IX Letnia Szkoła Młodych Andragogów

Majowe spotkania młodych andragogów w Zielonej Górze to już tradycja. Tegoroczne - dziewiąte spotkanie (21-25 maja 2007 r.) - zgromadziło w salach Uniwersytetu Zielonogórskiego wielu młodych adeptów nauki, którzy wraz ze swoimi mistrzami, prowadzili naukowy dyskurs. Organizacji spotkania podjął się, jak co roku, twórca Szkoły - prof. Józef Kargul wraz z Zespołem Pedagogiki Dorosłych Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk, Akademickim Towarzystwem Andragogicznym, Dolnośląską Szkołą Wyższą Edukacji TWP we Wrocławiu oraz Zakładem Pedagogiki Kulturalno-Oświatowej Instytutu Pedagogiki Społecznej Uniwersytetu Zielonogórskiego. Szeroki zakres dyskutowanych zagadnień i różne spojrzenia na te same problemy możliwe były dzięki spotkaniu przedstawicieli wielu ośrodków naukowych kraju. Poniżej zostanie przedstawiona tematyka spotkań autorskich, wystąpień młodych pracowników naukowych oraz inne elementy programu, zaproponowane uczestnikom IX Letniej Szkoły Młodych Andragogów.

Oficjalnego otwarcia Szkoły dokonali prof. Ryszard Asienkiewicz - prodziekan Wydziału Nauk Pedagogicznych i Społecznych Uniwersytetu Zielonogórskiego oraz prof. Bogusława Dorota Gołębniak - prorektor Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji Towarzystwa Wiedzy Powszechnej we Wrocławiu. Profesor Gołębniak wygłosiła również wykład inauguracyjny pt. Pedeutologia i/a andragogika. Konwersacja w "dobrym" towarzystwie, w którym między innymi zaprezentowała słuchaczom miejsce andragogiki w DSWE TWP we Wrocławiu. Autorka zapytała też o znaczenie szkoły i nauczyciela w czasach, w których przeżywamy ekspansję uczenia się. Zachęcała także młodych naukowców do pokonywania klasycznych dychotomii oraz łączenia badań z praktyką. Ukazała również modele profesjonalizmu oraz przejście od kompetencji do tożsamości w edukacji profesjonalnej. Po wysłuchaniu wykładu inauguracyjnego uczestniczący w Szkole po raz pierwszy poznali - a "stali bywalcy" przypomnieli sobie - zasady w niej panujące. Po inauguracji, powitaniach i sprawach organizacyjnych rozpoczęły się wystąpienia.

Każdego dnia uczestnicy IX Letniej Szkoły Młodych Andragogów mogli posłuchać wystąpień zaproszonych profesorów, którym towarzyszyły interesujące dyskusje. W sumie odbyło się 8 spotkań autorskich. Pierwszy wykład wygłosiła prof. Beata Sierocka (DSWE TWP). Autorka dokonała autoprezentacji swojej drogi naukowej. Ukazując rolę inspirującego dla niej pytania o szeroko rozumiane wychowanie, prof. Sierocka wskazywała na wyższość antropologii kulturowej nad filozofią. Autorka zachęcała również młodych badaczy do myślenia krytycznego. Zaproponowała też wykorzystanie narzędzi związanych z badaniami antropologicznymi do badań nad edukacją i wychowaniem. Profesor zadała retoryczne pytanie: czy po takich wydarzeniach, jak eksterminacja w obozie zagłady w Oświęcimiu, można jeszcze mówić o wychowaniu?

O to, czym jest samotność zapytała uczestników, podczas następnego spotkania autorskiego, prof. Elżbieta Kowalska-Dubas (UŁ). Profesor analizowała przyczyny samotności i sposoby ich przezwyciężania. Ukazała samotność jako sytuację ambiwalentną i przekształcalną, wynikającą z odmienności. Pokazała słuchaczom szanse, leżące w wychowaniu, na uczynienie samotności zjawiskiem pozytywnym. Odpowiadając na pytania uczestników Szkoły oraz przybyłych na wykład studentów, prof. Kowalska-Dubas zwróciła uwagę na zmiany w społecznym postrzeganiu samotności.

Spotkanie autorskie z prof. Olgą Czerniawską (WSHE Łódź), która już na stałe zagościła w programie spotkań, odbyło się drugiego dnia Szkoły. Profesor postawiła pytanie: Co jest we współczesnej andragogice i gerontologii ważne, a co najważniejsze? Poszukując odpowiedzi na nie, odwoływała się do Raportu o Edukacji J. Delorsa oraz do publikacji Duccio Demetrio. Profesor rozpoczęła od rozważań na temat dorosłości, która jest treścią bazową dla andragogiki. Następnie poruszyła zagadnienia czasu i pamięci, ról społecznych, cielesności i wreszcie instytucji oświaty dorosłych. Autorka wprowadziła określenie: "ześlizgiwanie się w starość". Podczas dyskusji po wystąpieniu poruszona została też kwestia jakości kształcenia w nowych instytucjach edukacji dorosłych, wpływu i szkodliwości reklamy, a także procesu oduczania i motywacji w kształceniu dorosłych. Na koniec wspólnie postawiono pytanie: mieć wykształcenie - czy być wykształconym?

Po spotkaniu z prof. Olgą Czerniawską referat wygłosił prof. Mieczysław Malewski (DSWE TWP). Jak sam stwierdził, zaprezentował słuchaczom rodzaj myślenia, które go męczy. Profesor zwrócił uwagę na zjawisko paradygmatycznej zmiany w edukacji dorosłych. Wskazał na przejście od nauczania do uczenia oraz na skutek tego przejścia - zmianę w postrzeganiu nauczania dorosłych. Według profesora, duże znaczenie ma tu rynek, który przekształca wiedzę w informację. Wiedza może być prawdziwa lub fałszywa. Inne przymiotniki, którymi współcześnie określa się wiedzę (np. ciekawa, użyteczna), dotyczą informacji. Profesor zauważył, że żyjemy w świecie końca epistemologii, końca wiedzy. Pociąga to za sobą konieczność nauczania technologii informacji.

Profesor Tadeusz Aleksander (UJ) z komunikatem na temat stanu oświaty dorosłych pt. Stan współczesnej oświaty w Polsce rozpoczął trzeci dzień Szkoły. Profesor zwrócił uwagę na wielość organizatorów oświaty dorosłych oraz na różnorodność form kształcenia. Opisał też ważny problem społeczny, jakim jest migracja młodych, wykształconych ludzi za granicę - w takiej sytuacji nasz kraj poprzez oświatę dorosłych pracuje na rzecz innych. Po wykładzie nastąpiła dyskusja na temat korzeni i tradycji oświaty dorosłych.

Tego dnia odbyło się też spotkanie autorskie z prof. Bogdanem Idzikowskim (UZ). Przedstawił on swój tekst dotyczący badań nad rekonstrukcją i dekonstrukcją czasu wolnego. W pierwszej części wystąpienia autor przypomniał genezę i historyczne transformacje pojęcia "czas wolny". Następnie dokonał próby dekonstrukcji tego pojęcia z pozycji pedagogiki krytycznej. Wreszcie na nowo zrekonstruował pojęcie. Postawione zostały ważne pytania: czy idea uczenia się przez całe życie nie znosi pojęcia czasu wolnego? czy to uczenie ma miejsce w czasie wolnym, czy też ten czas wolny zawłaszcza? Podczas dyskusji po wystąpieniu przeważały opinie, że to podmiot decyduje o tym, czy jest w stanie czasu wolnego, czy też nie.

W ostatnim dniu Szkoły odbyły się spotkania autorskie z prof. Zenonem Jasińskim (UO) oraz prof. Józefem Kargulem (DSWE TWP). Profesor Jasiński w wystąpieniu pt. Oświata dorosłych i edukacja wielokulturowa z perspektywy zaolziańskiej i europejskiej, poruszył niezwykle istotne aspekty dotyczące wielokulturowości, sytuując je również w pewnym kontekście historycznym. Profesor zaprezentował różne modele rozwiązywania problemów etnicznych oraz modele społeczeństw wielokulturowych i polityki oświatowej w stosunku do grup etnicznych.

Jako ostatni zabrał głos gospodarz Szkoły - profesor J. Kargul, który rozwinął temat: Spotkanie międzykulturowe jako wydarzenie biograficzne. Autor opisał polsko-niemieckie badania, których celem były intensyfikacja współdziałania między polskimi i niemieckimi instytucjami oraz chęć spotkania się z grupą praktyków. Opisane przez profesora wydarzenie nie przyniosło spodziewanych efektów, gdyż praktycy traktowali naukowców jako "obcych", a sami badacze byli tu tylko widzami. Teoria okazała się różna od praktyki. Były to ważne spostrzeżenia dla młodych uczestników Szkoły, ponieważ część z nich jest dopiero w trakcie tworzenia własnego warsztatu pracy badawczej. Istotne jest odpowiednie podejście do praktyki, tak by wyniki badań były społecznie użyteczne, a sam badacz nie był postrzegany wśród praktyków jako intruz.

Pomiędzy spotkaniami autorskimi z Mistrzami, czas na swoje prezentacje mieli młodzi andragodzy. Pierwszą referentką była dr Joanna Stelmaszczyk z Zakładu Andragogiki i Gerontologii Społecznej UŁ. Wystąpienie pt. Tożsamość narodowa kobiet po 50. roku życia było wynikiem analizy materiałów zebranych po warsztatach ze studentami. Autorka porównała przeprowadzone przez studentki ankiety z badaniami CBOS. Według wypowiedzi szesnastu kobiet po 50. roku życia, cechy Polki to przede wszystkim głęboki patriotyzm i katolicyzm. Pytane kobiety często wstydziły się za to, co dzieje się w kraju. Aby zobrazować wyniki analizy, dr Stelmaszczyk przytoczyła wypowiedzi badanych kobiet.

Drugi referat pt. Konteksty rozwoju naukowego kobiet, wygłoszony przez dr Monikę Sulik z Katedry Podstaw Pedagogiki i Psychologii UŚ, przedstawiał wyniki badań jakościowych nad kobietami z różnych ośrodków naukowych w Polsce. Referentka przeanalizowała rozwój naukowy kobiet w kontekstach spójności i czasu, przeszkód i trudności oraz w kontekście codzienności i tego, co nieuchwytne. Przedstawiła również przykłady prób godzenia kariery naukowej z życiem prywatnym kobiet. Badania nad kobietami prowadziła również Katarzyna Wypiorczyk-Przygoda z Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi. Referat pt. Szkoła im. Heleny Miklaszewskiej w doświadczeniu biograficznym absolwentek ukazał obraz prowadzonej przez zakonnice szkoły, zrekonstruowany na podstawie wspomnień absolwentek.

Odmienną tematykę zaproponował Łukasz Hajduk z Zakładu Pedagogiki Społecznej i Andragogiki Instytutu Pedagogiki UJ. Tekst dotyczył edukacyjnych uwarunkowań rozwoju regionalnego. W swoim wystąpieniu referent dokonał wstępnej analizy kilku strategii rozwojowych, doszukując się w nich elementów edukacyjnych. Przedstawił również wyniki rozmów z działaczami społecznymi, wskazujące na duży rozdźwięk pomiędzy deklaracjami w dokumentach a rzeczywistym działaniem na rzecz rozwoju regionalnego. Badań nad rodzinnymi domami dziecka dotyczyło opracowanie pt. Przygotowanie prowadzących rodzinnych domów dziecka jako wyzwanie edukacji dorosłych, Joanny Surlejewskiej z Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi. Słuchacze zapoznali się z etapami powstawania rodzinnego domu dziecka oraz ze specyfiką szkoleń prowadzonych dla rodziców zastępczych. Joanna Surlejewska pokazała, jak ważne jest wsparcie merytoryczne i współpraca z takimi rodzinami. Swój referat autorka wzbogaciła fragmentami wypowiedzi rodziców zastępczych dotyczących uczestnictwa w szkoleniach.

Kolejne wystąpienie dotyczyło zagadnień metodologicznych. Joanna Kłodkowska z DSWE TWP we Wrocławiu pokazała sposoby wykorzystania metody etnograficznej w badaniach pedagogicznych. Swój referat pt. Metoda etnograficzna jako perspektywa poznawania niektórych zjawisk pedagogicznych oparła o własne badania etnograficzne w hufcach pracy. Z kolei o uczeniu się przez działanie w środowisku pracy mówiła Magdalena Czubak, również z DSWE TWP. Uczenie się w miejscu pracy jest procesem złożonym, a jego efekty mają charakter długofalowy. Autorka porównywała własne badania z wynikami zachodnich badaczy. Do badań nad kobietami wróciła Ewa Szumigraj z Uniwersytetu Zielonogórskiego. W referacie pt. Modyfikacja postaw jako sposób radzenia sobie z narkomanią dziecka, skupiła się na trzech sferach w życiu matek uzależnionych dzieci: (I) od degradacji do akceptacji, (II) od uległości do wyzwolenia, (III) od naiwności do mądrości. W kolejnym wystąpieniu dr Alicja Czerkawska z DSWE TWP zwróciła uwagę na niepokojące praktyki w poradnictwie zawodowym. Analizując działalność Instytutu Rozwoju Kariery, pokazała przykłady "iluzjonistycznych" praktyk edukacyjnych: "balansowania na linie teorii", "połykania pytań", "wyciągania królika z kapelusza", "teleportacji instruktorów". Już po raz kolejny powróciła dyskusja o jakości kształcenia. Następne wystąpienie dotyczyło mechanizmów marketingowych stosowanych wobec "osób Trzeciego Wieku". Doktor Bogusław Dziadzia z Katedry Edukacji Kulturalnej UŚ, przedstawił je w wystąpieniu pt. Zdrowie i marketing. Media masowe a wyzwania edukacji prozdrowotnej.

Wystąpienie Magdaleny Wnuk z Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Brzegu dotyczyło warsztatów andragogicznych jako formy edukacji w późnej dorosłości. Autorka podzieliła się z uczestnikami swoimi doświadczeniami ze współpracy z Uniwersytetem Trzeciego Wieku we Wrocławiu oraz w Brzegu. Według referentki warsztaty tego typu pozwalają na lepsze zrozumienie siebie, analizę własnego życia, rekonstrukcję doświadczeń. Jako ostatnia, z referatem pt. Interkulturowe sytuacje poradnicze, zabrała głos Aneta Słowik z Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP we Wrocławiu. Autorka wskazując na takie właśnie sytuacje, opisała powstawanie "nowej kultury", która jest wynikiem spotkania się dwóch odmiennych kultur - doradcy i klienta.

Uczestnicy Szkoły wraz z profesorami wzięli również udział w dwóch grach symulacyjnych przygotowanych przez prof. J. Kargula. W pierwszej z nich wcielili się w rolę członków Rady Naukowej Instytutu. Ich zadaniem było rozpatrzenie wniosków o dofinansowanie projektów - dwóch profesorów (wyjazd na konferencję zagraniczną), doktora (publikacja pracy habilitacyjnej) oraz doktorantów (staż zagraniczny). Zadaniem Rady było zdecydowanie i uzasadnienie, który z projektów zostanie dofinansowany ze środków Instytutu. Druga gra symulacyjna, jak co roku, dotyczyła pracy nad konkretnym tekstem naukowym - jego analizy, oceny i wydania decyzji o przyjęciu lub nieprzyjęciu go do druku. Uczestnicy pełnili role członków zespołu redakcyjnego czasopisma pedagogicznego. Każda z gier kończyła się prezentacją wyników pracy poszczególnych grup i dyskusją na ich temat.

Stałą częścią Szkoły jest też wyjazd studyjny do Niemiec. W tym roku miejscem odwiedzin była niemiecka instytucja edukacji dorosłych Zukunft im Zentrum w Berlinie. Uczestnicy spotkali się tam m.in. z dr Helgą Stock z Uniwersytetu Humboldta i Ingą Börjesson, współpracującymi obecnie z Centrum przy realizacji projektu dotyczącego rozwijania standardów jakości w poradnictwie i kształceniu dorosłych. Młodzi andragodzy mieli okazję przyjrzenia się praktykom edukacyjnym naszych zachodnich sąsiadów. Wycieczka był też czasem wypoczynku po kilku dniach solidnego wysiłku naukowego.

IX Letnia Szkoła Młodych Andragogów zakończyła się piątego dnia po południu. Dla jej uczestników ważny był każdy dzień. Spotkania z profesorami, rozmowy, cenne wskazówki, nowe znajomości. Organizatorzy, zgodnie z ideą animacji kultury, zadbali również o czas wolny. Wieczorami można było poznawać zakamarki Zielonej Góry. Najwytrwalsi uczestnicy wzięli udział w przedstawieniu kabaretowym zorganizowanym przez studentów. Tak dzień po dniu minęła kolejna edycja Szkoły.

Zainteresowani poszczególnymi wystąpieniami młodych naukowców będą mogli je znaleźć w następnym, dziewiątym z kolei numerze Dyskursów młodych andragogów, redagowanym przez dr Małgorzatę Olejarz z Uniwersytetu Zielonogórskiego. A zainteresowanych samą Szkołą, w imieniu organizatorów zapraszam do Zielonej Góry na przyszłoroczne - jubileuszowe spotkanie.