Sprawozdanie z konferencji XI Letnia Szkoła Młodych Andragogów

W majowe kalendarium konferencji, sympozjów i zjazdów naukowych wpisała się, już po raz jedenasty, Letnia Szkoła Młodych Andragogów. To spotkanie młodych adeptów nauki z całego kraju z bardziej doświadczonymi i uznanymi badaczami problemów andragogicznych oraz mistrzami w tej dziedzinie miało miejsce w dniach 18-21 maja 2009 roku, tym razem po raz pierwszy poza Zieloną Górą, w murach Dolnośląskiej Szkoły Wyższej we Wrocławiu. Letnia Szkoła Młodych Andragogów to warsztaty naukowo-badawcze, których organizatorami są: Polska Akademia Nauk (Zespół Pedagogiki Dorosłych Komitetu Nauk Pedagogicznych), Akademickie Towarzystwo Andragogiczne, Wydział Pedagogiki, Socjologii i Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Zielonogórskiego, Dolnośląska Szkoła Wyższa (Zakład Pedagogiki Społecznej i Poradoznawstwa oraz Zakład Metodologii Badań Społecznych i Andragogiki). Oficjalnego otwarcia Szkoły dokonała prof. Bogusława Dorota Gołębniak, prorektor ds. Nauki i Współpracy z Zagranicą Dolnośląskiej Szkoły Wyższej. Kierownikiem naukowym tych spotkań od samego początku jest jeden z ich pomysłodawców - prof. Józef Kargul.

Dysputy naukowe toczyły się w dwóch podstawowych formułach. Pierwsza to spotkania autorskie z profesorami, z możliwością zadawania im pytań, poszukiwania wyjaśnień, wymiany poglądów. Natomiast druga to wystąpienia uczestników, którzy przyjeżdżają na te spotkania, by rzeczywiście się uczyć, czyniąc z różnorodnych sytuacji doświadczenia poznawcze. Szkoła stwarza okazję do skonfrontowania swoich wyobrażeń, doświadczeń i oczekiwań.

Uczestnicy tegorocznej Szkoły Młodych Andragogów już pierwszego dnia mieli możliwość uczestniczenia w dwóch spotkaniach autorskich z profesorami. W wykładzie inauguracyjnym prof. Agnieszka Bron z Uniwersytetu w Sztokholmie przedstawiła drogę badacza w andragogice, pokazując, w jaki sposób autobiografia wpływa na wybór problemów badawczych. Wystąpienie stanowiło refleksję nad procesem kształtowania samego siebie jako badacza i było zachętą do poszukiwania odpowiedzi na pytanie: jakie zadajemy sobie pytania badawcze i dlaczego?

Zagadnienie uczenia się z biografii, choć w innym aspekcie, kontynuowane było w kolejnym spotkaniu autorskim z prof. Mirosławą Nowak-Dziemianowicz z Dolnośląskiej Szkoły Wyższej. Wystąpienie oparte zostało na dziewięciu scenach z głośnego przed laty filmu Roberta Glińskiego pt. "Cześć Tereska" i było refleksją nad trajektorią cierpienia, zwróceniem uwagi na istotną rolę zasad rządzących biografią rzeczywistą i opowiadaną.

Kolejne trzy spotkania autorskie odbyły się w drugim dniu Szkoły. Profesor Tadeusz Aleksander z Uniwersytetu Jagiellońskiego przybliżył zebranym myśl przewodnią i cele ogólnoświatowych konferencji edukacji dorosłych. Ich tradycja, sięgająca roku 1929, to źródło tradycji poznawczych dla młodych andragogów, którzy nie tylko mogą się uczyć z historii, ale przede wszystkim odkrywać w niej obecność polskich andragogów, którzy nawet jeżeli nie oficjalnie, to prywatnie (prof. Olga Czerniawska na konferencji w Paryżu) w nich uczestniczyli. Dla młodych andragogów świadomość historii, w którą wchodzą i którą tworzą, może być niezwykle cenna.

Profesor Mieczysław Malewski z Dolnośląskiej Szkoły Wyższej na swoje spotkanie autorskie zaprosił uczestników kilka tygodni wcześniej, przesyłając tekst swojego referatu. Jego treść stanowiła podstawę dyskusji wokół kwestii uczenia się, która w andragogice nie ma nic wspólnego z tradycyjnym rozumieniem tego procesu, wokół paradygmatów - ich stosunkowo krótkiej żywotności spowodowanej szybkimi zmianami oraz wokół trudności, na jakie napotyka młoda kadra naukowa, szukając swojego miejsca w środowisku naukowym.

Spotkanie autorskie z prof. Józefem Kargulem było refleksją nad tym etapem życia, który nazywany jest "późną dorosłością", "trzecim wiekiem" czy, mniej poetycko, po prostu starością. Prof. J. Kargul zwrócił uwagę na problem, który w dyskusjach nad starością bywa niezauważany lub przemilczany, jakim jest kwestia przemocy ludzi starszych wobec otoczenia. Bowiem bywa i tak, że oczekiwania lub wręcz żądania ludzi starszych wobec osób sprawujących nad nimi opiekę i sposób ich egzekwowania, uniemożliwiają właściwe funkcjonowanie najbliższego otoczenia.

Trzeciego dnia Szkoły problematyka starości była pośrednio kontynuowana podczas spotkania autorskiego z prof. Jerzym Semkowem z Uniwersytetu Wrocławskiego. Jego wystąpienie było bogate w wątki biograficzne, które po raz kolejny ukazywały fakt, że nie można ustalić jednego wzorca dorosłości. Spojrzenie na dojrzałość z perspektywy indywidualnej pokazuje, że w biografiach ludzi dożywających późnej starości ujawnia się w szczególny sposób różnorodność. Refleksje te zrodziły jednocześnie przekonanie o potrzebie koncepcyjnego opracowania swego rodzaju "kursów" przygotowujących ludzi w podeszłym wieku do funkcjonowania we współczesnym świecie.

Profesor Ewa Narkiewicz-Niedbalec z Uniwersytetu Zielonogórskiego podjęła się trudnej sztuki uporządkowania pojęć związanych z kapitałem intelektualnym jako istotnym składnikiem społeczeństwa. "Intelektualiści", "profesjonaliści" i "eksperci" to pojęcia, które trudno w sposób jednoznaczny zdefiniować. Dlatego można powiedzieć, że pytanie Franka Furedi: Gdzie się podziali wszyscy intelektualiści?¹ jest istotne i aktualne.

Ostatnim spotkaniem o charakterze autorskim było to z udziałem Zbigniewa Kwiecińskiego z Dolnośląskiej Szkoły Wyższej. Zostały na nim przedstawione badania socjologiczne przeprowadzone na Podhalu, ukazujące związki edukacji w dzieciństwie z jakością życia w dorosłości. Spotkanie zakończyła dyskusja wokół publikacji prowadzącego pt. Bezbronni. Szkolny odpad na wsi.

Do niezwykle bogatej i różnorodnej oferty spotkań autorskich, jaką zaproponowali uczestnikom XI Letniej Szkoły Młodych Andragogów jej organizatorzy, można dołączyć również spotkanie z prof. Tomaszem Szkudlarkiem, odbywające się w ramach inicjatyw Wydawnictwa Dolnośląskiej Szkoły Wyższej: Autorzy - Czytelnicy - Wydawcy. Pretekstem do tego interesującego spotkania było wydanie w języku polskim książki Ernesto Laclau pt. Rozum populistyczny.

Drugą formułę Letniej Szkoły Młodych Andragogów, czyli wystąpienia uczestników, rozpoczął referat Moniki Sulik (Uniwersytet Śląski) pt.: Modele kariery naukowej kobiet. Następnie z kwestią obywatelskiej edukacji dorosłych w PRL zapoznał zebranych Paweł Rudnicki (Dolnośląska Szkoła Wyższa). Ostatnie przedpołudniowe wystąpienie przypadło w udziale Andrzejowi Kamińskiemu, który przedstawił zjawisko obecności chuliganów na polskich stadionach z punktu widzenia policji. Był to swego rodzaju apel skierowany do pedagogów o pomoc w rozwiązywaniu tego problemu.

Już pierwsze trzy wystąpienia pokazały, że zaproponowana problematyka rozmów i dyskusji jest bardzo rozległa. Wynika to z dwóch powodów: organizatorzy nie narzucają tematyki wystąpień, a zainteresowania uczestników Letniej Szkoły i podejmowane przez nich badania są różnorodne. Znalazły się wśród nich kwestie z obszaru metodologii - Anna Walulik (Wyższa Szkoła Filozoficzo-Pedagogiczna "Ignatianum") w nurcie badań hermeneutycznych poddała interpretacji dopiski naniesione na kwestionariuszach ankiet, a Beata Wernik-Kitzol (doktorantka Dolnośląskiej Szkoły Wyższej) podjęła próbę wyjaśnienia metodologii teorii ugruntowanych oraz możliwości zastosowania jej w badaniach społecznych. Nad zagadnieniami dotyczącymi kwalifikacji zawodowych zatrzymały się: Julia Kluzowicz (Uniwersytet Jagielloński), która przeanalizowała zjawisko podejmowania studiów podyplomowych i Magdalena Rzepa (Uniwersytet Jagielloński), przedstawiając formy doskonalenia nauczycieli oraz Norbert Czajkowski, który poszukiwał możliwości szkoleniowych dla policjantów.

W problematykę edukacji w środowisku lokalnym wpisały się wystąpienia: Łukasza Hajduka (Uniwersytet Jagielloński) na temat roli organizacji pozarządowych w uczeniu się dorosłych oraz Natalii Sokołowicz (Akademia Pomorska w Słupsku), dotyczące kształcenia liderów w społecznościach lokalnych, a także Beaty Damaszko - odnoszące się do sytuacji szkolnej dziecka z rodziny dotkniętej bezrobociem. Z kolei wizerunek współczesnego mężczyzny w reklamie medialnej przedstawiła Tatiana Maciejewska (Uniwersytet Zielonogórski).

Wystąpienia: Anny Bilon (Dolnośląska Szkoła Wyższa) na temat edukacji obywatelskiej w Holandii na poziomie szkoły wyższej i Pawła Stolyarova (Uniwersytet Jagielloński), który przedstawił propozycję planu swojej rozprawy doktorskiej, dotyczącej działalności edukacyjnej Ambasady Polski na Syberii w latach 1941-1943, stanowiły zapowiedź międzynarodowych akcentów Letniej Szkoły.

Pielęgnując tradycję wyjazdów studyjnych do placówek podejmujących działania na rzecz edukacji dorosłych w krajach sąsiednich, uczestnicy XI Letniej Szkoły udali się do Czech. Celem tej inicjatywy jest zapoznanie młodych andragogów z Polski z zagranicznymi koncepcjami edukacji dorosłych i andragogiki. W poprzednich latach, gdy spotkania były organizowane w Zielonej Górze, odbywały się wyjazdy do Niemiec. W tym roku uczestników Szkoły gościł Uniwersytet w niewielkim i przepięknym mieście - Hradec Kralove.

Spotkanie z władzami uczelni miało charakter wymiany doświadczeń - głównie z zakresu obecności kursu andragogiki na uczelniach w Polsce i Czechach. Dzięki życzliwości władz Uniwersytetu i osobistemu zaangażowaniu kanclerza uczelni można też było zobaczyć najpiękniejsze zakątki miasta i poznać jego historię. Spotkanie na Uniwersytecie i zwiedzanie miasta było dla uczestników interesującym doświadczeniem edukacyjnym.

Ważnym punktem programu - mimo że niewpisanym w oficjalny plan - były również wieczorne dysputy poza siedzibą Szkoły. Atrakcją Wrocławia od pewnego czasu stały się, umieszczane w różnych miejscach, posążki skrzatów i krasnali. Poszukiwali ich również uczestnicy Szkoły, udając się na wieczorne spotkania. Można zatem chyba powiedzieć, że to w ich towarzystwie odbywały się w tym roku owe narady. Myślę, że w imieniu wszystkich, którzy uczestniczyli w tych spotkaniach, mogę powiedzieć, że warto przeżyć tę przygodę choć jeden raz.

Pierwsze wyraźne efekty wyniesione z doświadczeń Szkoły widoczne są w tekstach naukowych zamieszczanych w kolejnych tomach Dyskursów młodych andragogów, pod redakcją naukową dr Małgorzaty Olejarz, wydawanych corocznie przez Oficynę Wydawniczą Uniwersytetu Zielonogórskiego. Uczestnicy, przygotowując swoje teksty do publikacji, mogą wykorzystać rzeczowe, bardzo szczegółowe uwagi i sugestie, które otrzymali podczas dyskusji nad referatami. Ponadto w planie zajęć Szkoły miała miejsce gra symulacyjna, w której młodzi badacze przyjęli na siebie role członków zespołu redakcyjnego czasopisma naukowego i poddali zaproponowany artykuł analizie kwalifikującej go (bądź nie) do druku. Ćwiczenia te pozwoliły zapoznać się z warunkami, jakie powinny spełniać artykuły o charakterze naukowym.

To wszystko, co tworzy Letnią Szkołę Młodych Andragogów - rzeczowe dyskusje, sugestie i bardzo konkretne uwagi odnośnie wystąpień, nieformalne spotkania i wiele innych doświadczeń, sprawia, że przyciąga ona rokrocznie rzesze młodych andragogów.