Wstęp

Proces zmian w szkolnictwie wyższym wspierany jest przez zastosowanie nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych, w tym w szczególności e-learning. Stał się on znaczącym elementem nowoczesnego nauczania akademickiego i jest postrzegany jako istotne kryterium oceny działalności uniwersytetów.
Nowe technologie stawiają przed uniwersytetami nowe wyzwania i potrzebę odpowiedzi na następujące pytania:

• Jak zagwarantować ciągłość innowacyjnych projektów e-learningowych realizowanych na uczelniach?
• Które formy organizacyjne i rozwiązania technologiczne zapewnią tym przedsięwzięciom sukces?
• Jak stosować nowoczesne technologie w nauczaniu akademickim w efektywny kosztowo sposób?
• Jak stworzyć atmosferę akceptacji dla nowych form nauczania i uczenia się?

Odpowiedzi na te i inne pytania dotyczące użycia nowych mediów w nauczaniu akademickim zaprezentowano w niniejszym opracowaniu na przykładach rozwiązań oferowanych przez firmę IMC. Na podstawie doświadczeń z Technical University Munich (TUM) oraz Stuttgart University pokazano, jak w najlepszy sposób wykorzystać potencjał nowych technologii w szkolnictwie.

Wprowadzenie - charakterystyka IMC

IMC zostało założone w 1997 r. przez prof. Augusta-Wilhelma Scheera oraz zespół badaczy zajmujących się zagadnieniami wirtualnych uniwersytetów w jednym z wiodących niemieckich instytutów naukowych - Institute for Information Systems. IMC, mające siedzibę w Saarbruecken w Niemczech i wciąż prowadzone przez swych założycieli, jest obecnie jednym z najlepszych europejskich dostawców zaawansowanych rozwiązań edukacyjnych. Firma posiada biura w Berlinie, Freiburgu, a także oddziały w Wielkiej Brytanii, Szwajcarii, Austrii i Rumunii, zatrudniając ponad 120 pracowników w Europie (liczba ta wciąż rośnie).
Produkty i usługi IMC, w tym internetowy LMS CLIX oraz narzędzie LECTURNITY, są odpowiedzią na różnorodne i często zindywidualizowane potrzeby klientów. Jako uzupełnienie produktów IMC oferuje również pomoc w tworzeniu treści e-learningowych oraz szeroki zakres usług konsultingowych w zakresie zarządzania procesem dydaktycznym i szkoleniami. Ponieważ źródła powstania IMC sięgają projektowania procesów biznesowych, jego konsultanci są ekspertami w rozwiązywaniu problemów strategicznych, koncepcyjnych i organizacyjnych, które powstają podczas implementacji systemów LMS w organizacji. W ten sposób IMC dostarcza klientom całościowe zintegrowane rozwiązania dla Learning Life-cycle Management.
Produkty IMC są stosowane w ponad 60 korporacjach (również międzynarodowych) oraz ponad 100 koledżach i uniwersytetach. W bazie klientów IMC znajdują się także uczestnicy sektora publicznego: siły zbrojne, służby graniczne, operatorzy publiczni oraz izby handlowe. Firma posiada również globalną sieć partnerów, której członkami są m.in. IDS Scheer, Microsoft, Guinti i Adobe. W 2005 r. firma IMC została głównym konsultantem projektu pomocowego Komisji Europejskiej dla Kaukazu Południowego.

Produkty i usługi

Learning Management System CLIX Campus
Dzięki wdrożeniu zintegrowanej infrastruktury edukacyjnej z CLIX, przyczyniliśmy się w ogromnym stopniu do zapewnienia ciągłości bieżących projektów e-learningowych. Dodatkowo, dysponujemy teraz odpowiednią platformą dla kolejnych inicjatyw w tym strategicznym obszarze.

prof. dr Arndt Bode, Chief Information Officer, Technical University Munich

CLIX Campus zaprojektowano biorąc pod uwagę specyficzne potrzeby wirtualnego nauczania w szkolnictwie wyższym. To nowoczesne oprogramowanie umożliwia zdecentralizowane wdrażanie multimedialnych materiałów i propozycji kursów w ramach koordynowanych centralnie modeli organizacyjnych oraz uniwersyteckich struktur administracyjnych.



CLIX Campus wspomaga współpracę pomiędzy różnymi uniwersytetami, umożliwiając tym jednostkom połączenie ich ofert edukacyjnych. Internetowa platforma CLIX Campus wspiera wszystkie procesy projektowania konceptualnego i wykonywania zadań organizacyjnych, łącznie z rozplanowaniem wykorzystania sal dydaktycznych i innych zasobów uczelni. CLIX Campus posiada dodatkowo opcję informowania o wydarzeniach edukacyjnych w katalogu wykładów, rejestrację na seminaria, a także publikowanie online materiałów. Studenci mogą nie tylko pracować indywidualnie pod opieką tutorów, lecz również współpracować w grupach. Ponadto CLIX Campus posiada rozbudowane funkcje potrzebne do przeprowadzania egzaminów i testów, łącznie z zarządzaniem systemem punktowym.
CLIX Campus to skalowalna wielojęzyczna aplikacja, zgodna z QTI i certyfikowana przez SAP Nerweaver, jak również zgodna ze SCORM i AICC. CLIX wyposażony jest w standardowe interfejsy HR, ERP oraz systemy informacyjne dla studentów, które umożliwiają klientom sprawne zintegrowanie systemu z ich infrastrukturą IT. Dzięki wysokiemu stopniu adaptacyjności CLIX może łatwo sprostać wymaganiom stawianym przez firmy, uniwersytety, szkoły i instytucje szkoleniowe.

Narzędzie autorskie LECTURNITY

Każde oprogramowanie można w większym lub mniejszym stopniu zastąpić innym. LECTURNITY zastąpiło jedenaście osób i złożone studio technologiczne, które wydawało mi się niezbędne podczas wdrażania pierwszych wykładów online.

prof. Hans-Joachim Laabs, University of Potsdam

W najbliższych latach należy się spodziewać szybkiego wzrostu stopnia wykorzystania materiałów internetowych, szczególnie wspierających wykłady. Zgodnie z szacunkami, obecnie 46% studentów stosuje tę metodę nauki, a do 2011 roku liczba ta wzrośnie do 73%. W trakcie kolejnych pięciu lat alternatywne metody nauczania również odnotują szybki wzrost popularności. Pod względem ilościowym, największy przyrost zasobów spodziewany jest dla form nauczania, które wspomagają wykłady.



Nagrania wykładów są obecnie często stosowanym rozwiązaniem problemu elastyczności w nauczaniu oraz zwiększenia jakości usług. Będą one zyskiwać na znaczeniu również w nadchodzących latach - zakładając, że będzie możliwe tworzenie nagrań bez większego wysiłku oraz różnorodne ich wykorzystanie, zaś efekt końcowy będzie miał wysoką jakość techniczną i merytoryczną.
LECTURNITY to innowacyjne narzędzie umożliwiające użytkownikom tworzenie efektywnych treści multimedialnych na bazie slajdów PowerPointa. Różne rodzaje mediów (tekst, dźwięk, grafika, wideo, zrzuty ekranów i notatki) mogą być łatwo, efektywnie i synchronicznie nagrywane, łączone, a nawet edytowane. Pracując z LECTURNITY użytkownicy mogą szybko tworzyć zawartość multimedialną, bez potrzeby korzystania z zewnętrznych ekspertów. Celem LECTURNITY jest oddać sytuację z prezentacji tak wiernie i całościowo jak to możliwe, a więc podczas rzeczywistej prezentacji.

Tworzenie stabilnej i zintegrowanej infrastruktury e-learningowej: Technical University Munich (TUM)

Technical University Munich (TUM) rozpoczął projekt budowania zintegrowanej infrastruktury edukacyjnej, która pozwoli mu stać się modelowym przykładem zarządzania uniwersytetem w Niemczech. Początkowym stadium rozwoju tej zunifikowanej infrastruktury jest zbudowanie łatwo adaptowalnej i wysokojakościowej platformy nauczania.

Władze uniwersytetu zdecydowały się na wybór CLIX Campus, systemu zarządzania stworzonego przez firmę IMC, platformy, która jest obecnie najczęściej używana przez niemieckie uniwersytety. CLIX, jako podstawa infrastruktury edukacyjnej, będzie wsparciem w realizacji celów w najważniejszych obszarach działania TUM, a więc w ramach badań, organizacji procesu dydaktycznego i w nauczaniu. W przyszłości CLIX zostanie wdrożony w działach administracyjnych, a także wykorzystany jako pomoc w realizacji nowo stworzonego, innowacyjnego działu kształcenia i rozwoju zasobów ludzkich. Oprócz wsparcia tradycyjnego nauczania (w ramach kursów bądź studiów), infrastruktura ta będzie również wspomagać realizację ekskluzywnych ofert e-learningowych przeznaczonych dla wszystkich grup docelowych: studentów, nauczycieli i administracji TUM w ramach ich indywidualnych programów rozwoju.

Infrastrukturę edukacyjną TUM zaprojektowano tak, by możliwe było prowadzenie przedsięwzięć realizowanych wspólnie z zewnętrznymi partnerami: zapewnienie infrastruktury w takich przypadkach jest istotną częścią systemu. Wśród partnerów warto wymienić vhb (Virtual University of Bavaria), GIST (German Institute of Science and Technology in Singapore, założony w 2002 r.), a także uniwersytety w Niemczech i innych krajach, które mogą być włączone do grupy wykorzystujących ww. infrastrukturę. Współpraca międzynarodowa prowadzona przez TUM była jedną z ważnych przyczyn podjęcia decyzji o stworzeniu CLIX Campus: umożliwia on w bardzo prosty sposób zainstalowanie interfejsów dla zewnętrznych partnerów (połączenia z ich platformami lub portalami korporacyjnymi) jako część całościowego systemu. Architektura CLIX jest otwarta, interoperacyjna i kompatybilna z istniejącymi systemami klientów.

CLIX stanie się głównym portalem e-learningowym dla studentów i wykładowców TUM. Platforma zapewnia infrastrukturę potrzebną do dostarczania różnorodnych multimedialnych programów nauczania i szkoleń, dzięki zastosowaniu głównych usług, np. komunikacji i współpracy. Jest ona centralnym środowiskiem modelowania, administracji, wykonywania i oceniania sieciowych procesów edukacyjnych, a także posiada pełną funkcjonalność niezbędną do realizowania wszelkich scenariuszy dydaktycznych, komunikacyjnych i organizacyjnych. Platforma umożliwia jednocześnie dostęp do zasobów potrzebnych do prowadzenia zajęć oraz indywidualnej pracy naukowej, w tym także zasobów centralnych (np. biblioteki uniwersyteckiej). Jednakże głównym czynnikiem sukcesu jest zintegrowanie CLIX z infrastrukturą IT TUM.
Wymaga to stworzenia interfejsów dla użytkownika, osób zajmujących się organizacją kursu i przeprowadzaniem egzaminów, a także dla istniejącego systemu SAP-HR. Scenariusz wdrożenia systemu w TUM przypominał raczej nasze doświadczenia korporacyjne, a nie projekty realizowane dotychczas w uczelniach. Wymagania TUM są wysoce wyszukane i wielostronne. Projekt ten jest więc dla nas tym bardziej satysfakcjonujący, gdyż byliśmy w stanie zrealizować wszystkie wymagane scenariusze - komentuje Frank Milius odpowiedzialny za wdrażanie projektów IMC w szkolnictwie wyższym.



Doktor Wolfgang Kraemer, rzecznik prasowy IMC dodaje: Projekt ten pokazał również, że zapotrzebowanie na profesjonalne systemy jest w szkolnictwie wyższym większe niż może się to wydawać osobom zarządzającym uniwersytetami. TUM to prawdopodobnie jedna z pierwszych instytucji edukacyjnych, która stworzyła stanowisko Chief Information Officer (CIO), przyjmując w ten sposób model korporacyjny. Wskazuje to na bardzo profesjonalne podejście zespołu zajmującego się w TUM obszarami IT i e-learningu, a przy okazji na fakt, że CLIX i IMC są wybierane jako pierwsze, gdy chodzi o profesjonalne i długotrwałe rozwiązania.

Wsparcie profesjonalnego partnera jest niezwykle istotne i daje komfort współpracy, podkreśla prof. Bode, CIO w TUM: Nasze możliwości finansowe nie pozwalają na stworzenie autorskich systemów i odpowiednich aplikacji. Chociaż takie rozwiązania mogą być niezwykle ambitne, często okazują się zbyt wyizolowane i ostatecznie skazane są na porażkę. Tymczasem departamenty badawcze i osoby zarządzające uczelniami wymagają współpracy z całym szeregiem różnych partnerów, czasem ze środowiska edukacyjnego, czasami z korporacyjnego, w obrębie kraju i za granicą. Pracując z IMC mamy doskonałe możliwości współpracy i komunikacji z trzydziestoma różnymi instytucjami szkolnictwa wyższego w ramach sieci HEEN (Higher Education eLearning Network), realizacji nowych pomysłów i rozwiązań.

Tworzenie treści cyfrowych z wykorzystaniem narzędzia LECTURNITY: Stuttgart University

Założony w 1829 r. Stuttgart University świętował niedawno 175-lecie swojego istnienia. Od początku jedną z jego wyróżniających cech było połączenie dziedzin technicznych, ścisłych i humanistycznych. Uczelnia stała się nowoczesną jednostką z wszechstronnym programem i naciskiem na dyscypliny techniczne i ścisłe. Wdrożono w niej również strategię e-learningową, której częścią jest program samodzielnej nauk (self-study online).

Wyzwanie
W pierwszej fazie realizacji, w ramach programu 100-online stworzono multimedialne materiały wspierające nauczanie tradycyjne. Na ich podstawie, w celu poszerzenia oferty dydaktycznej, wygenerowano moduły do kolejnego programu samodzielnej nauki, który ułatwia studentom edukację w Stuttgart University. Trzeci etap przedsięwzięcia ma na celu akcję marketingową jednostek samodzielnego nauczania. Do projektu używana jest z jednej strony istniejąca infrastruktura uczelni, a z drugiej, dołączono do niej organizacyjną i techniczną infrastrukturę założoną w ramach programu. Oferuje on jednocześnie możliwość budowania wewnętrznych struktur, które, jeśli okażą się efektywne, zostaną wdrożone do innych jednostek uniwersytetu. W ten sposób wspierany jest rozwój środowiska dla innowacji. Mogą być one przetransferowane do struktur uczelnianych w czasie rzeczywistym i wdrożone na stałe. Prototypem takich możliwości rozwoju są nagrania wykładów stosowane na uczelni.

Rozwiązanie
W semestrze letnim 2004 r. zastosowano w ramach programu samodzielnej nauki online nagrania wykładów realizowane z użyciem LECTURNITY. Założeniem programu było zapewnienie odbiorcom szerokiego i łatwego dostępu do materiałów, co skłoniło twórców do wykorzystania nagrań wykładów.

Profesorowie tworzyli nagrania swoich wykładów sami, bez dostępu do studia nagrań, zespołu wspomagającego oraz korekt wstępnego materiału. Ponieważ nie wszystkie sale wykładowe i seminaryjne miały dostęp do internetu, a wielu wykładowców używa prezentacji PowerPoint, centrum komputerowe dostarczyło im licencjonowane oprogramowanie LECTURNITY. Portal do nagrywania wykładów umożliwia zapisanie nagrań na głównym serwerze przez interfejs WWW - w ten sposób publikowanie wykładów jest szybkie, proste i nie wymaga żadnej wiedzy programistycznej. Korzystając z portalu, wykładowcy mogą zarządzać nagraniami, określać zasady dostępu, zabezpieczać je hasłem oraz generować linki, które do nich prowadzą. Portal pozwala też na centralny dostęp do wszystkich nagrań Stuttgart University, skatalogowanych w zależności od kursów oraz rozkładu wykładów w harmonogramie.

Korzyści dla uniwersytetu
70% studentów korzysta z nagranych wykładów, z czego 97% robi to w domu i bezpośrednio poprzez uniwersytecką stronę internetową. Średnio, nagrania były używane od 6-10 godzin, 20% studentów korzysta z nagrań zamiast prezentacji na żywo, w szczególności podczas dużych wydarzeń z ponad 800 uczestnikami. W przypadku mniejszych wykładów (poniżej 100 studentów) wartość ta jest niższa i wynosi 15%, jednak należy tu uwzględnić, że liczba studentów, którzy nie byli w stanie słuchać prezentacji na żywo z powodu ograniczeń czasowych i którzy straciliby zupełnie tę możliwość, gdyby nie nagranie, ma również znaczenie. Połowa studentów (57%) jest zadowolona z możliwości korzystania z nagrań.

Nagrania wykładów odbiły się pozytywnym echem pośród studentów i były intensywnie wykorzystywane. Liczba 84% ankietowanych, którzy chcą w przyszłości korzystać z takich nagrań, mówi sama za siebie. Traktując popyt oraz wskaźnik użycia jako czynniki akceptacji dla przedsięwzięcia, dwie rzeczy decydujące o tej akceptacji wydają się oczywiste: studenci doceniają korzyści i łatwość użytkowania tej technologii. Na podstawie pozytywnych doświadczeń, Stuttgart University zdecydowanie poleca używanie nagrań z wykorzystaniem LECTURNITY.