Kierunki przemian współczesnej edukacji - relacja z konferencji

W dniach 28-30 października 2009 r. na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie miała miejsce II Międzynarodowa Konferencja Naukowa, pt. Przemiany współczesnej edukacji. Pomiędzy potencjałem nowoczesnych technologii a kognitywną pułapką. Kompetencje kluczowe w społeczeństwie wiedzy dla procesu e-inclusion, której organizatorem było Europejskie Centrum Kształcenia Ustawicznego i Multimedialnego (ECKUM) Uniwersytetu Pedagogicznego, we współpracy z Międzynarodową Federacją ds. Przetwarzania Informacji (IFIP), Wojewódzkim Urzędem Pracy w Krakowie oraz Katedrą Dydaktyki Instytutu Nauk o Wychowaniu Uniwersytetu Pedagogicznego. Konferencyjne spotkanie stało się okazją do wymiany opinii i doświadczeń w zakresie potrzeb i możliwości unowocześniania systemu kształcenia. Seminarium zgromadziło przedstawicieli różnych instytucji i środowisk zainteresowanych współtworzeniem nowoczesnego systemu kształcenia, m.in.: przedstawicieli Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, naukowców i nauczycieli akademickich z Polski oraz innych krajów europejskich (Szwajcaria, Norwegia, Niemcy, Islandia, Austria), krakowskiego Kuratorium Oświaty, studentów, nauczycieli oraz reprezentantów instytucji współpracujących w ramach Małopolskiego Partnerstwa na rzecz Kształcenia Ustawicznego, koordynowanego przez Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie.

Głównym celem konferencji było wypracowanie dokumentu końcowego - zbioru rekomendacji dotyczących kierunku i zakresu działań, mających na celu dostosowanie obecnego systemu edukacji do zmieniających się potrzeb społecznych. Dokument, będący rezultatem trzydniowych warsztatów roboczych, zostanie przekazany w najbliższym czasie zarówno do Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, jak i do Komisji Europejskiej .

Uczestników konferencji powitała prof. Barbara Kędzierska - dyrektor Europejskiego Centrum Kształcenia Ustawicznego i Multimedialnego oraz prof. Jacek Migdałek - prorektor ds. dydaktycznych Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.

Następnie głos zabrał przedstawiciel Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego - dr Andrzej Kurkiewicz, zastępca dyrektora Departamentu Strategii ds. Szkolnictwa Wyższego. W swoim wystąpieniu nakreślił kierunek i zakres aktualnych prac Ministerstwa, zwracając uwagę na konieczność integracji nowoczesnych technologii w procesie kształcenia. Wśród omawianych zagadnień znalazły się m.in.: konieczność zdynamizowania rozwoju potencjału ludzkiego poprzez efektywne przygotowanie nauczycieli do wdrażania nowoczesnych form i metod kształcenia, kompetencje kluczowe w procesie uczenia się przez całe życie, instrumenty wsparcia finansowego dla priorytetowych obszarów działalności uczelni wyższych, konieczność zintegrowania programów nauczania z Europejską Przestrzenią Szkolnictwa Wyższego, warunkującą zwiększenie mobilności studentów.

Waga podjętych zagadnień w kontekście codziennej rzeczywistości edukacyjnej sprowokowała długą i owocną dyskusję. Uczestnicy spotkania nie tylko zadawali pytania, ale także dzielili się swoimi doświadczeniami, obawami i refleksjami. Merytorycznym argumentom towarzyszyły emocje, co w tym przypadku było potwierdzeniem zaangażowania uczestników w działania mające na celu możliwie najszybsze dostosowanie procesu kształcenia do wielokontekstowych uwarunkowań.

Wykład wprowadzający wygłosił Raymond Morel - wieloletni członek Komisji Europejskiej, radny w zarządzie IFIP, członek Szwajcarskiej Akademii Nauk Inżynieryjnych.

W swoim wystąpieniu dokonał charakterystyki różnorodnych raportów i projektów edukacyjnych (np. Becta, Keris, DeSeCo) w kontekście przemian technologiczno-społecznych. Zwrócił uwagę m.in. na rolę hybrydowej edukacji zrównoważonej, podkreślając konieczność kształtowania kompetencji kluczowych pokolenia informacyjnego. Dostrzegł również coraz ważniejszą dziś umiejętność elastycznego reagowania i podejmowania decyzji - także ryzykownych - przy jednoczesnym traktowaniu ewentualnych niepowodzeń przede wszystkim w kategoriach nowych doświadczeń, a nie porażek zniechęcających do dalszego działania. Ponadto podkreślił niezbywalną potrzebę kształtowania we wszystkich grupach społecznych postaw aktywnego i efektywnego uczenia się przez całe życie. Swoje wystąpienie R. Morel zakończył refleksją odnoszącą się do zmian, jakie coraz szybciej zachodzą w naszej rzeczywistości, w każdym obszarze funkcjonowania człowieka, a przede wszystkim w systemie edukacji. Wszystkie "e-zmiany" nie są możliwe do powstrzymania, więc tym bardziej powinniśmy nad nimi panować w sposób przemyślany i odpowiedzialny, by rezultaty przypadkowych i chaotycznych działań nie doprowadziły do globalnej katastrofy. Wykład zawierał więcej pytań niż odpowiedzi i stał się skuteczną prowokacją do długiej dyskusji.

Praca nad dokumentem końcowym odbywała się w grupach warsztatowych, skoncentrowanych wokół trzech głównych zagadnień. Grupa pierwsza, której moderatorami byli: Sindre Rosvick (Norwegia), dr Robert Pawlak (APS, Warszawa) oraz Raymond Morel (SANI, Szwajcaria), skupiła się wokół zagadnień związanych z redefinicją systemu edukacji w kontekście Narodowych Ram Kwalifikacyjnych. Celem dyskusji stała się próba zdefiniowania nowoczesnej edukacji wraz z jej głównymi założeniami (cele, formy i metody). Uczestnicy tej grupy zastanawiali się nad rolą państwowego systemu szkolnictwa w zapobieganiu różnorodnym procesom wykluczenia w społeczeństwie opartym na wiedzy. Natomiast uczestnicy drugiego warsztatu, którego pracom przewodniczył prof. Maciej Sysło (UMK w Toruniu, UWr) i Eduard Dundler (Austria), zastanawiali się nad koncepcją kształcenia ustawicznego we współczesnej praktyce edukacyjnej, potrzebą aktualizacji zbioru kompetencji kluczowych oraz rolą szkolnictwa wyższego w procesie uczenia się przez całe życie (Life Long Learning).

Trzecia grupa robocza, moderowana przez prof. Barbarę Kędzierską (UP w Krakowie) oraz prof. Johanna Magenheima (PUn, Niemcy), skoncentrowała się na założeniach nowoczesnej pedagogiki szkoły wyższej. Uczestnicy tego warsztatu dokonali redefinicji aktualnych w tym obszarze priorytetów, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii dotyczących zmiany roli i kompetencji nauczyciela akademickiego. Zwrócono uwagę na rolę kompetencji informacyjnych i medialnych w procesie podnoszenia efektywności kształcenia akademickiego. Zdefiniowane przez tę grupę propozycje rekomendacji odnosiły się także do koniecznych zmian w zakresie kształcenia ustawicznego nauczycieli akademickich, polityki kadrowej na uczelniach wyższych oraz monitorowania karier zawodowych absolwentów szkół wyższych.

Wszystkie grupy robocze bazowały w swoich pracach na zbiorze rekomendacji wypracowanym przez pracowników Katedry Dydaktyki Instytutu Nauk o Wychowaniu UP (dr Wandę Jakubaszek, dr Danutę Topę, pod kierunkiem prof. Barbary Kędzierskiej). Efektem trzydniowych dyskusji i prac poszczególnych grup roboczych był zestaw rekomendacji i wytycznych, które zostały przedstawione i omówione przez moderatorów podczas sesji podsumowującej konferencję.

Dokument końcowy, jako głos polskiego i europejskiego środowiska akademickiego, odnoszący się do kierunku i zakresu przemian obecnego systemu kształcenia w celu dostosowania go do ekonomicznych i technologicznych uwarunkowań społeczeństwa ulegającego globalizacji, zostanie w najbliższym czasie przekazany do Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Komisji Europejskiej oraz Komitetu UNESCO.

Patronat pani Minister Barbary Kudryckiej oraz udział przedstawiciela Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w II Międzynarodowej Konferencji Naukowej Przemiany współczesnej edukacji daje nadzieję na efektywny udział uczestników konferencji w kształtowaniu systemu edukacji odpowiadającego uwarunkowaniom rzeczywistości XXI wieku.