Recenzja publilkacji "E-learning wyzwaniem przyszłości" red. I. Hejduk

Podczas ubiegłorocznej, IV konferencji "Rozwój e-edukacji w ekonomicznym szkolnictwie wyższym" Vlad Wielbut, reprezentujący University of Michigan, mówił o "drugiej fali" e-learningu w amerykańskim szkolnictwie wyższym. W swoim wystąpieniu¹ zwracał uwagę na kolejny etap intensywnego wzrostu popularności tej formy kształcenia, który tym razem stymulowany jest przez samych studentów. Coraz częściej bowiem domagają się oni większej dostępności nauczanych treści w postaci elektronicznej, łatwej do odtworzenia za pomocą przenośnych urządzeń, wykorzystywanych w życiu codziennym. Autor nazwał ten trend właśnie "drugą falą", w odróżnieniu od pierwszej, z lat dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia, kiedy to e-edukacja wprowadzana była głównie na skutek nacisku władz uczelni, nierzadko ukierunkowywanych przez środowiska komercyjne, dostarczające kosztownych rozwiązań technologicznych. Obserwując polską rzeczywistość w 2008 roku, można odnieść wrażenie, że e-learning w naszym kraju również wkroczył w nową fazę, chociaż raczej niewiele ma ona wspólnego z aktywnością studentów. Tę fazę można najkrócej scharakteryzować jako okres intensywnych podsumowań i ocen tego, co w polskich warunkach uznawane jest za e-edukację. Taki trend daje się zauważyć w wielu publikacjach konferencyjnych i taki właśnie wydźwięk wydają się mieć również artykuły zebrane w książce pod redakcją naukową Ireny Hejduk zatytułowanej E-learning wyzwaniem przyszłości². Publikacja ta, wydana w ostatnich miesiącach przez Instytut Organizacji i Zarządzania w Przemyśle (Orgmasz), jest zbiorem wypowiedzi oraz prezentacją poglądów uczestników międzynarodowej konferencji naukowej - E-learning - identyfikacja stanu rozwoju i jego przyszłe koncepcje w kształceniu studentów - zorganizowanej przez ten Instytut w marcu tego roku. Przeglądając spis publikowanych wystąpień, a zwłaszcza afiliację ich autorów, nie sposób oprzeć się refleksji, iż sporą część referentów stanowili ludzie młodzi, często doktoranci, którzy nie mają jeszcze własnych doświadczeń w e-edukacji, są jednak wyraźnie zainteresowani możliwościami, jakie niesie z sobą ta forma kształcenia. Być może właśnie dlatego w wielu wystąpieniach znaleźć można opisy podstawowych cech e-learningu oraz analizy jego wad i zalet. Zwraca jednak uwagę często podejmowana próba porządkowania i systematyzowania tych zagadnień, co sprawia, że lektura tekstów może stanowić swoistą "powtórkę" z podstaw e-learningu.

Chociaż w założeniu tematyka konferencji dotyczyła kształcenia studentów, warto podkreślić, że w książce znalazły się także odwołania do innych obszarów nauczania - od szkoły średniej po kształcenie dorosłych i niepełnosprawnych. Stosunkowo niewiele uwagi poświęcono natomiast szkoleniom e-learningowym w firmach. Wyjątek stanowi opracowanie dotyczące szkoleń w sektorze MŚP, a w nim dwa dość istotne spostrzeżenia. Jedno z nich odnosi się do pozytywnego wpływu doświadczeń wynikających z uczestnictwa w e-edukacji podczas studiów na kształtowanie postaw związanych z kształceniem ustawicznym, w tym wypadku z dokształcaniem zawodowym. Autor tego opracowania stawia tezę, że metody e-edukacji z racji swoich szczególnych cech, jak realizacja kursu w dowolnym miejscu i o dowolnej porze, dostęp do aktualizowanej w czasie rzeczywistym wiedzy, sposoby motywacji kursantów, dają możliwość przysposobienia nowych pracowników do wykonywania przyszłych obowiązków w danym przedsiębiorstwie³. Druga uwaga odnosi się do pojęcia tzw. kosztów utraconych możliwości. Wynikają one ze strat, jakie ponosi firma na skutek nieobecności pracownika, który uczestniczy w szkoleniu. Zdaniem autora artykułu e-learning może skutecznie pomóc niwelować tę kategorię kosztów w przedsiębiorstwie.

Kilka artykułów poświęcono także relacjom pomiędzy działaniami e-edukacyjnymi a programami nauczania, co należy traktować jako próbę połączenia teorii z praktyką akademicką, zwłaszcza, że wśród omawianych prac znalazły się także opisy konkretnych wdrożeń i studia przypadków.

Na zakończenie jeszcze uwaga, która wiąże się z pewną refleksją, niejako na marginesie głównego wątku, ale niewątpliwie obrazuje stan polskiego elearningu, a o tym przecież mowa w prezentowanej publikacji. Uwaga ta dotyczy źródeł, na które powołują się autorzy wystąpień. Otóż w wielu przypadkach powtarzają się te same nazwiska i tytuły. Jaki stąd wniosek? Najbardziej oczywisty i niestety również chyba najbliższy prawdy jest ten, który prowadzi do stwierdzenia, że pomimo rosnącej popularności e-edukacji w Polsce, liczba wyczerpujących i kompletnych opracowań z tej dziedziny ciągle jest niewielka. Dlatego dobrze, że podjęto próbę przybliżenia czytelnikom słabych i mocnych stron polskiego e-learningu i zebrano je "w jednym miejscu", pozwalając zapoznać się z różnymi sposobami postrzegania e-edukacji. Jest to ważny atut omawianej książki. Jednakże równocześnie, nie sposób oprzeć się refleksji, że spora część prezentowanych w niej przemyśleń, a nawet formułowanych tez, wynika z lektury tego, co napisali inni, a nie z osobistych doświadczeń autorów. I choć zapewne nie było to intencją ani organizatorów konferencji, ani pani prof. Hejduk odpowiedzialnej za redakcję naukową prezentowanej pracy, nasuwa się skojarzenie, że lektura tej książki może stanowić swoistą inspirację albo wręcz napomnienie dla praktyków e-edukacji. Zwraca ona bowiem uwagę na fakt, iż środowisko akademickie czeka na opracowania, które pomogą zbudować solidne podstawy dla polskiej e-edukacji, a także dostarczą przykładów dobrych praktyk, aby ci, którzy dopiero zaczynają swoją przygodę z e-edukacją, mogli czerpać z najlepszych wzorców.