Wprowadzenie

Internet jest siecią, która ulega ciągłym przeobrażeniom. W latach 90. mówiło się o Web 1.0, obecnie jest to Web 2.0, zaś za kilka lat będziemy funkcjonować w wymiarze Web 3.0¹. Ikonami dzisiejszego internetu Web 2.0 są m.in. serwisy Google, Amazon² czy eBay³.

Globalne serwisy internetowe uzyskują dochody na różne sposoby. Niektóre zarabiają głównie dzięki reklamie (np. Google), inne na sprzedaży różnego rodzaju produktów i usług (np. eBay, Amazon). Ogromne rozmiary tych podmiotów sprawiają, że - nie chcąc dzielić się zyskami z pośrednikami (minimalizacja kosztów transakcyjnych) - otwierają one własne systemy płatności online.

Istnieje wiele serwisów, które prześcigają się w oferowaniu przedsiębiorcom skutecznych narzędzi dokonywania płatności w cyberprzestrzeni⁴. Celem niniejszego opracowania jest próba oceny, który z systemów płatności online: PayPal, Amazon Payments, Google Checkout, PayMate, ProPay, Skrill, jest najbardziej efektywny z punktu widzenia przedsiębiorców, którzy oferują swoje towary w sieci. Hipoteza, którą autor zamierza zweryfikować w artykule, jest następująca: popularność serwisu online wśród jego użytkowników wynika z wysokiej funkcjonalności tego serwisu (niskie opłaty, szybka procedura rozwiązywania problemów).

Badanie, na którym opiera się autor, zostało przeprowadzone w 2011 roku przez serwis AuctionBytes na grupie 1000 przedsiębiorców z USA świadczących swoje usługi w internecie.

Serwisy płatności online

Serwisy płatności online to nowoczesne rozwiązanie w zakresie realizowania transakcji finansowych w internecie. Istnieje wiele systemów, które pozwalają na transfer pieniędzy za pośrednictwem sieci, lecz na szczególną uwagę zasługują serwisy płatności online, ponieważ pozwalają m.in. na częściową automatyzację procesu sprzedaży. Najbardziej znane serwisy realizujące tego typu płatności to: PayPal, Amazon Payments, Google Checkout, PayMate, ProPay, Skrill⁵.

W niniejszym artykule konkurencyjność serwisów płatności online przedstawiono w oparciu o badanie przeprowadzone przez serwis AuctionBytes w lutym 2011 roku. Zrealizowano je na grupie 1000 użytkowników serwisu, którzy prowadzili działalność handlową z wykorzystaniem internetu. Osoby te zapytano o doświadczenia w zakresie stosowania serwisów płatności online, a ich poszczególne aspekty oceniano w dziesięciostopniowej skali⁶. Pytania dotyczyły:

• struktury płatności (czy opłaty i prowizje są atrakcyjne dla użytkowników?);
• procedury rozwiązywania problemów (jak szybko problemy, jakie napotkał użytkownik, zostały rozwiązane przez serwis?);
• posiadania konta i jego ograniczeń (jakie są ograniczenia w zakresie użytkowania konta w serwisie?);
• popularności wśród kupujących (czy serwis jest znany, a jego usługi popularne wśród użytkowników?);
• chęci zarekomendowania serwisu znajomym (czy jest on wart zarekomendowania znajomym?)⁷.

W artykule uwzględniono również opinie wybranych użytkowników, które zdaniem autora wydały się najbardziej interesujące.

Wykres 1. Serwisy płatności online (średnia ocen użytkowników serwisu AuctionBytes) Źródło: opracowanie własne na podstawie: I. Steiner, D. Steiner, Sellers Choice Awards…, dz.cyt.
Amazon jest przykładem firmy stosującej strategię, która wykorzystuje efekt ekonomii zakresu. Serwis ten specjalizuje się w handlu książkami⁸, lecz cały czas powiększa asortyment o nowe kategorie produktów, np. elektronikę czy DVD⁹, używając do ich sprzedaży tej samej platformy technologicznej oraz infrastruktury związanej z dostarczaniem produktu¹⁰. Jednym z elementów tej infrastruktury jest właśnie platforma płatnicza Amazon Payments¹¹.

Wykres 2. Amazon Payments (średnia ocen użytkowników serwisu AuctionBytes) Źródło: opracowanie własne na podstawie: I. Steiner, D. Steiner, Sellers Choice Awards…, dz.cyt.
Platforma Amazon Payments powstała w 2007 roku¹². W omawianym rankingu zajęła trzecie miejsce, z całkowitym wynikiem 6,5 punktu. Jeżeli chodzi o popularność wśród respondentów, system ten zajął drugie miejsce z wynikiem 6,68 pkt, plasując się tuż za PayPal (7,22 punktu). Najniżej respondenci ocenili procedury rozwiązywania problemów Amazon Payments (6,12 pkt), z kolei najwyższy wynik dotyczył struktury opłat (6,77 punktu). Warto podkreślić, iż wiele osób oceniło system bardzo pozytywnie, twierdząc przy tym, że powinien być on bardziej upowszechniony¹³.

Następnym ocenianym serwisem był Google Checkout, założony w 2006 roku. Serwis ten z powodzeniem wprowadził na rynek ułatwienie w kategorii usług płatniczych - „szukaj, aby kupić” (search-to-purchase). Dzięki temu konsumenci mogą poszukiwać produktów, układać je według ceny i za pomocą usługi Google Checkout dokonywać zakupów ze stron sprzedawcy. Warto zaznaczyć, że wraz z wprowadzeniem serwisu Checkout firma Google zaczęła oferować usługi finansowe¹⁴, a w niektórych krajach, np. w Holandii, uzyskała licencję bankową¹⁵.

Wykres 3. Google Checkout (średnia ocen użytkowników serwisu AuctionBytes) Źródło: opracowanie własne na podstawie: I. Steiner, D. Steiner, Sellers Choice Awards…, dz.cyt.
W rankingu system Google Checkout zajął pierwsze miejsce, otrzymując 7,14 punktu. Najwyższy wynik osiągnął w przypadku pytania dotyczącego rekomendacji znajomym (7,59 punktu). Z kolei najniższy wynik serwis ten uzyskał w zakresie popularności wśród kupujących (6,27 pkt) - pod tym względem zajął trzecie miejsce, za PayPal oraz Amazon Payments. Jeden z respondentów zaznaczył, że system ten cieszy się dużą popularnością w przypadku transakcji, które nie są realizowane na eBay'u (gdzie dominuje PayPal). Inne osoby wyraziły opinię, że gdyby eBay pozwolił Google Checkout na świadczenie usług na swojej stronie, system ten rozwinąłby się bardzo szybko. Niektórzy respondenci negatywnie odnieśli się natomiast do wymagań systemu certyfikacji SSL, który jest niezbędny w przypadku Google Checkout. Pojawiły się również stwierdzenia, że Google powinno wspierać swoją usługę płatności online za pośrednictwem telefonów komórkowych¹⁶.

W ramach omawianego badania zapytano respondentów również o ocenę systemu płatności online PayMate, który powstał w 2000 roku w Australii, a obecnie ma swoje oddziały w USA.

Wykres 4. Paymate (średnia ocen użytkowników serwisu AuctionBytes) Źródło: opracowanie własne na podstawie: I. Steiner, D. Steiner, Sellers Choice Awards…, dz.cyt.
System Paymate w rankingu zajął szóste (ostatnie) miejsce z wynikiem 3,77 punktu. Niewielka liczba respondentów miała doświadczenie w jego używaniu - w październiku 2010 roku przedstawiciele PayMate poinformowali, że usługa była dostępna tylko na 8 tys. amerykańskich stron WWW. PayMate to jeden z nielicznych serwisów dostępnych na stronach eBay'a¹⁷.

Kolejnym z przebadanych systemów płatności był PayPal, założony w USA¹⁸ w 2000 roku¹⁹. W październiku 2002 roku system został kupiony przez eBay za kwotę 1,5 mld USD (w akcjach). W roku 2003 PayPal posiadał 27,2 mln kont²⁰, warto również dodać, że jest jednym z lepiej znanych oferentów e-pieniądza²¹. W 2010 roku miał 78 mln aktywnych kont (a w sumie 200 mln kont). System oferuje swoje usługi w 190 krajach świata oraz w 24 walutach (od 2009 roku uwzględnia 5 nowych walut z Azji oraz Ameryki Południowej)²². Od maja 2007 roku posiada licencję bankową uzyskaną w Luksemburgu²³.

Wykres 5. PayPal (średnia ocen użytkowników serwisu AuctionBytes) Źródło: opracowanie własne na podstawie: I. Steiner, D. Steiner, Sellers Choice Awards…, dz.cyt.
W rankingu PayPal zajął piąte miejsce z wynikiem 4,6 punktu. Warto podkreślić raz jeszcze, że właścicielem PayPal jest serwis eBay, który - z nielicznymi wyjątkami - wymaga dokonywania płatności właśnie za pośrednictwem tego systemu. Nie dziwi zatem tak wysoki wynik w zakresie popularności wśród respondentów (7,22 pkt) - najwyższy w całym rankingu. Z kolei bardzo nisko zostały ocenione kwestie związane z posiadaniem konta i ograniczeniami w jego prowadzeniu (3,33 pkt) oraz pomoc serwisu przy rozwiązywaniu różnego rodzaju problemów związanych z kontem (3,45 punktu). Wielu respondentów stwierdziło wprost, że PayPal pobiera bardzo wysokie prowizje, zaś procedura rozwiązywania problemów funkcjonuje źle. Pomimo powszechnej krytyki w tym zakresie większość badanych stwierdziła jednak, że korzysta z systemu PayPal, ponieważ jest on niezmiernie popularny wśród sprzedawców oraz preferowany przy zakupach na eBay'u²⁴.

W badaniu spytano też respondentów, jak oceniają system ProPay, który powstał w 1997 roku.

Wykres 6. ProPay (średnia ocen użytkowników serwisu AuctionBytes) Źródło: opracowanie własne na podstawie: I. Steiner, D. Steiner, Sellers Choice Awards…, dz.cyt.
ProPay zajął czwarte miejsce w rankingu z wynikiem 4,99 punktu. ProPay jest jednym z najstarszych systemów płatności online, jak również jednym z nielicznych systemów akceptowanych przez eBay. Pomimo tak długiego okresu jego funkcjonowania niewielu respondentów zaznaczyło, że posiada doświadczenie w używaniu ProPay. Warto podkreślić, że wynik ten może być zaskakujący, ponieważ system jest najłatwiejszy w użyciu w porównaniu do pozostałych analizowanych systemów²⁵.

Ostatni z przebadanych systemów płatności online - Skrill-Moneybookers powstał w 2001 roku.

Wykres 7. Skrill-Moneybookers (średnia ocen użytkowników serwisu AuctionBytes) Źródło: opracowanie własne na podstawie: I. Steiner, D. Steiner, Sellers Choice Awards…, dz.cyt.
Skrill-Moneybookers to europejski serwis płatniczy, który w rankingu zajął drugie miejsce z wynikiem 7 punktów. Został oceniony najwyżej ze wszystkich w zakresie struktury opłat (7,38 pkt) oraz w odniesieniu do pytania o rekomendowanie znajomym (7,66 punktu). Najniższy wynik osiągnął w przypadku pytania o popularność wśród kupujących (5,78 pkt), co jednak nie powinno budzić zaskoczenia, ponieważ jest on lepiej znany w Europie, zaś badanie było przeprowadzone wśród użytkowników z USA. Warto dodać, że system jest akceptowany na eBay'u. Można też zaznaczyć, iż jeden z respondentów stwierdził, że co prawda sprzedawcy mają wiele kłopotów z „przebrnięciem” przez proces instalacji systemu na własnej stronie internetowej, ale jego obsługa jest już bardzo łatwa i nie napotyka się przeszkód, jakie stawia PayPal. W przeciwieństwie np. do Google Checkout - Skrill-Moneybookers nie wymusza integracji SSL ze stronami WWW, redukując w ten sposób znacznie koszty funkcjonowania domeny internetowej²⁶.

Badanie serwisu AuctionBytes na grupie 1000 przedsiębiorców z USA, którzy prowadzili działalność z wykorzystaniem internetu, wykazało, że najlepszym systemem jest Google Checkout. We wszystkich aspektach respondenci ocenili serwis bardzo wysoko, co w konsekwencji przełożyło się na najwyższą średnią ocen poszczególnych elementów. Drugie miejsce w rankingu zajął system płatności Skrill-Moneybookers. System ten - jak już wspomniano - został najwyżej oceniony przez badanych w zakresie struktury opłat oraz w odniesieniu do pytania o chęć zarekomendowania go znajomym. Trzecie miejsce w rankingu zajęła platforma Amazon Payments - w zakresie popularności wśród respondentów system ten zajął drugie miejsce, plasując się tuż za PayPal. Na czwartym miejscu w rankingu znalazł się serwis Propay. System ten w porównaniu do pozostałych analizowanych przykładów był zdaniem respondentów najłatwiejszy w użyciu. Piąte miejsce w rankingu, co jest zaskoczeniem, zajął system PayPal. Najwyższy wynik uzyskał w kategorii popularności wśród użytkowników, co wynika z faktu, że jego właścicielem jest eBay. Najgorzej oceniono strukturę płatności (PayPal pobiera wysokie prowizje) oraz procedurę rozwiązywania problemów (jest nieefektywna). Pomimo powszechnej krytyki większość badanych stwierdziła, że korzysta z systemu PayPal, ponieważ jest on niezmiernie popularny wśród sprzedawców oraz preferowany przy zakupach na eBay'u. Szóste, ostatnie miejsce w rankingu zajęła platforma PayMate. Wynika to przede wszystkim z faktu, iż jest słabo znana amerykańskim użytkownikom serwisu.

Podsumowanie

Zaprezentowane w artykule wyniki badań przeprowadzonych na rynku amerykańskim powalają na przedstawienie kilku uwag mających charakter globalny. Po pierwsze, rozwoju innowacyjnych usług płatniczych należy upatrywać w internetowych platformach płatniczych. Po drugie, można zaobserwować, że niektóre serwisy płatności internetowych uzyskują licencję na prowadzenie usług bankowych. Być może w nieodległej przyszłości powstaną Google Bank czy Amazon Bank. Na razie licencja ta jest wykorzystywana do świadczenia innowacyjnych usług płatniczych. Po trzecie, duże serwisy internetowe, serwisy aukcyjne itp. otwierają własne platformy płatnicze, co jest determinowane niższymi kosztami transakcyjnymi. Popularność pewnych serwisów może jednak skutkować działaniami monopolistycznymi w zakresie usług płatniczych dokonywanych w internecie. Oznacza to, że reguły ekonomii tradycyjnej mają zastosowanie w ekonomii internetu.

Postawiona w artykule hipoteza została pozytywnie zweryfikowana, ale nie w odniesieniu do wszystkich badanych serwisów płatności online. System PayPal wśród respondentów został uznany za najpopularniejszy pomimo faktu, że opłaty były wysokie (w porównaniu do opłat w innych serwisach), procedury rozwiązywania problemów długotrwałe, a funkcjonalność konta mniej efektywna w porównaniu do pozostałych serwisów. Wyjaśnienia popularności PayPal należy poszukiwać raczej w działaniach sklepu eBay, który będąc właścicielem serwisu PayPal rekomenduje właśnie ten system dla użytkownikom dokonującym zakupów na stronie internetowej.

Bibliografia

• W. Aspray, P.E. Ceruzzi, Introduction, [w:] tychże (red.), The Internet and American Business, The MIT Press, Cambridge - Londyn 2008.
• R. Boer, C. Hensen, A. Screpnic, Online payments 2010. Increasingly a global game, Innopay, maj 2010.
• D. Bounie, P. Gazé, How do internet payments challenge the retail payment industry?, [w:] L. Anderloni, D.T. Llewellyn, R.H. Schmidt (red.), Financial Innovation in Retail and Corporate Banking, Edward Elgar, Cheltenham - Northampton 2009.
• B.J. Cohen, The Future of Global Currency The Euro Versus the Dollar, Routledge, Londyn - Nowy Jork 2011.
• A. Dolgin, Manifesto of the New Economy. Institutions and Business Models of the Digital Society, Springer, Heidelberg - Dordrecht 2012.
• D.S. Evans, R. Schmalensee, Paying with Plastic. The Digital Revolution in Buying and Borrowing, The MIT Press, Cambridge - Londyn 2005.
• R.G. Hubbard, A.P. O'Brien, Money, Banking, and the Financial System, Prentice Hall, Boston - Columbus 2012.
• T. Jelassi, A. Enders, Strategies for e-Business. Creating Value through Electronic and Mobile Commerce. Concepts and Cases, Prentice Hall, Harlow - Londyn - Nowy Jork 2009.
• B. King, Bank 2.0. How Customer Behaviour and Technology Will Change the Future of Financial Services, Marshall Cavendish Business, Singapore 2010.
• J.C. Witte, S.E. Mannon, The Internet and Social Inequalities, Routledge, Nowy Jork - Londyn 2010.

Netografia

• Amazon.com, the Hidden Empire. 3 digital engines to redefine and dominate the retail industry, http://www.fabernovel.com/en/works/97-amazon-com-the-hidden-empire.
• B. King, Would Google Make a Better Bank?, http://www.huffingtonpost.com/brett-king/would-google-make-a-bette_b_443317.html.
• B. Parr, PayPal X: Prepare for the New PayPal, http://mashable.com/2009/07/23/paypal-x/.
• I. Steiner, D. Steiner, Sellers Choice Awards: Rating the Online Payment Services, „EcommerceBytes” 2011, nr 282, http://www.auctionbytes.com/cab/abu/y211/m03/abu
0282/s02.