowej, ale bywa aktualny także w odniesieniu do quizów tworzonych obecnie i z założenia przeznaczonych na platformę. Definiowanie quizu w Moodle jest dość skomplikowane. Społeczność użytkowników platformy dorzuciła masę elementów do definicji quizów, czyniąc je nader wyrafinowanymi, z różnymi opcjami, które trzeba określić lub zaakceptować ich wartości domyślne. Owa komplikacja procesu definicyjnego quizu będzie narastała, jako że zmiany zachodzą tu w każdej kolejnej wersji Moodle. W wersji 1.8.2+, ostatniej stabilnej, było to m.in. rozszerzenie opcji edycji quizów; w nadchodzącej, ale wciąż jeszcze niestabilnej wersji 1.9 są przewidziane kolejne rozszerzenia opcji quizów (m.in. powiadomienie tutora pocztą elektroniczną o ukończeniu quizu przez studenta). Ale to, co jest zaletą, może być również traktowane jako wada. Wykładowcom może wystarczać prosty format, np. wspomniany AIKEN (nazwa pochodzi od nazwy amerykańskiej uczelni, na której go zaprojektowano - Aiken High School). Co prawda, AIKEN (przykład, rysunek 1) obsługuje tylko quizy wielokrotnego wyboru (prosty zapis pytań z opcjami do wyboru i wskazaniem opcji poprawnej), ale ma też zalety. Ten sam quiz może być użyty w innym kursie, o innym układzie graficznym. Duży kurs na platformie Moodle może być tworzony przez kilku wykładowców i najlepiej by testy przekazywane były w jednolitej postaci źródłowej, którą jedna osoba integruje w kurs, niż pozwolić, by każdy dowolnie ustawiał na platformie opcje swojego quizu. Dodatkowo dość łatwo jest napisać w PHP (1-2 dni pracy zdolnego programisty) prosty formater, który umożliwi generowanie pytań w tym formacie, z prostą analizą błędów.

Przykład AIKEN jest dość ciekawy. Zniknięcie tego formatu z podstawowej wersji 1.8.1 Moodle'a spowodowało lawinę protestów użytkowników platformy. Sam szef projektu Moodle, Martin Dougiamas, na forum ogólnie dostępnego kursu Using Moodle w lipcu 2007 pod naciskiem krytyki opowiedział się w końcu za przywróceniem formatu AIKEN do listy formatów importu w podstawowej wersji Moodle. Wnioski mogą być różne: prostota jest w cenie, a dodatkowe opcje w quizie rozpraszają uwagę studenta. Być może złożoność procedury tworzenia quizów osiągnęła swoistą granicę - dalsza ich komplikacja może bardziej zniechęcać, niż zachęcać do korzystania z nich. Również koncepcja kursu e-learningowego może kłaść nacisk na różne formy dialogu z uczestnikami (czaty, fora, warsztaty, spotkania), zadania opisowe, a z testów - na proste formy np. wyboru jednokrotnego, do którego AIKEN w zupełności wystarcza. Tak czy inaczej wykładowcy, zwłaszcza na wyższych uczelniach, używający Moodle'a, mają wolną rękę w wyborze formatu testów. I często preferują prostsze wersje quizów.

Formaty importu quizów w Moodle

Moodle 1.8.2+ (ostatnia wersja stabilna) pozwala na import quizów w 12 formatach (patrz rysunek 2 z listą formatów). Format AIKEN, w wersji 1.8.1. nieobecny (dołączany może być w niej niezależnie jako moduł), zgodnie z zapowiedzią Martina Dougiamasa powrócił.

To jest ciekawa cecha Moodle, dość unikalna - mnogość formatów importu quizów. Nie mają jej platformy komercyjne ani inne znane platformy open source¹. Nie jest to sprawa jakiejś specjalnej filozofii, jaką przyjęli twórcy Moodle. Tak duża liczba formatów w opcji importu quizów wzięła się z faktu, że było wielu użytkowników, którzy pracowali na innych platformach e-learningowych lub w różnych środowiskach edycyjnych i chcąc przenieść swoje treści na Moodle, musieli napisać konwertery używanych dotąd formatów na format Moodle'a. To jedna z zalet oprogramowania open source i swoisty przejaw dominującej pozycji Moodle wśród platform tego typu. Firmy oferujące platformy komercyjne nie są zainteresowane tym, by użytkownikowi pozwalać na łatwą wymianę treści z produktami konkurencji. Wadą tej sytuacji jest to, że obsługiwanie w kolejnych wersjach platformy Moodle takiej liczby formatów może być kłopotliwe (zmiany w kodzie, usuwanie stwierdzonych błędów, utrzymywanie aktualnej dokumentacji).

Twórcy Moodle'a zapowiadają implementację modułów do importu nowych formatów quizów i ulepszenie wersji formatów już oprogramowanych. Wprawdzie w oknie Pomocy w wersji 1.8 jest zapowiedź Tworzymy już nowe formaty: WebCT, IMS QTI i cokolwiek jeszcze zapragną członkowie społeczności Moodle!). Ale w sprawie formatu, a raczej standardu QTI (Question and Test Interoperability) opinie osób rozwijających Moodle są podzielone. Nie ma np. zgody co do tego, czy standard QTI jest użytkownikom Moodle naprawdę potrzebny. Poza tym opis standardu QTI 2.0 jest duży (ok. 1000 stron) i mało zrozumiały, a implementacja modułu importującego QTI to zadanie znacznie trudniejsze niż obsługa formatu AIKEN czy GIFT (dla jednego programisty praca na kilka miesięcy, jeśli nie na dłużej).

GIFT i Hot Potatoes

Spośród formatów importu quizów w Moodle 1.8.2+ trzy uchodzą za najbardziej popularne. Pierwszym jest dość uniwersalny GIFT (General Import Format Template, przykład rysunek 1). Jest to format domyślny do importu quizów w Moodle, łatwy do nauczenia się i w użyciu, notabene stanowi dobry przykład współpracy międzynarodowej społeczności Moodle (od lipca 2003 kod jego obsługi poprawiało, a wręcz przepisywało go na nowo, kilka osób). Przeznaczony jest dla nauczycieli do tworzenia quizów w plikach tekstowych. W wersji obecnej pozwala definiować pytania typu:

• wielokrotny wybór,
• prawda-fałsz,
• dopasuj odpowiedź,
• zadanie numeryczne,
• krótka odpowiedź,
• wstaw brakujące słowo.

Rysunek 1. Pytanie jednokrotnego wyboru zapisane w formacie GIFT (znak = oznacza odpowiedź poprawna) i w formacie AIKEN

GIFT: Ile jest formatów importu quizów w Moodle 1.8.2+? { ~3. ~6. ~=12. ~24. }

AIKEN: Ile jest formatów importu quizów w Moodle 1.8.2+? A. 3. B. 6. C. 12. D. 24. ANSWER: C

Źródło: Opracowanie własne

Zaleca się używać GIFT zamiast formatu AIKEN. Prawdopodobnie AIKEN w platformie pozostanie, chociaż być może to GIFT stanie się standardem międzynarodowym jako format dostatecznie elastyczny i względnie prosty zarazem (dobry standard powinien być łatwy do zrozumienia). Istnieje kilka konwerterów na format GIFT m.in. dla quizów zdefiniowanych w Excelu i Wordzie (albo quizów w mało znanych formatach (np. QuizFaber)). Na stronie moodle.org, na forum związanym z kursem Using Moodle, dostępny jest quiz_maker, bardzo użyteczny i sprawny konwerter quizu zdefiniowanego w Excelu na format GIFT, autorstwa Timothy Takemoto. Jest to faktycznie arkusz kalkulacyjny, z makrami do eksportu quizu. Moodle 1.8.2+ akceptuje bez problemów quiz wyeksportowany z Excela za pomocą quiz_maker.

Drugi dość popularny format to format pakietu Hot Potatoes firmy Half Baked Software (o trzecim formacie, Moodle XML, mowa w dalszej części opracowania). Pakiet ten pozwala generować 7 rodzajów quizów. Quizy można eksportować w standardzie SCORM 1.2, ale nie jest to konieczne - format Hot Potatoes jest tak popularny, że włączono go do podstawowej wersji Moodle (bezpośrednio po zainstalowaniu platformy format jest nieaktywny, administrator musi go uaktywnić).

Zależnie od sytuacji, przy przenoszeniu na platformę quizu napisanego w formacie innym niż SCORM są cztery opcje do wyboru, umożliwiające odpowiednio:

1. importowanie quizu w formacie akceptowanym bezpośrednio przez Moodle (quiz musi być nie tylko w formacie wyliczonym w liście formatów importu do Moodle'a lub w formacie, dla którego jest zainstalowany odpowiedni konwerter, ale w dodatku w wersji akceptowanej przez platformę);
2. napisanie konwertera quizu do jednego z formatów akceptowanych przez Moodle;
3. przeszukanie listy modułów Moodle'a - szerzej: internetu - i sprawdzenie, czy ktoś nie napisał już konwertera danego formatu;
4. napisanie własnego modułu obsługi formatu i dołączenie go do Moodle'a (patrz niżej).

Opcja 3. nie jest tylko rutynowym zaleceniem - w sieci można znaleźć bardzo różne narzędzia, np. makra do konwersji quizów zapisanych w różnych formatach na format GIFT.

Praktyka

Formaty akceptowane przez Moodle'a niekoniecznie muszą funkcjonować tak, jakbyśmy sobie wyobrażali, czy jak opisuje dokumentacja. Język XML uchodzi za środek uniwersalny i używany jest w wielu formatach (wspomniany HotPotaoes, IMS QTI, także SCORM). Moodle też ma własny format XML (to trzeci popularny format Moodle XML). Wydawałoby się, że jeśli mamy quiz opisany w języku XML, można go łatwo przenieść na platformę Moodle. Otóż nie do końca. Przykładem może służyć instytucja wydawnicza, która kilka lat temu wydała serię płyt dla maturzystów z zadaniami powtórkowymi z języków obcych. Firma, u której je zamówiono, otrzymała testy opracowane przez zespół lingwistów. Oprogramowano je, tworząc odpowiednią aplikację integrującą, z grafikami, a same testy zapisano w pliku XML o bardzo prostej strukturze. Aplikacja tworzyła odpowiedni layout, przechowywała dla każdego testu licznik odpowiedzi poprawnych i błędnych, jak również kontrolowała czas rozwiązywania testu. Łącznie w testach dla jednego języka obcego było ponad 1000 pytań. Problem: jak to przenieść do Moodle'a?

Oto format pytania jednokrotnego wyboru dla języka angielskiego zapisanego w XML (opcja, w której typ jest opisany literą wielką, to opcja prawdziwa):

<doc zad="01"> <zad>They have finally managed to ___ the house.</zad> <p typ="A">build</p> <p typ="b">building</p> <p typ="c">have built</p> </doc>

Wspomniany format Moodle XML ma akceptować quizy zapisane w XML. Niestety, jego struktura, jakkolwiek ogólnie opisana na stronach Moodle, w szczegółach nie jest udokumentowana. Zrobiono proste doświadczenie: zgodnie z opisem w dokumentacji Moodle'a napisano plik XML definiujący quiz wielokrotnego wyboru. Był tam zdefiniowany typ pytania, jego treść, kolejne odpowiedzi, ze wskazaniem prawdziwej i kilka dodatkowych znaczników podanych w przykładzie w dokumentacji. Niestety, import się nie powiódł (Moodle zasygnalizował błąd).

To kolejny problem, który Josie Fraser nazywa fałszywym mitem i próbuje go obalić - o niepełnej czy niedokładnej dokumentacji technicznej Moodle'a (według Frasera wszystko jest dobrze opisane - There's excellent… documentation). Osoba, która zapytała o format Moodle XML na grupie dyskusyjnej kursu Using Moodle, otrzymała roztropną radę: po to, żeby poznać dokładnie szczegóły formatu Moodle XML, trzeba po prostu napisać quiz w Moodle'u, ze wszystkimi typami pytań, wyeksportować go w tym formacie i obejrzeć zawartość utworzonego pliku. Zrobiono tak w przypadku omawianego wyżej doświadczenia: takie samo pytanie zostało wprowadzone do Moodle'a za pomocą jego edytora quizów, wyeksportowane w formacie Moodle XML i zaimportowane, z powodzeniem. Okazało się, że pytanie testowe zawiera m.in. wiele znaczników pustych, zaznaczających opcje definicji quizu, które w pytaniach zostały pominięte (jak się któregoś z tych znaczników nie wstawi, generowany jest komunikat o błędzie). To wada kodu obsługującego format (mógłby przy braku opcji sam generować znaczniki puste). Notabene dla jednego pytania (6 linii w pliku oryginalnym) Moodle przy eksporcie generował ok. 60 linii XML.

To zalecenie - bardzo praktyczne - można stosować także do innych formatów importu quizów (niestety, w 1.8.2+, podobnie jak w wersji poprzedniej, tylko do czterech, bo tyle formatów jest do wyboru w opcji eksportu quizu). I szerzej: jeśli chce się zrozumieć, jak działa Moodle, trzeba chcąc nie chcąc zagłębić się w jego kod. Wprawdzie dokumentacja użytkowa jest dość rozbudowana, ale dokumentacja techniczna pozostawia dużo do życzenia. Problem omówiony wyżej rozwiązano używając formatu pośredniego AIKEN. Napisany został program transponujący format XML do formatu AIKEN i w tym ostatnim formacie wczytano pytania do Moodle'a.

Fraser właściwie niepotrzebnie próbuje obalić tezę o brakach w dokumentacji Moodle, zwłaszcza technicznej. Na usprawiedliwienie twórców tej dokumentacji trzeba stwierdzić, że wiele stron, w tym i wspomniana strona Moodle XML, jest opatrzonych zastrzeżeniem This page is currently under development. Druga sprawa to otwartość kodu Moodle i jego nieustanny rozwój. Użytkownik może ingerować w kod źródłowy i schodzić na dowolnie niski poziom analizy działania platformy i struktury plików, ale jest w tym w znaczącej mierze skazany na siebie - tworzenie czy uaktualnianie dokumentacji siłą rzeczy nie nadąża za tworzeniem nowych wersji platformy lub wtyczek czy wprowadzaniem poprawek usuwających wykryte błędy. To stały problem oprogramowania open source. Po trzecie, wiele użytecznych modułów jest tworzonych przez międzynarodową społeczność użytkowników Moodle i nie zawsze jest dobrze udokumentowanych. Autorami są wprawdzie często świetni programiści, którzy jednak nie lubią tworzenia szczegółowej dokumentacji do swoich programów ("przecież kod komentuje się sam").

Z platformami zamkniętymi, a komercyjnymi zwłaszcza, jest oczywiście inaczej: znacznie ograniczają one uprawnienia użytkownika do analizy ich działania lub wewnętrznej struktury plików bądź funkcji (z reguły też nowe wersje platformy pojawiają się rzadziej). Większość opcji w tych platformach działa jak czarna skrzynka - użytkownik może ich użyć, ale nie ma możliwości ingerowania w ich kod źródłowy (są to binaria), nie mówiąc o narażeniu się na utratę uprawnień do serwisu producenta. Jeśli klient chce wprowadzić do platformy nową opcję czy zmodyfikować opcję istniejącą, musi złożyć u producenta odpowiednie zamówienie, którego realizacja może być dość kosztowna.

Warto zwrócić uwagę, iż Fraser, komentując sprawę dokumentacji Moodle'a, radzi na końcu, by w sprawach trudniejszych technicznie zwracać się z pytaniami lub prośbą o pomoc do uczestników grup dyskusyjnych Moodle'a, a na pewno nie pozostanie się bez odpowiedzi. Przyznaje w ten sposób pośrednio, że dokumentacja techniczna platformy jest niepełna.

Format własny

Problem związany z importem testu z języka obcego w formacie XML, można też rozwiązać w Moodle inaczej, bez posiłkowania się formatem pośrednim: oprogramować własny format importowanych quizów. To rozwiązanie najbardziej uniwersalne, chociaż oczywiście wymagające pewnego doświadczenia w programowaniu w PHP. W omawianym wyżej przypadku wyjście to byłoby o tyle prostsze, że nie trzeba by pisać kodu generującego quiz w formacie pośrednim. Termin "format własny" oznacza, że użytkownik dostarczy funkcję do jego obsługi. Najlepiej żeby to był plik tekstowy, ale nie musi być - jeśli będzie plik binarny, trzeba będzie mieć narzędzie do selekcjonowania z niego kolejnych pytań (np. jakaś forma API).

Rysunek 2. Lista rozwijalna formatów do importu z dodanym - i wybranym - nowym formatem 'MK_format_prywatny'

Źródło: Opracowanie własne na platformie Moodle 1.8.2+

Podsumowanie

Z powyższych rozważań można wyciągnąć następujące wnioski:

1. Moodle posiada silny i elastyczny aparat do importowania quizów w różnych formatach. Oprogramowywanie importu nowych formatów jest względnie proste, tym bardziej, że instalowanie nowych wersji Moodle praktycznie nie stwarza tu problemu - nowy format jest opisany w nowym katalogu, na który zmiana wersji platformy nie ma wpływu;
2. Dobry i elastyczny mechanizm importu quizów to argument za wyborem platformy Moodle, zwłaszcza jeśli firma ma dużą liczbę różnego rodzaju quizów w różnych formatach. Opcja Uruchamiamy Moodle i zaczynamy wszystko od początku daje pewien komfort psychiczny, ale może też pozbawić firmę szkoleniową znaczącej części atutów. Platformy zamknięte wprawdzie akceptują treści w standardach e-learningowych SCORM czy AICC, ale mając materiał w formacie nietypowym, trzeba samodzielnie zadbać o jego konwersję do któregoś z tych formatów (nie zawsze też materiał zapisany np. w SCORM na jednej platformie jest poprawnie czytany na innej);
3. Formaty importu quizów są zazwyczaj opisane w dokumentacji Moodle, ale nie zawsze jest to opis dokładny (jest to właściwie nieuchronna cecha oprogramowania open source). Jeśli format jest dostępny na liście formatów eksportu, przy pojawieniu się problemów z jego importem praktycznym podejściem jest wyeksportować quiz w tym formacie i obejrzeć strukturę powstałego pliku;
4. Import quizu nie zastąpi całkowicie środków dostarczanych przez Moodle: np. format AIKEN nie daje możliwości określenia informacji zwrotnej, oceniania odpowiedzi, nie mówiąc o tym, że dotyczy tylko testów wielokrotnego wyboru. Umożliwia jednak szybkie i łatwe tworzenie quizu, a bywa, że dla wykładowcy jest to ważna zaleta, zwłaszcza jeśli nie uznaje on wyrafinowanego quizu za najważniejszy element zdalnego nauczania;
5. Niezależnie od pkt 4. proste formaty zachowają swoją atrakcyjność, chociażby w prostych kursach, niewymagających rozbudowanych quizów;
6. W przypadku posiadania materiałów oraz quizów w różnych formatach i chęci przeniesienia ich na platformę Moodle warto pomyśleć o zatrudnieniu programisty biegłego w PHP;
7. Narzędzia do importu quizów w różnych formatach są jednym z tych przypadków, w których ujawnia się użyteczność międzynarodowej społeczności użytkowników platformy open source (to jej członkowie często tworzą takie narzędzia stosownie do swoich potrzeb, po czym udostępniają je publicznie, zazwyczaj na tej samej licencji, na której dystrybuowana jest platforma);
8. Zgodnie z zapowiedziami autorów Moodle'a nowe formaty quizów - zarówno do importu, jak i do eksportu - będą implementowane w kolejnych wersjach platformy.

Bibliografia

• G. Wieczorkowska, Zalety i wady edukacji internetowej. Model dydaktyczny: COME, "E-learning na Uniwersytecie Warszawskim", dodatek do pisma "Uniwersytet Warszawski", październik 2004.
• T. Eisenbardt, Zdalne egzaminowane uczestników szkoleń, referat z VII Konferencji Uniwersytetu Wirtualnego, Uniwersytet Warszawski, czerwiec 2007.

Netografia

• J. Fraser, Top 10 Moodle Myths, http://docs.moodle.org/en/Top_10_Moodle_Myths, [sierpień 2007].
• Opis struktury plików XML dla quizów, http://docs.moodle.org/en/Moodle_XML, [sierpień 2007].