Wprowadzenie

Rynek długookresowych programów szkoleniowych w dobie mnogości inicjatyw dofinansowanych ze środków europejskich jest rynkiem trudnym - podatnym na intensywne bodźce konkurencyjne i fluktuacje popytu. Czy w takich warunkach możliwe jest zarządzanie programem, którego skala na przestrzeni lat ma być względnie stabilna, przede wszystkim w oparciu o renomę na rynku lokalnym? Przykład akademii Cisco przy Uniwersytecie Gdańskim wskazuje, że tak. W obliczu coraz większej konkurencyjności i rozwoju sieci teleinformatycznych, jak również dynamicznego postępu technologicznego w tej dziedzinie, na rynku polskim powstaje wiele ośrodków szkoleniowych zajmujących się kształceniem specjalistów-sieciowców. Dostępność szkoleń o ukierunkowaniu sieciowym jest w kraju szeroka i wykazuje tendencję rosnącą. Jednym z wiodących systemów szkoleń jest program CNAP (Cisco Networking Academy Program), realizowany nie tylko w Polsce, lecz także w skali globalnej.

Program Akademii Sieci Komputerowych Cisco (od jesieni 2005 roku oficjalnie używany skrót nazwy to NetAcad) jest cyklem szkoleń typu non-profit, organizowanym pod patronatem Cisco Systems i przy ścisłej współpracy z tą firmą. Program jest realizowany na świecie od 1997 roku (w Polsce od 2000 roku) we współpracy z uczelniami wyższymi oraz szkołami ponadgimnazjalnymi. Adresatami są uczniowie starszych klas gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, studenci oraz pracownicy firm, którzy chcą uzyskać nowe umiejętności bądź przekwalifikować się¹. Idea tworzenia akademii ma na celu dotarcie do jak największej liczby słuchaczy, aby udostępnić im wszechstronną wiedzę związaną z nowoczesnymi sieciowymi technologiami informatycznymi. W roku 2011 w akademiach na całym świecie rozpoczęły się zmiany organizacyjne, których istotą jest położenie jeszcze większego nacisku na jakość prowadzonych szkoleń². W rezultacie nastąpiły daleko idące przeobrażenia struktury organizacyjnej akademii, prowadzące do jej spłaszczenia i uwypuklenia roli programów związanych z szeroko pojętym zarządzaniem jakością. Jednocześnie prowadzone są szeroko zakrojone prace technologiczne zmierzające do unowocześnienia systemów e-learningowych oraz mechanizmów zarządzania akademiami.

Ze względu na ewolucję rynku pracy i zwiększanie się zapotrzebowania na różnego rodzaju specjalistów IT³ w okresie od 2006 do 2011 roku w Pomorskiej Akademii Regionalnej Cisco (PARC)⁴, działającej przy Katedrze Informatyki Ekonomicznej Uniwersytetu Gdańskiego, cyklicznie przeprowadza się analizy, polegające na zestawianiu liczbowym odrębnych ścieżek szkoleniowych z zakresu certyfikacji sieciowej Cisco⁵. Należy zauważyć, że mimo iż specyfika działalności PARC nie podlega zasadniczym zmianom, obecnie podmiot szkoleniowy nosi nazwę zbieżną z nazwą uczelni - tj. Uniwersytet Gdański. Jest to naturalną konsekwencją finalizacji pod koniec pierwszego kwartału 2012 roku kluczowego komponentu migracji Programu Akademii Sieci Komputerowych Cisco do jego udoskonalonej postaci. W artykule dokonano również porównania liczby osób zgłaszających swoje kandydatury do uczestnictwa w szkoleniach z rzeczywistą liczbą osób zakwalifikowanych do udziału w nich. Z punktu widzenia zarządzania procesem szkoleniowym istotna jest kwestia selekcji uczestników mających kontynuować naukę w ramach kolejnych części kursu CCNA Exploration. Problem ten został tym samym uwzględniony w analizie.

Zestawienia liczbowe oferowanych szkoleń

Intensywny rozwój technologii ICT oraz dynamicznie zmieniające się preferencje dotyczące zapotrzebowania na specjalistów z dziedziny IT na rynku pracy sprawiają, że poziom zainteresowania dziedzinowymi szkoleniami może ulegać przeobrażeniom. W badanym okresie materiały kursów były dwukrotnie zasadniczo przeprojektowywane i dostosowywane do nowych trendów oraz technologii wykorzystywanych w sieciach komputerowych. Jednocześnie proces aktualizacji materiałów i pomniejszych zmian postępował na bieżąco. Tabele 1-4 ujmują zestawienia przedstawiające liczbę poszczególnych kursów w latach 2006-2011. W tym miejscu należy nadmienić, że część kursów z uwagi na dynamikę rozwoju technologicznego przestała być wspierana (w szczególności dotyczy to kwestii cyklicznego aktualizowania materiałów szkoleniowych oraz wprowadzania nowych edycji egzaminów wewnętrznych), co spowodowało ich wycofanie z oferty. Dotyczy to takich kursów jak Fundamentals of Wireless LANs (dedykowanego tworzeniu sieci bezprzewodowych), Fundamentals of Java Programming Language (związanego z programowaniem w języku Java) czy też Fundamentals of UNIX (poświęconego obsłudze systemów operacyjnych UNIX oraz Linux). Wspieranie wymienionych kursów zostało zakończone w 2008 roku. Od tego momentu wspomniane szkolenia były organizowane sporadycznie, aż do całkowitego wykluczenia ich z oferty przez Uniwersytet Gdański. Ogólne zestawienie wszystkich kursów, które odbyły się w ramach PARC, przedstawia tabela 1.

Należy zauważyć, że zdecydowanie największą popularnością cieszą się kursy CCNA i CCNA Exploration. Jednak, jak wynika z tabeli 1, liczba kursów CCNA w 2009 roku gwałtownie zmalała. Szkolenie CCNA zostało istotnie zmodyfikowane pod względem merytorycznym i - począwszy od 2008 roku - podzielono je na dwie ścieżki szkoleniowe: CCNA Discovery oraz CCNA Exploration⁶. Studenci oraz pracownicy firm, czyli dwie podstawowe grupy odbiorców szkoleń organizowanych przez Uniwersytet Gdański, są naturalnymi adresatami bardziej zaawansowanej ścieżki, tj. CCNA Exploration. Dlatego, z uwzględnieniem okresu przejściowego, dążono do całkowitego zastąpienia tradycyjnego szkolenia CCNA przez udoskonalone materiały CCNA Exploration, bez uwzględnienia w ofercie szkoleń CCNA Discovery. Te ostatnie są bowiem adresowane przede wszystkim do uczniów szkół ponadgimnazjalnych.

W okresie tym uczestnicy szkoleń zgłaszali zapotrzebowanie na kursy o jeszcze wyższym stopniu zaawansowania. W odpowiedzi na te postulaty w 2007 roku wprowadzono do oferty PARC kurs CCNP i utworzono grupę pilotażową. Brak grup dla kursu CCNA Security w roku 2008 był spowodowany całkowitą wymianą materiałów, które zostały dostosowane do bieżących realiów i nowości technologicznych. Wcześniej kurs ten miał odmienny charakter tematyczny, odmienną skalę i nosił nazwę Fundamentals of Network Security.

Wszystkie kursy z oferty Cisco Networking Academy Program organizowane na Uniwersytecie Gdańskim można podzielić na dwie kategorie. Pierwsza z nich to kursy prowadzone w ramach studiów dla studentów Wydziału Zarządzania na kierunku informatycznym. Druga to szkolenia realizowane na zasadach komercyjnych (edycje odpłatne) dla wszystkich zainteresowanych osób - zarówno pracowników przedsiębiorstw i organizacji czy studentów Uniwersytetu Gdańskiego lub innych uczelni wyższych, jak i osób spoza wymienionych grup (w tym bezrobotnych). Tabela 2 ujmuje liczbowe zestawienie grup tworzonych i prowadzonych w ramach studiów na Wydziale Zarządzania UG.


Również w przypadku kursów włączonych do programu studiów w największym stopniu wykorzystuje się materiały z zakresu CCNA/CCNA Exploration, gdyż są to kursy pierwszego poziomu i tym samym dostarczają słuchaczom wiedzę z zakresu sieci komputerowych od podstaw. Kurs CCNP, jako kontynuacja CCNA Exploration, jest dedykowany osobom planującym specjalizować się w sieciach komputerowych i wiążącym z tą dziedziną swoją przyszłość zawodową. Nie jest on realizowany w ramach zajęć ze studentami ze względu na wysoki stopień skomplikowania zagadnień, zakres materiałowy i dużą ilość czasu potrzebną na jego realizację. Kurs IT Essentials jest z kolei oferowany studentom jako WDW (wykład do wyboru) dla specjalności nieinformatycznych lub jako rozszerzenie wybranych podstawowych przedmiotów informatycznych. Analogicznie, kurs Fundamentals of Wireless LANs - do momentu, kiedy przestał być wspierany - był naturalnym rozszerzeniem przedmiotu Sieci bezprzewodowe i zarazem elementem oferty dodatkowej dla kierunków informatycznych. Z kolei materiały kursów Fundamentals of Java Programming Language oraz Fundamentals of UNIX uzupełniały treści wykładowe przedmiotów - odpowiednio - Programowanie komputerowe oraz Systemy operacyjne.

Tabela 3 ujmuje zestawienie kursów realizowanych przez Uniwersytet Gdański na zasadach komercyjnych.


Wyszczególnione w tabeli 3 zainteresowanie kursami, przekładające się w konsekwencji na liczbę faktycznie zrealizowanych szkoleń, koncentruje się w praktyce wyłącznie na szkoleniach stricte sieciowych. Należy podkreślić rosnące zapotrzebowanie na szkolenie CCNP - w pierwszym kwartale 2012 roku liczba zgłoszeń na liście oczekujących przekroczyła liczbę przeszkolonych osób w całym 2011 roku. Pozostałe kursy nie są organizowane na zasadach komercyjnych z uwagi na znikome zainteresowanie. Wyjątkiem są kursy wskazane w tabeli 3 w polach, w których widnieje skrót EFS, oznaczający utworzenie grupy z dofinansowaniem z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach projektu e-Pracownik, w którym uczestniczyła Pomorska Akademia Regionalna Cisco. Dopiero w 2011 roku liczba osób zainteresowanych aspektami bezpieczeństwa informatycznego pozwoliła na racjonalną ekonomicznie realizację kursu CCNA Security, przygotowującego uczestników do projektowania i zarządzania elementami bezpieczeństwa w sieciach komputerowych.

Tabela 4 ujmuje dane ilościowe z końca 2011 r. dla klas historycznych i aktywnych w ramach wszystkich kursów realizowanych na Uniwersytecie Gdańskim.


Klasy historyczne to takie, których funkcjonowanie zostało całkowicie zakończone, a uczestnicy, po zdaniu odpowiednich wewnętrznych egzaminów, otrzymali certyfikat ukończenia danego kursu. Z kolei klasy aktywne to grupy, które są w trakcie realizacji materiału lub w których zajęcia niedawno się zakończyły, ale nie wszyscy podeszli jeszcze do egzaminu wewnętrznego. Analizując zawartość tabeli 4, można wywnioskować, że kurs CCNA Exploration cieszy się największym zainteresowaniem także w 2012 roku (na co wskazuje liczba aktywnych klas).

Kursy komercyjne a liczba uczestników

Co roku w PARC realizowany jest nabór na kolejne edycje kursów, które rozpoczynają się wraz z nowym semestrem akademickim - w październiku. Nabór rozpoczyna się od czerwca i trwa do końca września. W tym czasie drogą elektroniczną zgłaszają się osoby pragnące uczestniczyć w określonym kursie, tym samym składając wstępną (niezobowiązującą) deklarację uczestnictwa w szkoleniu. Na początku października odbywa się spotkanie organizacyjne, na które zapraszani są wszyscy potencjalni uczestnicy - wówczas osoby zdecydowane aplikują, wypełniając stosowną kartę zgłoszeniową.

W tabelach 5 i 6 zamieszczono zestawienia liczby osób zgłaszających się na kurs drogą elektroniczną w stosunku do liczby osób rzeczywiście do niego przystępujących w latach 2010 i 2011.

Tabela 5 nie zawiera informacji o kursie CCNA Security, gdyż w podanym okresie nie prowadzono żadnej grupy szkoleniowej z tego zakresu. Syntetycznie ujmując wyniki, należy stwierdzić, że współczynnik liczby uczestników, którzy faktycznie wzięli udział w kursach stanowiących rdzeń oferty akademii w stosunku do liczby zgłoszeń jest względnie wysoki oraz stały. Kształtuje się on bowiem na poziomie 76-80 procent. Porównując niniejsze wyniki z danymi zawartymi w tabeli 6, dotyczącymi kursów CCNP oraz CCNA Security, należy wszakże stwierdzić, że w przypadku kursów specjalistycznych przeciętnie ponad 30 proc. osób nie decyduje się rozpocząć wybranego przez siebie kursu.


Typowym problemem podczas trwającego już kursu jest samoczynna selekcja uczestników. Zjawisko to dotyczy przede wszystkim kursu CCNA Exploration, gdyż składa się on z czterech, kolejno po sobie następujących części. Kurs ten w PARC odbywa się w trybie cotygodniowym - na jedno spotkanie przypadają, w zależności od złożoności omawianego zagadnienia, ok. 3 godziny zegarowe. W tak utworzonym harmonogramie całe szkolenie (cztery części) trwa około 8 miesięcy - czyli w istocie pełen rok akademicki. Osoby rozpoczynające naukę w ramach pierwszej części kursu płynnie przechodzą do kolejnych. Jednak dość długi czas trwania oraz nakład pracy związany z realizacją całego szkolenia powodują, że część uczestników świadomie rezygnuje z kontynuacji, z myślą o ukończeniu szkolenia w późniejszym terminie (taka opcja jest dopuszczalna). Zbyt duża skala samoczynnej selekcji może spowodować, że do kolejnej części przystąpi za mało uczestników, aby szkolenie mogło być kontynuowane. Tabela 7 przedstawia przeciętną liczebność grup przypadających na poszczególne części kursu CCNA Exploration w okresie ostatniego sześciolecia. Maksymalna dopuszczalna liczba osób w grupie to 12, a minimalna - 7.


Dane wyraźnie ukazują, iż najwięcej osób rezygnuje z kontynuacji kursu w jego połowie, czyli w momencie zakończenia drugiej części. Na etapie realizacji części czwartej w większości przypadków liczba uczestników jest równa minimalnej liczbie osób niezbędnej do kontynuacji kursu. W nielicznych przypadkach dalsze prowadzenie szkolenia staje się nieopłacalne z ekonomicznego punktu widzenia. Rezygnacje uczesników mają kilka przyczyn:

• trudności z przyswojeniem technicznego i obszernego materiału szkoleniowego;
• długi okres trwania całego kursu, co jest szczególnie odczuwane przez osoby pracujące;
• kumulacja trwałych lub przejściowych problemów finansowych uczestników niektórych grup;
• sytuacje rodzinne i losowe.

W takich sytuacjach praktykuje się konsolidację grup szkoleniowych.

Podsumowanie

Akademia Cisco działa przy Katedrze Informatyki Ekonomicznej Uniwersytetu Gdańskiego już od 2001 roku. Instruktorzy akademii współuczestniczyli w szeregu zmian merytorycznych, technicznych i organizacyjnych, wynikających z potrzeb i uwarunkowań rynkowych. Tym niemniej sukcesywne analizy danych liczbowych wyraźnie wskazują, że liczba szkoleń oraz uczestników istotnie się nie zmienia. Nawet aktualny kryzys ekonomiczny, który rozpoczął się w 2009 roku, nie spowodował zaniku zainteresowania oferowanymi przez PARC szkoleniami. W dużej mierze wpływ na taką sytuację ma cena oferowanych przez PARC kursów, która nie zmieniła się od 2005 roku.

Rozpoczynając nabór, trzeba jednak mieć świadomość, że niemal co trzecia osoba zgłaszająca chęć przystąpienia do kursu ostatecznie nie zapisuje się do akademii z uwagi na poziom trudności kursów bądź jego subiektywne postrzeganie. Problemem jest również autoselekcja uczestników, powodująca, że w grupie liczącej początkowo 11 osób (wartość średnia z 5 lat) ostatnią część kursu CCNA Exploration realizują przeciętnie o 4 osoby mniej. Jest już to liczba na granicy opłacalności ekonomicznej takiego przedsięwzięcia.

Bibliografia

• J. Bielecki, W Niemczech brak rąk do pracy. Potrzeba 500 tys. fachowców z różnych dziedzin, „Dziennik Gazeta Prawna” 2012, nr 109.
• B. Marcinkowski, P. Ostrowski, Działalność i osiągnięcia Pomorskiej Akademii Regionalnej Cisco w przygotowaniu kadry informatycznej dla pomorskiego rynku pracy w latach 2001-2007, [w:] J. Goliński, K. Krauze, A. Kobyliński, M. Grzywińska-Rąpca (red.), Współczesne aspekty informacji. Tom III, Oficyna Wydawnicza SGH w Warszawie, Warszawa 2010.
• K.B. Matusiak, J. Kuciński, A. Gryzik (red.), Foresight kadr nowoczesnej gospodarki, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2009.

Netografia

• J. Barker, Academy Evolution: the next Generation, http://www.netskills.hu/regisztracio/sites/upload/conf2011/prezi/1-3_jackie_barker.pdf.
• Cisco Networking Academy, http://cna.gda.pl.
• Curriculum of the Cisco Networking Academy, http://www.cisco.com/web/learning/netacad/course_catalog/index.html.