Wprowadzenie

W XXI wieku pracodawcy wymagają od kandydatów na konkretne stanowiska przede wszystkim doświadczenia. Teoria poznana na studiach często ma niewiele wspólnego z pracą, jaką wykonuje się po ich zakończeniu. Ideą zrealizowanego w roku akademickim 2011/2012 pilotażu Programu L.I.F.E, łączącego rzeczywistość uczelnianą i biznesową, jest zmiana tej sytuacji. Pilotaż przeprowadził Instytut Wiedzy i Innowacji, a wzięło w nim udział ponad 270 studentów, pięć uczelni wyższych i 52 firmy.

Cele i koncepcja Programu L.I.F.E

Celem Programu L.I.F.E (Live International Future Experience) jest umożliwienie studentom odbycia praktyk połączonych z rozwiązywaniem prawdziwych, a nie literaturowych studiów przypadku pod opieką nauczyciela akademickiego, w ramach zajęć na uczelni, za zrealizowanie których uzyskują oni punkty ECTS. Jest to idea w literaturze określana mianem kształcenia dwuścieżkowego, które zyskuje coraz większą popularność na Zachodzie. Polega ono na przeplataniu kształcenia formalnego - w ramach zajęć na uczelni - kształceniem pozaformalnym - w drodze doświadczenia (learning-by-doing). Studenci wchodzą w interakcję z konkretnymi jednostkami (najczęściej firmami), a ich zadaniem jest opracowanie rozwiązania problemów zgłaszanych przez organizacje. Współpraca taka pozwala studentom na zdobycie praktycznego doświadczenia, którego efekty są korzystne dla trzech zaangażowanych w projekt stron: uczelni, firmy i studenta. Potwierdzają to sami studenci, spośród których wielu dostrzega przede wszystkim praktyczne walory projektu.

Studenci, zamiast - jak to często bywa - parzyć kawę czy obsługiwać kserokopiarkę, angażują się w życie firmy, w jej problemy, i proponują - wykorzystując zdobytą na uczelni wiedzę - ich rozwiązanie. Ponadto, podobnie jak w przypadku rzeczywistych projektów konsultingowych, nie muszą przebywać na terenie firmy - co zwłaszcza w przypadku mikroprzedsiębiorstw ma duże znacznie.

W roku akademickim 2011/2012 w pilotażu Programu L.I.F.E², opracowanego przez holenderską firmę La’Met i na jej licencji - po odpowiednich modyfikacjach dostosowujących go do polskich warunków - wdrożonego przez Instytut Wiedzy i Innowacji (IWI), wzięło udział ponad 270 studentów z pięciu uczelni publicznych w Polsce. Całość projektu została wsparta finansowo przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, a następnie przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (część kosztów pokrył również IWI). Dzięki temu wybrane uczelnie publiczne nieodpłatnie uzyskały dla swoich studentów licencję na zastosowanie wymienionego programu, która obejmowała m.in. dostęp do platformy e- learningowej web 2.0. Studentom umożliwiono zyskanie cennego doświadczenia, a także certyfikatów potwierdzających udział w projekcie, listów rekomendacyjnych - również z zagranicy - pomagających w uzyskaniu pracy.

W Program L.I.F.E zaangażowały się 52 firmy, instytucje i organizacje. Były to zarówno duże przedsiębiorstwa i instytucje (m.in. Bank Pekao SA, DB Schenker, Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego, urzędy miejskie w Gdańsku i w Radomiu), jak też małe oraz mikroprzedsiębiorstwa z branży spożywczej, informatycznej i usługowej.

Jak napisała w anonimowej ocenie jedna ze studentek: Program ten umożliwił zdobycie cennego doświadczenia i praktycznego podejścia do problemów firmy, co nie byłoby możliwe przy innych sylabusach czy fakultetach akademickich. Inna osoba stwierdziła: Byłam zadowolona z możliwości zdobycia nowych doświadczeń oraz wiedzy w sposób praktyczny. Silną stroną projektu L.I.F.E było zapoznanie się z tym, jak funkcjonuje małe przedsiębiorstwo w swoim otoczeniu. Myślę, że projekt nauczył mnie kreatywnego podejścia do rozwiązywania problemów oraz większej odpowiedzialności (dotrzymywanie terminów). W przeważającej mierze (83 proc.) ankietowani biorący udział w Programie L.I.F.E stwierdzili, że chcieliby, aby większość zajęć na uczelniach była realizowana w taki sposób. Ponadto:

• ponad 3/4 studentów wyraziło chęć ponownego uczestnictwa w Programie,
• a 95 proc. z nich poleciłoby udział w L.I.F.E innym studentom³.

Kilkoro studentów znalazło zatrudnienie w firmach, w których realizowali projekt. Warto zaznaczyć, że w przypadku niektórych uczelni Program L.I.F.E z sukcesem zapoczątkował, a w przypadku innych rozwinął współpracę uczelni z firmami i organizacjami. O realnych szansach na współpracę uczelni z otoczeniem może świadczyć to, że spośród jednostek biorących udział w Programie L.I.F.E aż 96 proc. wyraziło chęć współpracy z uczelnią i jej studentami⁴. Odnotowywany od lat w naszym kraju problem braku takiej współpracy należy zatem upatrywać raczej po stronie uczelni i ich braku otwartości na współpracę z otoczeniem.

W ramach licencji udostępniona została platforma e-learningowa umożliwiająca kontakt w relacji firma - student - wykładowca. Zarówno dla wielu firm, jak i studentów platforma była nowym narzędziem. Dla tych, którzy w jakimś stopniu mieli już styczność z e-learningiem, jej obsługa stanowiła zatem łatwiejsze zadanie. Niestety tylko niektóre uczelnie korzystają z tego typu rozwiązań. Jedna ze studentek stwierdziła: Zaletą [platformy e-learningowej] jest brak konieczności spotkań z wykładowcą, praca może być wykonywana samodzielnie, w wybranym przez siebie czasie. [...] Pomocne byłoby może zintegrowanie platformy z telefonem komórkowym studenta, może pomogłoby to w dotrzymywaniu terminów⁵. Warto zwrócić uwagę firm na tego typu możliwości i rozwijać e-learning, wzbogacając go o nowe funkcjonalności, takie jak zintegrowanie komunikacyjne firmy, studenta i wykładowcy.

Program L.I.F.E umożliwił studentom odbycie stażu zawodowego bez konieczności ciągłego przebywania w firmie. Mogli skoncentrować się na konkretnym problemie przy jednoczesnym zachowaniu swobody studiowania i merytorycznym wsparciu ze strony wykładowcy w zakresie realizowanych zadań, zleconych przez firmę. Z kolei firmy uzyskały konkretne rozwiązania, a nie jedynie kolejnych stażystów, którym należy poświęcać cenny czas.

W Polsce należy promować działania podejmowane na rzecz rozwoju przedsiębiorczości i innowacyjności, zwiększonego transferu technologii (w tym także z zagranicy), a także ochrony i egzekwowania praw własności intelektualnej. Trzeba zwiększyć funkcjonalność wdrażanego e-learningu poprzez wykorzystanie platform, które umożliwiają szerszą współpracę uczelni z biznesem (firmy zgłaszają problemy do rozwiązania, a studenci z kół naukowych lub w ramach zajęć rozwiązują je, z dopracowaniem kwestii praw autorskich i finansowych).

Program kształcenia praktycznego studentów jest uniwersalny - może być wykorzystany zarówno przez uczelnie biznesowe oraz ekonomiczne, jak i humanistyczne⁶, gdyż jeśli chodzi o praktyki zawodowe, studenci bardzo chętnie biorą w nich udział i dostrzegają ich praktyczną przydatność w późniejszym życiu zawodowym. Niestety, najczęściej czas trwania praktyk oceniają jako zbyt krótki. Wdrożenie nowego systemu kształcenia pozwoliłoby uczelniom zaproponować studentom program łączący edukację uniwersytecką z elementami stażu zawodowego, jak ma to miejsce na uczelniach zagranicznych. Z kolei jednostki z otoczenia uczelni (firmy, samorządy, stowarzyszenia i fundacje) przekonywałyby się, że warto zaufać kreatywnym studentom i że, jeśli tylko otrzymają oni profesjonalne wsparcie (od wykładowcy i samej zainteresowanej firmy), będą w stanie stworzyć wiele nowatorskich rozwiązań. Otworzyłoby to możliwości bardziej systematycznej współpracy firm z uczelniami.