Recenzja publikacji prof. Marty Juchnowicz - "Elastyczne zarządzanie kapitałem ludzkim w organizacji wiedzy"

Temat zarządzania wiedzą, podobnie jak wiele innych nowatorskich koncepcji, zdaje się powoli wyczerpywać. Nie oznacza to absolutnie, że w obszarze tym wszystko już zostało powiedziane. Wprost przeciwnie, po rzetelnym uświadomieniu sobie, że wiedza rzeczywiście jest istotnym elementem wpływającym na kształtowanie przewagi konkurencyjnej na rynku i należy nią świadomie zarządzać, coraz więcej miejsca w literaturze światowej poświęca się ostatnio praktycznym implikacjom tej koncepcji. Bo cóż nam przyjdzie z tego, że wszyscy jednogłośnie przytakniemy, iż zarządzanie wiedzą to już nie tylko moda, jeśli nadal nie będziemy potrafili odpowiedzieć na sztandarowe pytanie: co zatem mam zrobić w poniedziałek, by wcielić to przekonanie w życie? Stąd, jako odpowiedź na często powtarzane dylematy menedżerskie, na rynku pojawia się coraz więcej pragmatycznych opracowań, pokazujących jak podstawowe założenia zarządzania wiedzą przełożyć na codzienną pracę menedżerów produktów, menedżerów ds. zasobów ludzkich czy liderów zespołów projektowych.

Niewątpliwie, jednym z kluczowych obszarów zarządzania wiedzą są procesy zarządzania kapitałem ludzkim w organizacji. W organizacji wiedzy - jednym z najistotniejszych składników kapitału.

Marta Juchnowicz w książce Elastyczne zarządzanie kapitałem ludzkim w organizacji wiedzy, wspólnie z zespołem podejmuje się odpowiedzi na pytanie, jak efektywnie, zarządzać tym kapitałem. Wskazuje ona, w sposób szczególny, na potrzebę elastycznego podejścia - tak w wymiarze organizacyjnym, jak również jednostkowym. I nic w tym zaskakującego - wszak w turbulentnie zmieniającym się otoczeniu kapitał ludzki, decydujący w dużej mierze o wartości przedsiębiorstwa, determinuje pozycję konkurencyjną firmy. Musi on zatem nie tylko być otwarty na zmiany, ale także nieustannie się rozwijać. Autorzy podkreślają, że w organizacji wiedzy, w sferze ludzkiej, należy odejść od tradycyjnej koncepcji zasobowej w kierunku dynamicznego kształtowania relacji, rozwijania kompetencji i nieustannego dostosowywania się.

Model kompetencyjny wydaje się być tematem przewodnim w książce. Wychodząc od kluczowego celu strategii organizacji - budowania jej kompetencji (zarówno wiedzy "twardej", jak też relacji czy szczególnych umiejętności), należy pamiętać, że o kompetencjach tych w znacznej mierze decydują ludzie. Autorzy starają się nakreślić profil kompetencyjny pracownika wiedzy, pokazać w jaki sposób go pozyskiwać, jak rozwijać, jak wynagradzać i - w końcu - jak przygotowywać do elastycznego funkcjonowania na rynku, którego wyznacznikiem jest nieustanna zmiana.

Biorąc pod uwagę, że w Europie Zachodniej 70%, a w Stanach Zjednoczonych 80% stanowisk ma obecnie charakter umysłowy¹, należy podkreślić, że pracownicy wiedzy (a zatem i wszystkie procesy związane z zarządzaniem nimi) są i będą w centrum zainteresowania menedżerów, a ich permanentny rozwój, choćby ze względu na postępującą szybko dewaluację wiedzy, staje się koniecznością. Coraz mniejsze znaczenie odgrywa zatem wiedza formalna pracowników, zdobyta w procesie kształcenia. Pracownik organizacji wiedzy to dziś osoba nie tylko posiadająca określoną wiedzę, ale także potrafiąca wykorzystać ją w praktyce do podejmowania i rozwiązywania problemów, gotowa do współpracy i wymiany wiedzy z innymi członkami zespołu. Doświadczenie pracownika wiedzy mierzone jest już nie liczbą lat pracy ale liczbą pomysłów. Obecnie nie wystarczy już więc samo wykonywanie poleceń, lecz zaangażowanie intelektu, elastyczność i entuzjazm, a najbardziej cenionymi cechami (i przydatnymi z punktu widzenia firmy) są chęć rozwoju oraz umiejętność krytycznego myślenia².

Jak zatem zarządzać takimi pracownikami, by podnosić trwale wartość kapitału ludzkiego organizacji? Pytanie to nie pozostaje bez odpowiedzi. Autorzy starają się krok po kroku, począwszy od stworzenia strategii zarządzania kapitałem ludzkim, poprzez budowanie systemu kompetencyjnego, odpowiednie pozyskiwanie i wdrażanie pracowników, ich motywowanie aż po ocenę, pokazać jak odpowiednio wpływać na rozwój kompetencji organizacji. Publikacja wzbogacona jest licznymi wynikami i wnioskami z badań w polskich i zagranicznych przedsiębiorstwach, opisami przypadków, jak również przykładowymi narzędziami wykorzystywanymi w zarządzaniu kapitałem ludzkim.

W wszystkich częściach książki autorzy jasno podkreślają specyfikę organizacji wiedzy, co sprawia, że nie jest to kolejna praca poświęcona ogólnej problematyce zarządzania zasobami ludzkimi, ale ukierunkowana pozycja odnosząca się do nowoczesnych organizacji, w których zarządzanie wiedzą jest świadomym procesem. Choć 300 stron spisanej wiedzy nie zastąpi z pewnością cichej wiedzy eksperta doradzającego "od czego zacząć w poniedziałek", jednakże Elastyczne zarządzanie kapitałem ludzkim może być przydatną pozycją dla menedżerów.