Recenzja publikacji Pełna partycypacja w zarządzaniu. Tajemnica sukcesu największych eksperymentów menedżerskich świata

Przed laty autora recenzji zafascynowała historia brazylijskiej firmy Semco, opisana przez jej prezesa R. Semlera w książce Na przekór stereotypom. Tajemnica sukcesu najbardziej niezwykłego przedsiębiorstwa na świecie¹. Przedstawiony tam eksperyment menedżerski opierał się na założeniu, że można efektywnie zarządzać przedsiębiorstwem, dając szeregowym pracownikom możliwość współdecydowania o sprawach, które w większości organizacji dostępne są tylko zarządom. W Semco mieli oni wpływ między innymi na kształt strategii, wysokość wynagrodzeń, mogli też ustalać swój czas pracy. Wszystko to sprawiło, że firma rozwijała się, osiągała zyski, zdobywała nowe rynki. Dodatkowo Semco było najbardziej pożądanym pracodawcą w Brazylii, z bardzo oddanym i lojalnym zespołem pracowników. Autorów pozycji Pełna partycypacja w zarządzaniu. Tajemnica sukcesu największych eksperymentów menedżerskich świata - R. Stockiego, P. Prokopowicza oraz G. Żmudę, również zafascynował przypadek, wydawałoby się odległego, Semco. Postanowili oni wyszukać przykłady podobnych firm istniejących na świecie, takich jak: SRC Holdings Corporation, W.L. Gore Associates, SAIC, Southwest Airlines, Suma Wholefoods, a następnie przeanalizować sposób zarządzania nimi i sformułować wnioski, które pozwoliłyby innym podmiotom rynkowym zastosować wykorzystywane tam rozwiązania. Tym, co łączy wszystkie wymienione przedsiębiorstwa, jest zarówno swoiste podejście do pracowników, jak i ogólnie do biznesu, wiążące się z wykorzystaniem filozofii Total Participation Management.

Czym właściwie jest Total Participation Management, czyli pełna partycypacja w zarządzaniu? Autorzy omawianej publikacji definiują to pojęcie jako: sposób kierowania organizacją, oparty na przekonaniu o niezbywalności uczestnictwa jako cechy każdej osoby ludzkiej i o wynikającym z tego faktu długoterminowym, trwałym i pozytywnym wpływie zarówno na osiąganie celów organizacji, jak i pracowników. W praktyce realizacja założeń zarządzania przy pełnej partycypacji polega na wdrażaniu wszystkich pracowników do brania współodpowiedzialności za organizację². Dochodzenie do pełnej partycypacji jest długotrwałym procesem, wiążącym się z poszanowaniem oraz uwspólnianiem celów pracowników i organizacji. Jego ostateczne stadium stanowi właśnie całkowita zbieżność tych celów.

W pierwszej chwili wydawać by się mogło, że pełna partycypacja jest pewną filozoficzną, nieco oderwaną od rzeczywistości, koncepcją, mogącą budzić wątpliwości i zastrzeżenia każdego praktyka-menedżera - jako niemożliwa do zastosowania. W tym przypadku najciekawsze jest jednak to, że pełna partycypacja najpierw narodziła się jako rzeczywiste i efektywne rozwiązanie w wymienionych wyżej firmach, a dopiero potem zaczęto ją opisywać jako pewien ogólny model zarządzania.

Książka zespołu profesora Stockiego z Uniwersytetu Jagiellońskiego jest wyjątkowa i godna polecenia zarówno menedżerom, jak i każdemu wykładowcy oraz studentowi kierunków związanych z ekonomią czy zarządzaniem. Wypełnia ona lukę w światowej literaturze biznesowej. Wprawdzie istnieją opisy firm stosujących strategię pełnej partycypacji w zarządzaniu (takie jak wymieniona książka R. Semlera), jednak brakuje pozycji, które próbowałyby zebrać wnioski z analizy wielu podobnych przypadków oraz opisać praktyczny model zarządzania oparty na tej strategii. Autorzy przyjęli za cel swojej pracy właśnie stworzenie takiego modelu wraz ze wskazówkami, które pomogłyby organizacjom w jego rzeczywistym wdrożeniu.

Co składa się na proces wdrożenia Total Participation Management? Jak twierdzą R. Stocki, P. Prokopowicz i G. Żmuda, trudno jest podzielić pełną partycypację na poszczególne elementy. Dla powodzenia całego procesu kluczowe jest jednak, aby od początku zdać sobie sprawę, że sukces widziany przez pryzmat pełnej partycypacji wymaga gry zespołowej i dopuszczenia wszystkich członków organizacji do informacji oraz wiedzy na jej temat, dzięki czemu możliwe jest stworzenie warunków do pojawienia się współodpowiedzialności za organizację.

Kolejną istotną kwestią jest umiejętność spojrzenia na organizację z zewnątrz oraz wytyczenie i zrozumienie przez wszystkich członków celów organizacji, wyrażanych w tzw. liczbach krytycznych. To wszystko pozwala bardziej świadomie obserwować procesy zachodzące w organizacji, jak również angażować pracowników w tworzenie i monitorowanie omawianych procesów.

Pełna partycypacja wymaga także wykorzystania i rozwoju kompetencji pracowników, wiąże się z budową unikatowego systemu wynagrodzeń oraz zapewnieniem odpowiedniej informacji zwrotnej w organizacji. Organizacja opierająca się na tej strategii buduje także wzorcowe relacje ze swoim otoczeniem, prowadząc działania na rzecz szeroko rozumianego środowiska oraz angażując w swoje funkcjonowanie partnerów biznesowych. Najbardziej zaawansowanym poziomem pełnej partycypacji jest dialog strategiczny, czyli zaproszenie pracowników do współtworzenia strategii biznesowej.

Siłą tej publikacji jest właśnie praktyczność. Wszystkie powyższe kwestie, opisane w kolejnych jej rozdziałach, stanowią właśnie pewną instrukcję etapów wdrażania koncepcji pełnej partycypacji w zarządzaniu³. Pojawiają się także przykłady problemów wiążących się z wdrażaniem Total Participation Management. Wbrew pozorom proces ten może budzić wiele oporów - zarówno ze strony menedżerów, jak również samych pracowników (poświecony jest temu zresztą jeden z rozdziałów). Autorzy zaprosili do wstępnej oceny swojej pracy praktyków - wybitnych menedżerów działających w polskich przedsiębiorstwach. Jak twierdzą, wskazówki pochodzące z tego źródła miały istotny wpływ na kształt publikacji.

Dla naukowców, którzy sięgną po tę pozycję, istotne znaczenie może mieć rozdział poświęcony podstawom naukowym koncepcji pełnej partycypacji w zarządzaniu. Jak się okazuje, zagadnienie to jest dość skromnie opisane i przebadane. Autorzy wskazują na możliwe kierunki badań tego zjawiska.

Podsumowując, rzadko zdarza się pozycja książkowa dotycząca tak ciekawego i mało rozpoznanego obszaru, jak Total Participation Management. Zdaniem autora recenzji jest to lektura obowiązkowa dla każdego menedżera oraz osoby związanej z edukacją ekonomiczną w Polsce.