Sprawozdanie

Działalność współczesnych naukowców stała się mierzalna, a jej efekty są wyrażane liczbą cytowań i punktów za artykuły naukowe. „Publikuj albo giń” to warunek sine qua non (prze)trwania we współczesnej rzeczywistości akademickiej, przy czym najwyżej premiowane są publikacje naukowe w czasopismach zagranicznych, renomowanych w danej branży, z tzw. listy filadelfijskiej.

Jednakże każdy, kto próbował publikować artykuły w prestiżowych zagranicznych czasopismach, przyznaje, że nie jest to zadanie łatwe. Pojawiają się liczne problemy i pytania: jaka powinna być struktura tekstu, jak przygotować abstrakt, w jaki sposób kontaktować się z redakcją czasopisma, czy i jak odpowiadać recenzentom?

Mając na uwadze powyższe kwestie, Centrum Promocji Informatyki zorganizowało w dniu 10 czerwca 2014 r. w Warszawie seminarium pt. Pisanie artykułów naukowych - jak efektywnie pisać i skutecznie publikować. Celem seminarium była prezentacja i wymiana informacji, doświadczeń, porad i wskazówek pracowników naukowych, recenzentów oraz członków zespołów redakcyjnych na temat przygotowywania i publikowania artykułów naukowych w zagranicznych czasopismach. Obrady prowadził dr Emanuel Kulczycki z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, specjalista w zakresie komunikacji naukowej, autor bloga Warsztat badacza¹.

Pierwszą część seminarium poświęcono problematyce przygotowywania artykułów do zagranicznych czasopism. Otworzyło ją wystąpienie Sylwii Ufnalskiej (członkini European Association of Science Editors), która przestawiła bogaty zbiór wskazówek dotyczących konstrukcji tekstów naukowych w języku angielskim. Autorka zaprezentowała różnice w publikacjach w języku polskim i angielskim, zwróciła uwagę na strukturę całego artykułu, jak i jego poszczególnych części (np. budowa akapitu, zdania) oraz dokonała przeglądu różnych rodzajów artykułów naukowych. Jej zdaniem warunkiem powodzenia w publikowaniu tekstów w prestiżowych zagranicznych czasopismach są: ciekawy tytuł, spójność, logiczność, zwięzłość i niezbyt skomplikowana budowa zdań.

Na zbyt powierzchowne traktowanie abstraktu i przeglądu literatury w procesie przygotowywania i publikowania tekstów naukowych zwrócił uwagę dr Piotr Siuda. W swoim wystąpieniu wskazał, że abstrakt jest jednym z kryteriów oceny artykułu naukowego, w którym powinny znaleźć się takie części, jak: wprowadzenie/część kontekstowa, część metodologiczna, rezultaty i konkluzje. Równie ważnym elementem artykułu naukowego zdaniem P. Siudy jest przegląd literatury. Pozwala między innymi osadzić podejmowane przez autora zagadnienie na tle dotychczasowego dorobku naukowego, a przez to jest też świadectwem jego rozeznania w światowej literaturze na dany temat.

Przedmiotem analiz podjętych przez Ewę Rozkosz było poprawne cytowanie (tworzenie odsyłaczy/przypisów i bibliografii załącznikowej). Autorka dokonała interesującego poznawczo przeglądu różnych stylów cytowań (m.in. APA, ASA, ISO 690, MLA) i zaprezentowała ich zalety oraz wady (z perspektywy redakcji czasopisma, autora, uczelni/jednostki).

Z kolei dr Emanuel Kulczycki w swoim wystąpieniu omówił etapy kontaktu z redakcją czasopisma, do którego autor postanowił wysłać swój tekst. Prowadzący wskazał dwa podstawowe kanały kontaktu: e-mail i system zarządzania pracą wydawniczą, a także przybliżył uczestnikom spotkania rolę i znaczenie tzw. cover letter. Interesujące były także wskazówki dotyczące reagowania w sytuacji odrzucenia tekstu oraz ustosunkowywania się do uwag recenzentów. E. Kulczycki odwołał się tutaj do elementarnych zasad komunikacji międzyludzkiej, takich jak: grzeczność, uprzejmość, szacunek dla recenzentów i ich pracy.

Drugą część spotkania organizatorzy poświęcili zagadnieniom związanym z wykorzystywaniem nowych technologii w pracy naukowej. Jest to ważne o tyle, że współcześnie komputer stanowi już nie tylko „maszynę do pisania”, ale również (po zainstalowaniu odpowiedniego oprogramowania) potężne, wielofunkcyjne narzędzie mające zastosowanie na każdym etapie pracy. Pierwszą grupę omawianych programów stanowiły menedżery bibliografii oraz narzędzia umożliwiające zarządzanie notatkami i definicjami (Grzegorz Jarosiński). Po zainstalowaniu odpowiednich dodatków do edytora tekstu można dzięki nim automatycznie generować zarówno przypisy, jak i bibliografię. Niektóre z menedżerów umożliwiają też czytanie plików PDF czy sporządzanie notatek na plikach tekstowych, co dodatkowo czyni z nich wysoce zaawansowane narzędzia do pracy naukowej. Wśród menedżerów bibliografii G. Jarosiński rekomendował: Citavi, CoolWiz, EndNote, Mendeley, Papers czy Zotero, natomiast wśród programów ułatwiających zarządzanie notatkami i definicjami: AllMyNotes, Evernote, KeepNote, TreeDBNotes, Wiznote, MyInfo, OneNote czy RightNote.

Istotnym elementem pracy badawczej jest także analiza zgromadzonych danych. W tym obszarze można według dra Radosława Bomby stosować szereg narzędzi programowych, np. Atlas.ti, Etnograph, Nvivo, Pajek, Rapidminder czy Tinkerplots. Umożliwiają one jakościową analizę zebranych danych, analizę tekstu czy prezentację zebranego i przeanalizowanego materiału w niestandardowej i przejrzystej formie. Ponadto ważna jest także czytelna wizualnie prezentacja. Umożliwia nie tylko ukazanie danych jakościowych, ale także interpretację danych ilościowych oraz opracowanie prognoz. Wśród tego rodzaju oprogramowania wyróżniono: Gapminder, GoalScape, ImagePlot, Roambi Flow, Tableau oraz TreeMap, Blumind, ConceptDraw Map, Freemind, MindGenius czy MindJet.

Podkreślono także, że rynek programów oferuje szereg rozwiązań alternatywnych (np. AbiWord, Apache Writer, czy LibreOfice Writer) wobec dominującej na rynku aplikacji Microsoft Word. Ciekawe rozwiązanie stanowią edytory tekstu online - Google Documents czy Zoho Writer. Umożliwiają zapisywanie tekstu w chmurze, a dodatkowo mogą być wirtualną platformą do pracy zespołowej.

Oprócz wyżej wskazanych walorów merytorycznych i organizacyjnych seminarium na uwagę zasługuje także to, że wszystkie poruszane zagadnienia były ilustrowane licznymi praktycznymi przykładami i doświadczeniami „publikacyjnymi” prelegentów oraz słuchaczy (w toku dyskusji po każdym wystąpieniu). Dzięki temu uczestnicy mogli rozwinąć swoje umiejętności i kompetencje w zakresie efektywnego pisania i skutecznego publikowania artykułów naukowych nie tylko w zagranicznych, ale i polskich czasopismach, monografiach czy pracach współredaktorskich.