Wprowadzenie

W artykule omówiono doświadczenia Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu w zakresie kształcenia studentów na platformie Moodle. Punktem odniesienia są rozwiązania w zakresie nauczania przedmiotu Informatyka ekonomiczna na kierunku informatyka i ekonometria, z wykorzystaniem systemu ISOF (Informatyczny System Obsługi Firmy). Wykorzystywanie metod zdalnego nauczania w konwencji e-learningu opanowało praktycznie wszystkie obszary nauczania akademickiego. Rosnące wykorzystywanie tej metody obserwuje się również w zakresie procesu dydaktycznego na uczelniach biznesowych.

Wyższa Szkoła Bankowa w Poznaniu działa od roku 1994 w holdingu edukacyjnym i kształci na 25 specjalnościach dostępnych w ramach pięciu kierunków: administracja, finanse i rachunkowość, informatyka i ekonometria, stosunki międzynarodowe oraz zarządzanie. Stanowi ona główne ogniwo holdingu edukacyjnego, który obejmuje również uczelnie w Gdańsku, Bydgoszczy, Toruniu, Opolu oraz Wydział Zamiejscowy w Chorzowie (których założycielem jest Towarzystwo Edukacji Bankowej - jedna z największych niepaństwowych instytucji edukacyjnych w Polsce). Praktyczne doświadczenia w zakresie e-learningu uczelnia zdobywa od 2000 roku. Przyjęta wtedy strategia informatyzacji uczelni stawiała sobie za cel podnoszenie efektywności w trzech podstawowych procesach: rekrutacyjnym, dydaktycznym oraz administracyjnym.

Stan wykorzystywania platformy Moodle w WSB w Poznaniu

Praktyczne wsparcie e-learningu w Wyższej Szkole Bankowej w Poznaniu stanowi platforma Moodle (w wersji 1.6.4), która należy do najbardziej rozpowszechnionych w Polsce rozwiązań w tym zakresie. Na koniec czerwca 2008 roku łączna liczba kursów przygotowanych i realizowanych w całym holdingu edukacyjnym wynosiła ponad 2500, z czego blisko 800 w uczelni poznańskiej (rysunek 1). Od paru lat, zgodnie z rozporządzeniem władz uczelni, wszyscy wykładowcy mają obowiązek przygotowania e-syllabusa, a jego rozwinięciem jest e-serwis - jako zasadnicza zawartość kursu.

Rysunek 1. Portal e-WSB w Poznaniu Źródło: http://moodle.e-wsb.pl

Platforma e-learningowa Moodle, zaprojektowana przez Martina Dougiamasa, została napisana za pomocą języka skryptowego PHP i opiera się na bazie danych MySQL. Autorzy określają Moodle jako system zarządzający kursami (CMS - Course Management System)¹, lecz w istocie jest to system łączący cechy LMS (Learning Management System) i LCMS (Learning Content Management System), czyli system umożliwiający funkcjonowanie całego wirtualnego środowiska nauczania (VLE). Tak więc Moodle umożliwia konstruowanie zasobów edukacyjnych, a także sprawne zarządzanie procesem kształcenia, dzięki takim funkcjom, jak: zarządzanie kontami użytkowników, tworzenie grup użytkowników, zarządzanie kursami itp.

Uczestnik szkoleń wspieranych platformą Moodle może wykorzystać:

• zasoby zawierające treści merytoryczne (zwykły tekst, strony HTML, łącza hipertekstowe do innych stron w sieci, prezentacje multimedialne, lekcje multimedialne, filmy czy pliki dowolnego rodzaju);
• zasoby służące do komunikacji z mentorem (nauczycielem) - fora dyskusyjne, czaty, głosowania;
• zasoby służące do sprawdzania wiedzy uczestnika - quizy (tak tutaj zostały nazwane testy elektroniczne), zadania i inne.

Jednym z najstarszych projektów e-learningowych w Wyższej Szkole Bankowej w Poznaniu jest projekt eSyllabus oraz jego rozwinięcie, jakim jest projekt Serwis (zainicjowany w roku 2004). Głównym założeniem projektu eSyllabus było stworzenie bazy syllabusów do wszystkich przedmiotów w formie elektronicznej. Takie wersje minimów programowych mają znajdować się na platformie e-learningowej i być dostępne dla studentów uczestniczących w zajęciach (wykładach, konwersatoriach, laboratoriach). Celem końcowym jest powstanie rozbudowanych serwisów do możliwie największej liczby przedmiotów na bazie tych właśnie eSyllabusów.

Opierając się na szablonie eSyllabusa, wykładowca może dołączać różne treści merytoryczne (w postaci tekstów, obrazów, prezentacji, animacji, krótkich filmów czy plików w dowolnych formatach), a także urozmaicać te treści interaktywnymi zasobami typu: lekcje interaktywne, testy sprawdzające wiedzę, zadania, głosowania, itp. Efektami projektu eSyllabus są często eSerwisy do przedmiotów, które są tematycznymi witrynami internetowymi, służącymi jako forma pomocy dydaktycznej dla studentów. Należy zaznaczyć, że eSyllabusy to projekt o największym zasięgu, mający wdrożyć rozwiązania e-learningowe w możliwie najszerszy sposób. Realizacja projektu jest wydłużona w czasie, natomiast zbliżanie się do osiągnięcia stuprocentowej skuteczności zapełnienia bazy eSyllabusów staje się coraz lepszą podstawą do prowadzenia właściwych zajęć online, ze szczególnym uwzględnieniem zajęć opartych na formie blended learningu. Przeprowadzone badania w zakresie ocen e-lerningu wśród studentów WSB w Poznaniu ujęte są na rysunkach 2-5 (wyniki badań własnych WSB w Poznaniu z lat 2005-2007)².

Rysunek 2. Porównanie tradycyjnego nauczania z e-learningiem Źródło: opracowanie własne

Rysunek 3. Ocena elementów zajęć e-learningowych Źródło: opracowanie własne

Rysunek 4. Ogólna ocena zajęć e-learningowych Źródło: opracowanie własne

Rysunek 5. Wady i zalety zajęć e-learningowych w opinii studentów Źródło: opracowanie własne

Powyższe wyniki badania stopnia zadowolenia studentów z wykorzystywania e-learningu można podsumować zdecydowanie pozytywnie, chociaż część badanych wskazała na konieczność większego nakładu pracy (czasu) przy opanowywaniu materiałów w konwencji e-learningu. Nie potwierdziła się również zdecydowana wyższość skuteczności nauczania tej metody w porównaniu z nauczaniem tradycyjnym. Dobrze zostały natomiast ocenione formy sprawdzania zdobytej wiedzy (testy i fora dyskusyjne).

W ramach rozwoju e-learningu, w WSB w Poznaniu wykorzystano platformę Moodle w zakresie nauczania przedmiotów informatycznych na kierunku informatyka i ekonometria. Dotyczy to przedmiotu Informatyka ekonomiczna na pierwszym roku studiów licencjackich. W tym celu pozyskano dla potrzeb dydaktyki Internetowy System Obsługi Firmy (ISOF) ze szczecińskiej firmy Heuthes. Dostęp do systemu możliwy jest przez standardowy interfejs, jaki stanowi przeglądarka internetowa. Studenci otrzymują indywidualne loginy, które pozwalają im w pełnej formule e-learningu na poznawanie funkcjonalności systemu (finanse i księgowość, obsługa kontaktów z klientem, elektroniczny obieg dokumentów, obsługa sprzedaży, gospodarka materiałowa, logistyka i obsługa sekretariatu) oraz umożliwiają ocenę stopnia opanowania przez nich systemu (rysunek 6).

Rysunek 6. Portal systemu ISOF na platformie Moodle Źródło: https://edu.heuthes.pl/modle/courses/indeks.php

Pierwsze doświadczenia są bardzo pozytywne i w ocenie samych studentów stanowią czynnik uatrakcyjniający zajęcia dydaktyczne (porównaj rysunki: 7. i 8. - wyniki badań firmy Heuthes)³. Przykład ten pozwala łączyć poznawanie platformy e-learningowej Moodle z nauczaniem funkcjonalności i obsługi systemu ISOF.

Wspomnieć należy o wykorzystywaniu w WSB w Poznaniu konwencjonalnych narzędzi informatycznych, które wspomagają proces dydaktyczny zarówno w ramach przedmiotu Technologie informacyjne (obejmującego wszystkich studentów), jak i przedmiotów specjalistycznych, specjalności Informatyka w zarządzaniu i Informatyka w finansach oraz przedmiotów na kierunku informatyka i ekonometria. Dotyczy to m.in. pakietów ARIS Easy Design, DGA Process, DGA Quality, systemów klasy CMS i ERP - TETA 2000 oraz obiegu dokumentów eSOS.

Rysunek 7. Badania czasu logowania do systemu ISOF na platformie Moodle Źródło: opracowanie własne

Rysunek 8. Badania czasu przetwarzania systemu ISOF na platformie Moodle Źródło: opracowanie własne

Uwagi końcowe

Zdobyte kilkuletnie doświadczenia Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu w zakresie nauczania z wykorzystaniem platformy Moodle można podsumować następująco:

• studenci chętnie wykorzystują platformę Moodle, chociaż konwencja nauczania z zastosowaniem systemu e-learningowego wykazuje się wyższą skutecznością na późniejszych latach studiów i wymaga od jej użytkowników zdecydowanie większej motywacji i świadomej samodyscypliny;
• sukcesywnie zwiększający się zestaw modułów e-learningowych z dziedziny finansów, informatyki, bankowości i rachunkowości wykorzystywany jest z powodzeniem w ramach studiów licencjackich, magisterskich i podyplomowych;
• przygotowanie treści e-learningowych o dobrej jakości nie należy do zadań prostych - wymaga od wykładowców dużego nakładu czasu, pełnego zaangażowania i wprowadzania na bieżąco koniecznych aktualizacji;
• poszerza się oferta szkoleniowa uczelni dla sektora finansowo-bankowego oraz małych i średnich przedsiębiorstw - w postaci kursów skierowanych do instytucji (tzw. szkolenia in company) oraz osób indywidualnych (pracowników tego sektora);
• powstaje wspólna wirtualna biblioteka zasobów, która gromadzi moduły e-learningowe stworzone w ramach dotychczas zdobytych doświadczeń.

Metoda e-learningowa wiąże się z rozwojem kulturowym, jest zmianą sposobu myślenia o uczeniu się. Stanowi ona spore wyzwanie dla uczelni - pod względem finansowym, organizacyjnym i ludzkim. Tylko od stopnia determinacji zależy tempo i zakres upowszechniania tej metody, przy czym należy ostrożnie prognozować pełne zdominowanie przez nią tradycyjnych form nauczania. Optymistyczne są prognozy światowego rynku e-learningowego, które mówią o średniorocznym wzroście na poziomie 15-30 procent. Ostatnie regulacje ministerialne w polskiej edukacji na poziomie wyższym, niestety, nieco ostudzają ten zapał.

Opisane w artykule doświadczenia potwierdzają, że stosowanie w coraz szerszym zakresie nowoczesnych technologii w kształceniu podnosi konkurencyjność uczelni oraz stanowi o atrakcyjności oferty dydaktycznej. Ponadto działania na rzecz upowszechniania e-learningu odpowiadają światowym trendom w przechodzeniu z tradycyjnych form przekazu wiedzy na aktywne uczestnictwo słuchaczy w procesach edukacyjnych.

Bibliografia

• P. Adamczewski, E-edukacja w uczelnianych strukturach dydaktyczno-organizacyjnych na przykładzie Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu, [w]: M. Dąbrowski i M. Zając (red.) E-edukacja.net, Fundacja Promocji i Akredytacji Kierunków Ekonomicznych, Warszawa 2007.
• P. Adamczewski, Od e-learningu do e-campusa na przykładzie Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu, [w]: A. Szewczyk (red.), Dydaktyka informatyki i informatyka w dydaktyce, Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2006.
• W. Bielecki, Wpływ globalnej gospodarki sieciowej na e-learning, "e-mentor" 2007, nr 2(19).
• J. Cieślik, E-learning, blended learning - wyzwania techniczne, organizacyjne czy bardziej kulturowe, "e-mentor" 2006, nr 4(16).
• D. Dąbrowska, Skuteczność portalu w komunikacji ze studentami na przykładzie Wyższych Szkół Bankowych, [w:] E. Ziemba (red.), Technologie i systemy informatyczne w organizacjach gospodarki opartej na wiedzy, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu, Poznań 2008.
• M. Dąbrowski, E-learning 2.0 - przegląd technologii i praktycznych wdrożeń, "e-mentor" 2008, nr 1 (23).
• T. Eisenbardt, Zarządzanie czasem w systemach spersonalizowanych na przykładzie platformy e-learningowej, "e-mentor" 2008, 1 (23).
• G. Penkowska, Polski e-learning w opiniach ekspertów (cz. I), "e-mentor" 2007, nr 3 (20).