Relacja z konferencji

W dniach 20-24 maja 2013 roku w Międzygórzu odbyła się XV edycja Letniej Szkoły Andragogów i Poradoznawców (LSAiP). Szkoła oferuje warsztaty naukowo-badawcze i stwarza znakomite warunki do dialogu pomiędzy młodymi adeptami nauki a mistrzami dziedziny z różnorodnych ośrodków naukowych z całej Polski i z zagranicy. Ideą spotkań andragogów i poradoznawców, prowadzących badania i działalność dydaktyczną w zakresie szeroko rozumianej edukacji dorosłych, jest przede wszystkim wymiana doświadczeń i kształtowanie warsztatu badawczego.

Podczas czterodniowego spotkania zaszczycili nas swoją obecnością wybitni naukowcy z kraju: prof. Bożena Wojtasik, prof. Elżbieta Siarkiewicz, prof. Mieczysław Malewski i Wiesław Gałązka (Dolnośląska Szkoła Wyższa, Wrocław), prof. Zofia Szarota (Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie), prof. Danuta Urbaniak-Zając (Uniwersytet Łódzki), prof. Tadeusz Aleksander (Uniwersytet Jagielloński), dr Małgorzata Olejarz (Uniwersytet Zielonogórski) oraz goście z zagranicy: prof. Stephen Billett (Uniwersytet Griffith, Queensland, Australia) i prof. Emilio Lucio-Villegas (Uniwersytet w Sewilli, Hiszpania). Młodzi uczestnicy Szkoły reprezentowali następujące ośrodki naukowe: Dolnośląską Szkołę Wyższą, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytet Łódzki, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Śląski oraz Uniwersytet Zielonogórski.

Dyskusje naukowe toczyły się w dwóch formułach. Pierwszą stanowiły spotkania autorskie z profesorami, podczas których można było zadawać pytania, wyrażać swoje poglądy oraz uczyć się poprzez wymianę doświadczeń. Drugi nurt dyskusyjny obejmował wystąpienia młodych uczestników, którzy konfrontowali swoje przemyślenia ze stanowiskiem innych młodych badaczy oraz doświadczonych, starszych przedstawicieli nauki. Letnia Szkoła Andragogów i Poradoznawców stwarza okazję do zaprezentowania wyobrażeń, doświadczeń, zamierzeń naukowo-badawczych w bezpiecznej i komfortowej dla młodych naukowców atmosferze, której jednakże towarzyszy surowa, konstruktywna krytyka mistrzów. Oprócz spotkań autorskich profesorów oraz prezentacji dotychczasowych przemyśleń naukowo-badawczych młodych uczestników w programie Szkoły znalazły się także różne gry symulacyjne oraz wyjazd studyjny.

Wykład inauguracyjny wygłosiła prof. Zofia Szarota. Poświęciła go problematyce wartości sprzyjających godnemu starzeniu się, zwłaszcza transmisji międzygeneracyjnej, i podzieliła się refleksją na temat współczesnego stylu traktowania starości oraz wyszczególniła strategie Unii Europejskiej dotyczące działań podczas roku Aktywności Seniorów (2012). Wskazała również czynniki, które mogą przyczynić się do pięknego starzenia się i pomyślnej starości.

Po wykładzie wprowadzającym rozpoczęły się spotkania autorskie z zaproszonymi gośćmi. Każdego z prelegentów przedstawiali młodzi uczestnicy Szkoły.

Jako pierwszy wystąpił prof. Mieczysław Malewski, który podzielił się ze słuchaczami swoimi spostrzeżeniami dotyczącymi kłopotliwej kategorii w andragogice, jaką jest dorosłość. Postulował, by w sytuacji przejścia pedagogiki do ponowoczesności wprowadzić zmiany terminologiczne w andragogice. Stwierdził, że pojęcie „dorosłość” powinno posiadać wymiar zarówno opisowy (czym jest dorosłość?), jak i normatywny (czym powinna być dorosłość i jaki powinien być dorosły człowiek?). Badacz wspomniał o trzech zmianach zachodzących w ponowoczesnym pojmowaniu dorosłości. Po pierwsze, maleje rola formalnej edukacji dorosłych. Po drugie, wiedza obecnie bardzo szybko się zmienia i szkoła nie jest w stanie oferować elastycznych programów dostosowanych do wymogów rynku pracy. Po trzecie, edukacja formalna straciła monopol na dostarczanie wiedzy. W dalszej części wykładu profesor zarysował okresy rozwoju polskiej andragogiki. Swoje wystąpienie podsumował następującymi wnioskami: nauka w ponowoczesności to konstrukt kulisty. Rozwój linearny odszedł w niepamięć. Główną rolę w edukacji będzie w przyszłości odgrywać samokształcenie, ponieważ akcent przesunie się z nauczania na uczenie się.

Pozostałą część pierwszego dnia wypełniły wystąpienia młodych uczestników Szkoły. Referaty wygłosiły Magdalena Sasin z Uniwersytetu Łódzkiego (Motywacje studentów korzystających z międzynarodowego programu wymiany Erasmus a efekty ich kształcenia za granicą) oraz Ewa Kurek z Uniwersytetu Warszawskiego (Doradztwo - odpowiedź na niepewność, potrzeba czy moda?).

Wykład prof. Danuty Urbaniak-Zając rozpoczął drugi dzień Szkoły. Prelegentka podzieliła się swoimi rozważaniami na temat doświadczeń biograficznych. Na swoim przykładzie ukazała, że ważna jest świadomość ram teoretycznych, w których się poruszamy. Dzięki nim wiemy, „co wiemy” i jak możemy naszą wiedzę uzasadnić. Poddany badaniom pedagogicznym podmiot jest zmienny, ponieważ funkcjonuje w środowisku i podlega działaniu czynników zewnętrznych. Specyfika badań andragogicznych nakazuje pośpiech w prowadzeniu badań, bowiem zjawiska andragogiczne charakteryzują się znaczną dynamiką, która w sytuacji prowadzenia długotrwałych procedur badawczych powoduje, iż zachodzące zjawiska ulegają „zagubieniu”. Prelegentka postawiła tezę, że analiza badań biograficznych to dostrzeżenie tego, czego nie jest w stanie zauważyć badany.

Następnie odbyło się spotkanie autorskie z prof. Tadeuszem Aleksandrem, reprezentującym Uniwersytet Jagielloński. Wystąpienie dotyczyło dokształcania i doskonalenia zawodowego. Badacz stwierdził, że idealnym miejscem rozwoju edukacji dorosłych są zakłady pracy, zaś najbardziej efektywne kształcenie młodych pracowników odbywa się na drodze szkolenia ich przez starszych kolegów, pracujących w firmie od dłuższego czasu. Rozwój zawodowy na ścieżce edukacyjnej człowieka dorosłego zmierza w kierunku wewnętrznego kształcenia niedużych grup pracowników w firmie.

Ostatnie autorskie wystąpienie przypadło dr Małgorzacie Olejarz - redaktor naczelnej „Dyskursów Młodych Andragogów”, która opowiedziała uczestnikom Szkoły o czasopiśmie.

W drugiej części drugiego dnia obrad prof. Kargul zaproponował pracę w grupach: trzyosobowe zespoły miały stworzyć wstęp do przykładowego artykułu pt. Kierunki wychowania w demokratycznym społeczeństwie. Grupy pracowały bardzo sprawnie i z dużym zaangażowaniem, a ich wysiłek zwieńczyło przygotowanie kreatywnych rozwiązań.

W dalszej części dnia swoje referaty przedstawiły dr Alicja Czerkawska z Dolnośląskiej Szkoły Wyższej (Obraz człowieka i świata w perspektywie egzystencjalnej - konsekwencje dla poradnictwa) oraz dr Monika Sulik z Uniwersytetu Śląskiego (Niecodzienna biografia Syzyfki książkożerczyni).

Trzeci dzień Szkoły otworzył red. Wiesław Gałązka z Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, który swoje wystąpienie poświęcił projektowi Prawdziwy PR. Zasadniczą tezą wystąpienia było przedstawienie wizerunku jako kluczowego elementu kształtowania PR-u. Prelegent zwrócił uwagę na psychologiczne kryteria oceny oraz Arystotelesowską teorię złotego środka. W podsumowaniu podkreślił istotę PR-u, definiując to pojęcie jako permanentne podtrzymywanie na odpowiednim poziomie zdobytego szacunku, zaufania oraz sympatii w otoczeniu.

W drugiej części sesji przedpołudniowej głos zabrała prof. Ewa Siarkiewicz, która podzieliła się swoimi refleksami dotyczącymi poradnictwa performatywnego. Działania poradnicze podzieliła na formalne, pozaformalne i nieformalne. Badaczka zwróciła uwagę na rolę języka w konstruowaniu świata poradniczego. Poradnictwo performatywne, którego teoretykiem jest John Austin, ma za zadanie poszukiwanie wypowiedzi performatywnych w pedagogice i poradnictwie. Celem tych wypowiedzi jest określenie, jak działać słowami lub jak działać za pomocą słów, ponieważ mówienie jest działaniem. W konsekwencji: jak mówimy, tak działamy, a wypowiedzi tworzą rzeczywistość. Należy zwrócić uwagę również na kontekst, inaczej słowa nie mają znaczenia.

W drugiej części dnia uczestnicy Szkoły ponownie pracowali w grupach. Podzieleni na trzyosobowe zespoły, otrzymali zadanie, by wcielić się w role członków zespołu redakcyjnego czasopisma pedagogicznego i poddać ocenie fragment tekstu naukowego. Po zapoznaniu się z materiałem zespoły miały podjąć decyzję o wydaniu tekstu bądź jego odrzuceniu. Ich werdykty wraz z merytorycznym uzasadnieniem prezentowane były na forum grupy w dowolnej formie: listu do redakcji lub aranżowanych scenek oddających rozmowę kolegium redakcyjnego z autorką. Wszystkie zespoły jednogłośnie zdecydowały o nieprzyjęciu artykułu do publikacji. Wystąpienia były bardzo interesujące i dowodziły, iż uczestnicy z dużym zaangażowaniem odnieśli się do swojego zadania.

Tradycyjnie obrady zakończone zostały wystąpieniami uczestników Szkoły. Projekty badawcze przedstawiły dr Daria Zielińska-Pękał (Uniwersytet Zielonogórski), która wypowiedziała się na temat Dylematów w prowadzeniu badań uczestniczących oraz Agnieszka Dragon (DSW), która swoje wystąpienie opatrzyła tytułem Mediacja jako profesjonalne działanie i interakcja międzyludzka w ocenie jej uczestników.

Czwartego dnia Szkoły swoją obecnością zaszczycili nas goście z uniwersytetów w Australii oraz Hiszpanii. Pierwszym wykładowcą był prof. Stephen Billett. Jego wystąpienie dotyczyło relacji pomiędzy mentorem a pracownikiem na stawisku pracy. Przekonywał, że kształcenie na stanowisku pracy jest najbardziej skuteczne. Jako drugi wystąpił prof. Emilio Lucio-Villegas, który w swoim wykładzie prześledził życiorys Paula Freire, stwierdzając, że bez znajomości jego prac nie jesteśmy w stanie zrozumieć współczesnej edukacji dorosłych.

Drugą część obrad zagospodarowali uczestnicy Szkoły. Wystąpili: dr Beata Jakimiuk (KUL), która przedstawiła referat pt. Model kompetencji doradcy zawodowego wciąż otwartym problemem badawczym, dr Marcin Szumigraj (UZ) z referatem Lubuszanie 2012 w świetle badań - zasoby i deficyty, Alicja Szostkiewicz (UMK) prezentująca Uwarunkowania całożyciowej aktywności edukacyjnej osób w średniej dorosłości, dr Joanna Kłodkowska (DSW) omawiająca Uczenie się radzenia sobie ze zmianami w organizacji OHP, Dorota Ejneberg (DSW), która zatytułowała swoje wystąpienie Doświadczanie bezdomności - perspektywa pracownika socjalnego, oraz Agnieszka Szewczyk (DSW) z referatem Pracownik socjalny jako refleksyjny praktyk, czyli rozważania o różnorodnych sytuacjach poradniczych.

XV LSAiP zakończył wyjazd studyjny do Ostrawy. Uczestnicy Szkoły odwiedzili Katedrę Pedagogiki i Edukacji Dorosłych na Uniwersytecie w Ostrawie. Spotkanie dotyczyło systemu edukacji w Polsce i w Czechach - przede wszystkim problemów, z którymi boryka się szkolnictwo wyższe. Okazało się, że czeskie instytucje szkolnictwa wyższego mają spore problemy z wdrożeniem Krajowych Ram Kwalifikacji. Dyskusja była tak żywa, interesująca, pouczająca i długa, że zabrakło czasu na zwiedzenie miasta.

XV Szkoła Andargogów i Poradoznawców, bogata w wykłady, spotkania formalne i nieformalne, warsztaty, dyskusje, okazała się doskonałym miejscem wzajemnego uczenia się oraz doskonalenia warsztatu badawczego. Uczestnicy otrzymali cenne wskazówki, jak realizować swoje projekty badawcze, by spełniały standardy naukowości. Konstruktywna krytyka ze strony doświadczonych naukowców oraz młodych pracowników nauki pozwoli z pewnością na rozszerzenie kontekstów teoretycznych oraz uniknięcie wielu pułapek metodologicznych, na które początkujący badacze narażeni są w swych naukowych poszukiwaniach. Szkoła stwarza cenną i rzadką szansę na bliski roboczy kontakt z ogólnopolskim środowiskiem andragogicznym.

Osoby zainteresowane zagadnieniami poruszanymi podczas tegorocznej Szkoły mogą odnaleźć je w XV wydaniu „Dyskursów Młodych Andragogów”. Przyszłoroczna edycja zapowiada się równie obiecująco i prawdopodobnie odbędzie się w Zielonej Górze.