Wprowadzenie

W opracowaniu scharakteryzowano możliwości platformy edukacyjnej Fronter jako systemu zarządzania wiedzą. Zaprezentowano jej poszczególne funkcjonalności wraz z opisem ich działania oraz propozycjami zastosowania. Przedstawiono również przykład wykorzystania platformy Fronter jako systemu zarządzania wiedzą na studiach prowadzonych w formule blended-learningu w Ośrodku Kształcenia na Odległość Politechniki Warszawskiej - OKNO PW.

W opracowaniu zatytułowanym Platforma e-learningowa jako narzędzie zarządzania wiedzą omówiono modele zarządzania wiedzą wykorzystujące platformę edukacyjną oraz przedstawiono realizowane przez nią funkcje zarządzania wiedzą. W niniejszym artykule scharakteryzowano możliwości platformy Fronter, spełniającej kryteria systemu zarządzania wiedzą, oraz przedstawiono przykład ich wykorzystania na studiach magisterskich prowadzonych w OKNO PW.

Platforma edukacyjna Fronter

Fronter to komercyjna platforma edukacyjna stworzona w Norwegii. Korzysta z niej ok. 6 milionów użytkowników, wśród nich studenci Uniwersytetu Wiedeńskiego i Uniwersytetu w Cambridge oraz samorządy Londynu, Oslo i Kopenhagi¹.

Cechą charakterystyczną platformy Fronter jest tzw. system otwarty. Oznacza to, że klienci mają dostęp do kodu źródłowego i mogą go modyfikować. Najczęściej jednak korzystają z usług dostawcy platformy, który dostosowuje system do potrzeb i wymagań użytkownika² - w tym przypadku studenta.

Środowisko pracy na platformie Fronter przyjmuje strukturę wirtualnego budynku, składającego się z korytarzy i sal wyposażonych w narzędzia edukacyjne. Z odpowiednich korytarzy wykładowcy i studenci mają dostęp do przeznaczonych dla nich sal (najczęściej odpowiadających poszczególnym przedmiotom). Rozbudowane narzędzie do przeglądania statystyk umożliwia twórcy kursu sprawdzanie aktywności jego uczestników (liczba odwiedzin w sali, czas realizacji poszczególnych modułów kursu).

Platforma Fronter jest wyposażona w blisko 100 narzędzi podzielonych na 5 grup³:

• praca własna - wspomaganie samokształcenia, e-portfolio (repozytorium własnych osiągnięć), środowisko do pracy indywidualnej,
• nauczanie, uczenie się - zarządzanie uczeniem się, tworzenie i ocenianie programów nauki,
• praca zespołowa - praca w intranecie, efektywna współpraca i komunikacja użytkowników,
• publikowanie - przygotowanie treści edukacyjnych i zarządzanie nimi,
• administrowanie - zarządzanie platformą.

Na rysunku 1 zaprezentowano zestaw narzędzi platformy Fronter.

Narzędzia zarządzania wiedzą na platformie Fronter

Spośród bogatego zestawu narzędzi platformy Fronter można wybrać narzędzia szczególnie ważne z punktu widzenia zarządzania wiedzą. Narzędzia te, w odniesieniu do poszczególnych funkcji zarządzania wiedzą, przedstawiono w tabeli 1.

Zarządzanie wiedzą na platformie Fronter na studiach w OKNO PW

Narzędzia zarządzania wiedzą platformy Fronter sprawdzono w praktyce w trakcie prowadzenia zajęć na niestacjonarnych studiach magisterskich na kierunku informatyka w Ośrodku Kształcenia na Odległość Politechniki Warszawskiej (OKNO PW). Uczestnikami tych studiów były osoby pragnące zdobyć wiedzę w zakresie współcześnie wykorzystywanych technologii IT.

Studia magisterskie w OKNO PW są prowadzone w formule blended-learningu (zajęcia przez internet w połączeniu z zajęciami stacjonarnymi), w trybie półsemestrów (rok akademicki składa się z czterech półsemestrów). Każdy półsemestr trwa ok. osiem tygodni i rozpoczyna się zjazdem stacjonarnym, w trakcie którego wykładowca zapoznaje studentów z tematyką i planem realizacji zajęć. W połowie półsemestru odbywają się dwa zjazdy konsultacyjne, a na koniec każdego z nich - zjazd egzaminacyjny. W okresach pomiędzy zjazdami zajęcia realizowane są w trybie zdalnym - za pośrednictwem platformy edukacyjnej. W każdym tygodniu studenci uczestniczą w konsultacjach online (w czasie rzeczywistym) z wykładowcą.

Platforma edukacyjna jest systemem elastycznym - może być konfigurowana przez administratora, tak aby możliwie najlepiej spełniała potrzeby prowadzonych studiów. Spośród bogatego zestawu narzędzi platformy Fronter wybrano te, które najpełniej odpowiadały potrzebom prowadzonego procesu dydaktycznego.

Na rysunku 2 przedstawiono stronę startową, którą widzi użytkownik po zalogowaniu się do platformy. Już z poziomu strony startowej użytkownik ma dostęp do narzędzi umożliwiających zarządzanie wiedzą. W górnej części tej strony widnieje tzw. pasek narzędzi osobistych. Zawiera on takie narzędzia jak:

• Strona startowa,
• Moja poczta,
• Kontakty,
• Mój kalendarz,
• Moje zasoby,
• Spotkanie,
• Moje portfolio.

Funkcje edukacyjne zarządzania wiedzą spełniane są przy użyciu narzędzi Mój kalendarz (planowanie procesów edukacyjnych), Moje zasoby (przechowywanie usystematyzowanej wiedzy), Spotkanie oraz Moja poczta (dostarczanie wiedzy), Moje portfolio (raportowanie), Strona startowa (informowanie).

Warto zwrócić uwagę, że oprócz funkcji edukacyjnych narzędzie Zasoby pełni funkcję zarządzania zasobami edukacyjnymi: umożliwia publikowanie materiałów na platformie edukacyjnej oraz profilowanie materiałów edukacyjnych.

Główna część strony widocznej po zalogowaniu zawiera kolejne narzędzia istotne z punktu widzenia zarządzania wiedzą, takie jak:

• Powiadomienia,
• Komunikaty,
• Ulubione,
• Wejście.

Pierwsze dwa pełnią funkcje edukacyjne (Komunikaty - dostarczanie wiedzy, Powiadomienia - informowanie).

Należy pamiętać, że przedstawiony na stronie startowej zestaw narzędzi jest tylko jednym z możliwych do zastosowania. Bowiem zarówno pasek narzędzi osobistych, jak i zawartość głównej części strony widocznej po zalogowaniu mogą zawierać inne narzędzia, wybrane z pakietu narzędzi platformy Fronter na etapie jej wdrożenia i konfigurowania.

Do każdego przedmiotu prowadzonego na studiach jest przypisana odrębna witryna, tzw. sala przedmiotu. Przykład takiej sali - Portal edukacyjny: funkcje i narzędzia - przedstawiono na rysunku 3. Warto zwrócić uwagę na rozbudowany zestaw narzędzi sali (menu po lewej stronie), dobranych przez prowadzących pod kątem treści przekazywanych w ramach zajęć z tego przedmiotu.

Jak widać, po przejściu do sali konkretnego przedmiotu użytkownik wciąż ma dostęp do paska narzędzi osobistych, jednak znacznie ważniejszą rolę odgrywa tu pakiet narzędzi sali (lewe menu). W przypadku przedmiotu prezentowanego na rysunku 3 funkcje edukacyjne zarządzania wiedzą są realizowane przez narzędzia, takie jak:

• Zasoby (przechowywanie usystematyzowanej wiedzy),
• Komunikaty, Liveroom, Forum (dostarczanie wiedzy),
• Zadnia, Testy (testowanie),
• Portfolio, Raporty z sali (raportowanie),
• Aktualności, Strona tytułowa, Strona główna (informowanie).

Funkcje zarządzania zasobami platformy są realizowane przez narzędzia Strona tytułowa oraz Zasoby (publikowanie materiałów na platformie, profilowanie materiałów), natomiast funkcje zarządzania użytkownikami - przez narzędzie Uprawnienia i role (profilowanie zasobów na platformie).

Należy zwrócić uwagę, że niektóre narzędzia służące do zarządzania użytkownikami platformy, np. Import/Eksport, są dostępne tylko dla wybranych użytkowników, np. dla administratora platformy.

Każdy student posiada również dostęp do tzw. sali studentów. Jest to miejsce, gdzie wszyscy studenci określonego kierunku mogą dzielić się wiedzą i doświadczeniami. Sala studentów spełnia również funkcję informacyjną - jest miejscem, w którym prezentowane są komunikaty o rozkładzie zajęć w bieżącym semestrze czy też zbliżających się terminach egzaminów (rysunek 4).

Narzędzia, w które została wyposażona sala studentów, widoczne w menu po lewej stronie, to:

• Strona tytułowa,
• Strona główna,
• Aktualności,
• Zasoby,
• Uczestnicy (narzędzie Kontakty pod zmienioną nazwą),
• Forum,
• Liveroom,
• Portfolio,
• Odsyłacze.

Z punktu widzenia zarządzania wiedzą warto zauważyć użycie narzędzia Odsyłacze, spełniającego funkcję edukacyjną - informowanie.

Na rysunku 5 przedstawiono widok narzędzia Aktualności, a w nim informację o filmach szkoleniowych dotyczących obsługi narzędzi platformy przygotowanych dla użytkowników. Po kliknięciu w nazwę filmu użytkownik może go włączyć i oglądać bezpośrednio z platformy (rys. 6). Jest to przykład jednego ze sposobów przekazywania wiedzy (funkcja edukacyjna zarządzania wiedzą) - w trybie multimedialnym.

Odpowiednikiem sali studentów dla osób prowadzących zajęcia jest tzw. pokój nauczycielski. W Zasobach pokoju nauczycielskiego wykładowcy znaleźć mogą m.in. dokumentację potrzebną przy rozliczaniu zajęć, a także instrukcje przygotowywania kursów przy użyciu narzędzi platformy Fronter. Ważną częścią pokoju nauczycielskiego jest okno FAQ Narzędzia Frontera - systematycznie uzupełniana lista pytań (przesyłanych również drogą mailową) dotyczących przygotowywania kursów i prowadzenia zajęć przy użyciu narzędzi platformy, wraz z odpowiedziami administratora na te pytania (rysunek 6). Warto zwrócić uwagę, iż omawiane narzędzie FAQ nie należy wprost do pakietu narzędzi platformy Fronter. Zostało ono utworzone poprzez odpowiednie skonfigurowanie narzędzia Gorące krzesło. Tym niemniej pełni ono ważną rolę w dostarczaniu wiedzy (funkcja edukacyjna zarządzania wiedzą).

W okresach pomiędzy zjazdami stacjonarnymi studenci i wykładowcy odbywają konsultacje przy użyciu narzędzia Liveroom. Na rysunku 7 przedstawiono widok tej aplikacji. Największą część okna zajmuje współdzielona tablica wraz z narzędziami do jej edycji. W lewym górnym rogu widać listę uczestników spotkania wraz z dodatkowymi narzędziami (np. zabranie głosu, podniesienie ręki), poniżej znajduje się okno rozmowy w trybie tekstowym - czat. Narzędzie Liveroom, umożliwiające komunikację w czasie rzeczywistym z innymi użytkownikami, z wykorzystaniem m.in. czatu, rozmowy audio, obrazu wideo z kamery, wspólnej tablicy (ang. whiteboard) lub współdzielenia aplikacji (np. udostępnianie pulpitu), stanowi istotne wsparcie funkcji edukacyjnej zarządzania wiedzą.

Podsumowanie

W niniejszym artykule zaprezentowano platformę Fronter i wykazano, że jej funkcjonalności spełniają wymagania informatycznego systemu zarządzania wiedzą. Wykorzystując bogaty zestaw narzędzi platformy Fronter, można skonfigurować wirtualne środowisko zarządzania wiedzą - jednakże proces ten musi się odbyć na etapie wdrożenia platformy, po uprzednim opracowaniu modelu zarządzania wiedzą w obrębie jednostki edukacyjnej. Omówiony przykład użycia platformy Fronter w OKNO PW potwierdza możliwości jej wykorzystania jako systemu zarządzania wiedzą.

Choć każde z omówionych w niniejszym artykule narzędzi było potrzebne, to wśród nich można wskazać te, które cieszyły się największym powodzeniem. Najpopularniejsze okazały się narzędzia Zadanie oraz Portfolio, zarówno wśród studentów, jak i wykładowców. Narzędzia te - zintegrowane ze sobą - pozwoliły wykładowcom na monitorowanie aktywności studentów, komentowanie i ocenianie nadsyłanych prac domowych oraz automatyczne obliczanie ocen końcowych. Natomiast studentom umożliwiły dostęp do komentarzy wykładowcy dotyczących nadesłanych prac domowych oraz kontrolowanie postępów i wyników.

Wśród narzędzi komunikacji asynchronicznej najpopularniejsze okazało się tradycyjne forum dyskusyjne (narzędzie Forum). Natomiast spośród narzędzi komunikacji synchronicznej największym powodzeniem cieszył się Liveroom. Wykorzystanie możliwości tego narzędzia (m.in. audio i wideo) sprawiło, że konsultacje studentów z wykładowcą, mimo że odbywały się przez internet, miały istotną skuteczność dydaktyczną.

Opisany sposób wykorzystania narzędzi zarządzania wiedzą z pewnością nie jest jedynym właściwym. Dobór narzędzi platformy edukacyjnej zależy m.in. od specyfiki prowadzonych zajęć. Większość współczesnych platform edukacyjnych posiada szeroki wachlarz narzędzi, z których prowadzący może skomponować wirtualne środowisko kształcenia i system zarządzania wiedzą.

Bibliografia

• B. Galwas, M. Plebańska, P. Kopciał, Rola platform edukacyjnych w stacjonarnym modelu kształcenia studiów inżynierskich, Wydawnictwo PJWSTK, Warszawa 2010.
• M. Plebańska, P. Kopciał, Portal edukacyjny: funkcje i narzędzia, podręcznik multimedialny, Wydawnictwo OKNO PW, Warszawa 2010.
• M. Plebańska, E-learning. Tajniki edukacji na odległość, C.H. Beck, Warszawa 2011.

Netografia

• Fronter, www.fronter.com.
• Fronter - otwarta platforma edukacyjna, http://fronter.info/downloads/Fronter_Brochure_PL_ lowres.pdf.