Recenzja książki Blended Learning. Using technology in and beyond the language classroom

Niniejsza recenzja dotyczy książki Blended Learning. Using technology in and beyond the language classroom, autorstwa Pete'a Sharmy i Barneya Barretta¹, która ukazała się jako jeden z tomów w serii przeznaczonej dla nauczycieli języka angielskiego - zarówno dla początkujących, jak i doświadczonych dydaktyków. Poruszana w niej problematyka dotyczy zagadnień metodycznych oraz wykorzystywanych w kształceniu językowym technologii informacyjnych. Blended learning staje się, na świecie i w Polsce coraz popularniejszą formą nauki, w tym również nauki języków obcych. Stały rozwój technologii i jej zastosowanie w edukacji powodują zwiększenie zainteresowania tą problematyką, a liczba instytucji, szkół i uczelni wprowadzających kształcenie komplementarne systematycznie rośnie.

Nie dziwi więc, że dwóch uznanych wykładowców języka angielskiego, pasjonatów nowych technologii, pokusiło się o podzielenie się swoimi spostrzeżeniami. Pete Sharma to doświadczony nauczyciel, szkoleniowiec, dyrektor, który pracował dla organizacji Linguarama, zajmującej się językiem angielskim w biznesie. Prowadził zajęcia na Bliskim i Dalekim Wschodzie oraz tworzył szkolenia dla trenerów. Regularnie wykłada na konferencjach IATEFL oraz BESIG i razem ze współautorem książki prowadzi edukacyjny blog². Barney Barrett od 12 lat pracuje jako nauczyciel języka angielskiego w biznesie. Przez krótki czas był współpracownikiem Linguarama w Stradford-upon-Avon, tam też poznał Pete'a Sharmę, z którym podzielił zainteresowania nauczaniem języków i wykorzystaniem, w tym celu technologii informacyjnych.

Omawiana publikacja jest w całości poświecona zastosowaniom nowych technologii w nauczaniu języka angielskiego. Poszczególne rozdziały odnoszą się do kwestii zastosowania komputerów i tworzenia własnych materiałów oraz przedstawiają nowe technologie i sposoby ich zastosowania. Poznajemy więc: możliwości wykorzystania internetu, materiały i słowniki elektroniczne, oprogramowanie do nauki języków, tablice interaktywne i urządzenia przenośne, co jest szczególnie pomocne dla tych nauczycieli, którzy nie są zaznajomieni z nowinkami technologicznymi. Kolejnym elementem każdego rozdziału jest przedstawienie możliwości wykorzystania danej technologii. Książka kończy się częścią, w której zamieszczone zostały ćwiczenia do wykorzystania oraz studia przypadków, które odnoszą się do sytuacji, z jakimi zetknęli się nauczyciele stosujący w swojej pracy daną technologię.

Rozdział pierwszy to ogólne wprowadzenie do problematyki kształcenia komplementarnego. Autorzy traktują je jako łączenie zajęć bezpośrednich i tych, które zostały przygotowane z zastosowaniem technologii, przy czym to ostatnie pojęcie odnosi się do szeroko rozumianego wykorzystania internetu, płyt CD, tablic interaktywnych, komputerów (jako środków komunikacji). Pete Sharma i Barney Barrett ukazują, iż zastosowana w procesie kształcenia językowego technologia jest integralną częścią kursu, ale też elementem wspomagającym nauczanie, bowiem uczący się korzystają z technologii między kolejnymi spotkaniami bezpośrednimi. Termin „blended learning”, według autorów, odnosi się do każdej typowej sytuacji nauczania i uczenia się z wykorzystaniem nowych technologii, a także do szkoleń zawodowych. Pojęcie to jest więc szeroko ujęte, co pozwala nam odnosić je do wielu różnych sytuacji. Oprócz własnej definicji autorzy podają również definicje zaczerpnięte z różnych źródeł³, co wydaje się cennym zabiegiem z punktu widzenia osób, które dopiero chcą wprowadzić nowe technologie do swojej pracy. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, że autorzy nie są bezkrytycznymi zwolennikami nowych technologii - podają wprawdzie ich zalety w nauczaniu języka, ale poruszają również kwestie, które mogą być problemowe.

Kolejne rozdziały rozpoczynają się charakterystyką określonych technologii, które są istotne nie tylko z punktu widzenia osób rozpoczynających ich stosowanie, ale również dają nowe spojrzenie tym, którzy z sukcesem już z nich korzystają. Zwieńczeniem są tu praktyczne ćwiczenia, w których autorzy wskazują cel dydaktyczny, poziom znajomości języka wymagany do pracy z danym ćwiczeniem, rodzaj interakcji, opis zastosowanej technologii oraz czynności, które nauczyciel powinien wykonać przed przystąpieniem do ich przeprowadzenia. Przykładem może być ćwiczenie opisane w rozdziale ósmym⁴, poświęconym komunikacji wspomaganej komputerowo. Celem ćwiczenia Weekend z kolegą/przyjacielem spoza miasta jest rozwinięcie kompetencji komunikacyjnych, a szczególnie wyrażania opinii. Jest ono przeznaczone dla osób posługujących się językiem angielskim na poziomie średniozaawansowanym. Zadanie stworzone jest do pracy w grupach cztero- lub pięcioosobowych, z wykorzystaniem czatu. Uczniowie (reprezentujący różne typy osobowości) mają za zadanie wykazać się różnymi umiejętnościami z zakresu czterech sprawności językowych, np. ci, którzy są nieśmiali, mogą łatwiej i pełniej wyrażać swoje opinie w formie pisemnej - tym samym stają się podczas realizacji ćwiczenia innymi (otwartymi i śmiałymi) osobami. Ćwiczenie zachęca uczących się do interakcji pozbawionej zahamowań, realizowanej w małych grupach, poprzez wyrażanie myśli w formie pisemnej. Ponadto w książce⁵ został zamieszczony gotowy do powielenia materiał, zawierający instrukcje do wykorzystania przez uczących się w klasie.

Równie wartościowe jak ćwiczenia są studia przypadków - pokazują bowiem czytelnikom realne sytuacje, w których znaleźli się nauczyciele stosujący na swoich zajęciach określoną technologię. Cenne jest również to, że autorzy nie wskazują jedynie zalet stosowania technologii, ale przedstawiają także sytuacje trudne i kłopotliwe, pokazując możliwości ich uniknięcia i efektywniejszego zastosowania technologii. Ciekawie zaprezentowany został na przykład sposób wykorzystania platformy Moodle do wykonania zadania językowego, związanego z ubieganiem się o pracę. Swoje doświadczenia opisała Sheila - nauczycielka języka angielskiego z Niemiec, pracująca dla jednego z tamtejszych uniwersytetów⁶. Jej celem było przygotowanie uczniów do napisania CV, odbycia rozmowy w sprawie pracy oraz napisania memo (memorandum, tj. służbowa notatka sporządzana w kontaktach biznesowych). Sheila podjęła dwie decyzje: po pierwsze - oprócz wykorzystania dostępnych materiałów należało stworzyć własne, po drugie - wykorzystać platformę Moodle, aby zapewnić maksymalną elastyczność w udostępnianiu materiałów. W ten sposób mogła wykorzystać opcję przesyłania e-maili i założyć dla swojej grupy obszar wiki.

Przygotowany kurs tworzenia CV składał się z czterech etapów. W pierwszym nauczycielka udostępniła klucz do stworzonego na platformie obszaru. Po podziale na grupy robocze uczący się mieli za zadnie przeczytać ogłoszenia w sprawie pracy na określonych stronach WWW oraz określić, jakie umiejętności będą im potrzebne. Następnie wcielali się w role doradców i prezentowali swoje wskazówki odnoszące się do pisania CV, listu motywacyjnego oraz rozmowy o pracę - były one zamieszczane w formie wpisów na forum. Podczas drugiego etapu każdy pracował indywidualnie, przygotowując swoją aplikację i wysyłając CV oraz list motywacyjny e-mailem do prowadzącej zajęcia. W etapie trzecim uczniowie pracowali w grupach, przygotowując pytania na rozmowę kwalifikacyjną. Podczas etapu czwartego Sheila poprosiła, aby uczniowie wyobrazili sobie, że są grupą przeprowadzającą rozmowę kwalifikacyjną. Uczniowie przeglądali aplikacje i wybierali najlepszego kandydata. Następnie grupy pisały memo do kandydata, który był ich zdaniem najbardziej odpowiedni do zajęcia danego stanowiska. Memo miało zostać zamieszczone w obszarze wiki. Ćwiczenie to - podobnie jak wiele innych zamieszczonych w książce - daje ogromne możliwości, bowiem pracując z kolejnymi grupami, można wykorzystać nie tylko zaproponowane rozwiązania, ale także sięgnąć po inne sugerowane przez autorów narzędzia, np. komunikator Skype - by przeprowadzać telefoniczne rozmowy w sprawie pracy, czy programy do nagrywania plików audio i wideo - aby następnie umieścić je na platformie.

Ostatni rozdział jest niezwykle cenny, ponieważ poświecony został tworzeniu i wykorzystaniu własnych zasobów. Autorzy podają przykłady i sposoby tworzenia własnych materiałów dydaktycznych, co jest szczególnie przydatne nowicjuszom, ale też może wpłynąć na odświeżenie warsztatu pracy osób uczących już dłużej.

Warto też zwrócić uwagę na liczne informacje dotyczące zasobów internetowych - to do nich odsyłają autorzy, by na bieżąco znajdować wskazówki i materiały pomocne w stosowaniu technologii na lekcjach języka angielskiego.

Zaletą książki są z pewnością także aneksy. Aneks 1 zawiera gotowe do wykorzystania i kopiowania materiały na zajęcia z zastosowaniem określonej technologii. Zdecydowana większość materiałów dotyczy wykorzystania stron WWW. Niestety pojawia się także niewielki mankament - brakuje właściwych proporcji w objętości materiałów odnoszących się do poszczególnych technologii. Dla rozdziałów 5-7 zabrakło gotowych pomysłów, co być może wynika z faktu, że szczegółowy opis możliwości wykorzystania danej technologii oraz ilustrujące to przykłady zostały zamieszczone w rozdziale głównym. Aneks 2 zawiera praktyczne wskazówki związane z rozpoczęciem pracy w sieci, wymogami sprzętowymi oraz kwestiami typowo technicznymi.

Książka Pete'a Sharmy i Barneya Barretta to pozycja, która w jasny i rzetelny sposób opisuje zastosowanie technologii w nauczaniu języka obcego. Ujęte w niej zagadnienia są przydatne dla doświadczonych praktyków, jak i nowicjuszy. Również osoby niezwiązane z nauczaniem języka anielskiego mogą zdobyć wiedzę na temat samej technologii, mimo że ćwiczenia i studia przypadków odnoszą się do kursów językowych. Książka ta może (i powinna) stanowić podstawową lekturę dla tych, którzy stawiają pierwsze kroki w nauczaniu z wykorzystaniem technologii informacyjnej. Jest także dobrą lekturą dla wszystkich, którzy, mając już w tej dziedzinie własne doświadczenia, chcą poznać inne możliwości i spróbować czegoś nowego.