Streszczenie artykułu

Chiny, mając na celu wsparcie rozwoju edukacji online, rozpoczęły w 2002 r. wdrażanie narodowego projektu "Rozwój systemu akredytacji procesów kształcenia online". System ten składa się z trzech elementów: systemu akredytacji instytucji edukacyjnych, systemu akredytacji kierunków studiów i systemu akredytacji kursów online. Biorąc pod uwagę fakt, że jakość kształcenia online zależy zarówno od budowy kursu, jak i od jakości pracy nauczyciela, postanowiono, że schemat oceny będzie tworzony oddzielnie dla każdego z tych elementów. Niniejszy artykuł jest raportem z badań nad metodologią, oceną procesu wdrażania i rezultatów systemu akredytacji. Projekt został podzielony na cztery etapy: badanie dotychczasowych osiągnięć na podstawie literatury, rozwój systemu akredytacji, studia przypadku oraz wprowadzenie ostatecznych poprawek do systemu. Był on prowadzony z wykorzystaniem PDCA (Plan-Do-Check-Act - Zaplanuj-Zrób-Sprawdź-Działaj), efektywnej metody używanej do tworzenia różnego rodzaju systemów jakości wg norm ISO 9000. Po przeprowadzeniu ostatniego etapu projektu, system zawiera 19 jednostek z 4 dziedzin: Przygotowanie Kursu, Organizacja Kształcenia, Wspieranie Kształcenia i ocena Kształcenia. System akredytacji został wprowadzony na dwóch kursach Collaborative Learning i Multimedia Technology. Zarówno opinie studentów, jak i ich wyniki egzaminacyjne potwierdziły, że system jest efektywny i podnosi poziom jakości kształcenia online.

Akredytacja jakości kształcenia online

W celu poprawy jakości kształcenia online, został wprowadzony projekt tworzenia systemu akredytacji, składający się z trzech elementów:

• System akredytacji instytucji edukacyjnych dotyczy pilotażowych certyfikacji instytucji edukacyjnych online i centrów edukacyjnych. W zakresie badania instytucji podstawowymi kryteriami: rekrutacja, nauczyciele, organizacja instytucji, kierunki, program, laboratoria komputerowe, zarządzanie centrum kształcenia, obsługa itd. Centra zaś badane są pod względem: podstawowych warunków kształcenia w jednostce, kształcenia indywidualnego, organizacji kształcenia, zasobów biblioteki itd. Celem tych badań jest standaryzacja prac instytucji edukacyjnych i podniesienie poziomu jakości kształcenia online;
• System akredytacji kierunków studiów ma w efekcie odpowiedzieć na pytanie, czy instytucje kształcenia online są w stanie tworzyć i prowadzić kierunki i specjalizacje na odpowiednim poziomie jakości;
• System akredytacji kursów online skupia się na ocenie jakości przygotowania kursów i kształcenia.

Standardy certyfikacji programów kształcenia online

Podstawowym elementem kształcenia online jest program nauczania, zawierający opis zawartości merytorycznej materiałów i procesu edukacji, który jest serią działań wykonywanych w celu osiągnięcia określonego poziomu opanowania materiału. Ponieważ tworzenie materiałów to część produkcyjna procesu, obie dziedziny będą omawiane oddzielnie. Badania w ramach akredytacji programów stosowanych online

Zespół badawczy, oprócz oceny dotychczasowych osiągnięć, przeprowadza również inne badania dotyczące standardów certyfikacji (także za granicą). Są to:

• Chinese Learning Machine Software Evaluation Standard - pierwszy narodowy standard oceny komputerowych programów edukacyjnych, wdrożony pod koniec lat 80;
• Multimedia courseware evaluation standard - tworzony przez South China Normal University i Hong Kong Science & Education Association, pod koniec lat 90;
• Education certification standard - stworzony przez Production Popularization Center of National Education Technology Consortium w 2000 r;
• E-learning Certification Standard - America Instructional Design Committee;
• E-learning Courseware Certification - America Association of Training and Developing.

Standardy certyfikacji programów są pierwszymi, tworzonymi w ramach czterech etapów: badań, dyskusji ekspertów, eksperymentów i tworzenia ostatecznej wersji. Standard ten zawiera 6 komponentów (wzór kształcenia, zawartość merytoryczna, użyteczność, technologia, sposób prezentacji informacji, dokumentacja materiałów), w tym 33 skale i 51 indeksów. Standard został użyty w certyfikacji kursu New-century On-line Courseware organizowanej przez Ministerstwo Edukacji Chin, otrzymując pozytywne opinie ekspertów i wykładowców. Badania dla akredytacji procesu kształcenia online

W celu zbadania procesu kształcenia, zespół badawczy przeanalizował wiele pozycji literatury narodowej i międzynarodowej, jak również dostępne wymagania jakościowe, wskazówki i standardy. Kilka typowych przykładów standardów jakościowych to:

• Quality on the Line: Benchmarks of Success in Internet-Based Distance Education Instytutu Polityki Wyższej Edukacji USA (Institutes of Higher Education Policy of United State IHEP);
• Distance Education Guidelines for Good Practice Amerykańskiej Fundacji Wykładowców (American Foundation of Teachers AFT);
• Distance Learning Guidelines Stowarzyszenia Jakości Wyższej Edukacji Wielkiej Brytanii (Higher Education Quantity Assurance Association of Great Britain QAA);
• Standards in Open & Distance Learning Opening and Distance Learning Quantity Council z Wielkiej Brytanii (ODL QC);
• Educational Quality Assurance Model National Open University (KNOU) z Korei.

W zakresie literatury krajowej grupa badawcza skupiła się głównie na opracowaniu Central Radio and TV University oraz dokumentach opisujących kształcenie dorosłych i kształcenie na odległość.

Zgodnie z powszechnie stosowanymi metodami, grupa badawcza założyła, że podstawowe komponenty kształcenia online (wykładowca, student, zasoby, działania edukacyjne, strategia edukacji, wspomaganie kształcenia i platformy kształcenia) staną się głównymi kryteriami akredytacji, pozostałe zgrupowano w 52 drugorzędne i 144 trzeciorzędne kryteria.

Analiza Procesu Nauczania

Metoda PDCA jest powszechnie stosowana do zarządzania procesami i zmianami, jak również do efektywnego wdrażania systemu jakości zgodnego z ISO 9000. W metodzie tej wyniki jednego etapu stają się podstawą do rozpoczęcia kolejnego. Metoda PDCA to:

P (Plan) - zawiera 5 etapów: analizę bieżącej sytuacji, zdefiniowanie przyczyn problemu, analiza przyczyn problemu, znalezienie głównej przyczyny, sporządzenie planu, założenie stopnia jego efektywności. D (Do) - wykonanie planu. C (Check) - porównanie planu i osiągniętych rezultatów. A (Act) - podsumowanie osiągnięć, przekształcenie ich w standardy, wdrożenie. Nierozwiązane problemy stają się podstawą do nowego etapu, zaczynającego się ponownie od Planu. Cztery główne etapy w kształceniu online to: Przygotowanie Kursu - P (Plan), Organizacja Kształcenia i Wspieranie Kształcenia - D (Do) oraz Ocena Kształcenia - C (Check). Ostatni etap - A (Act) to Refleksje i Modyfikacja (por. rysunek 1).

Zobacz Rysunek 1

Metoda PDCA świetnie sprawdza się w prowadzeniu i ocenie procesu nauczania, w którym z jednej strony każdy z czterech etapów jest traktowany jako odrębny, z drugiej zaś wszystkie są od siebie zależne.

Przygotowanie Kursu

Etap ten zawiera przygotowanie nauczycieli, studentów i materiałów.

• Plan: zorganizowanie grup nauczycieli w liczbie adekwatnej do liczebności grupy studentów, stworzenie planów nauczania, przygotowanie nauczycieli;
• Do: zaznajomienie studentów z problemami, które mogą się pojawić w synchronicznym i asynchronicznym kształceniu, z metodą kształcenia, ze strategią, motywacją, dostępnością wykładowców, sposobami oceny;
• Check: badania nastawienia studentów do tej formy nauki, ich motywacji, umiejętności, spostrzeżeń, które można wykorzystać w przyszłości;
• Act: zaplanowanie niezbędnych szkoleń z zakresu zagadnień, które sprawiały najwięcej problemów (strategia, metody), zaktualizowanie liczby wykładowców, modyfikacje.

Organizacja Kształcenia

Organizacja Kształcenia to główny szkielet procesu nauczania. Składa się on z wielu działań i różni w zależności od kursu. Wykładowcy powinni w nim stosować metody i środki wspierające studenta, a opierające się głównie na samoorganizacji kształcenia. Kluczem do sukcesu są: zwrócenie większej uwagi na opinie studentów i ich zachowania oraz postawy.

• Plan: zgodnie z programem kształcenia, materiałem i potrzebami uczestników, wybór odpowiedniego modelu kształcenia, zaplanowanie zadań, stworzenie grup studentów;
• Do: wysłanie grupom programu i stworzenie podgrup, zwracanie uwagi na sposób pracy studentów, odpowiadanie na pytania i wyjaśnianie złożonych kwestii w czasie rzeczywistym, komentowanie na bieżąco zadań wykonywanych przez studentów, wskazywanie kluczy do rozwiązań;
• Check: zbieranie powtarzających się uwag i problemów, ocena osiągnięć studentów, odnajdywanie miejsc, które wymagają ulepszenia;
• Act: stworzenie dokumentu streszczającego istniejące problemy, zaprojektowanie poprawek i ulepszeń, użycie ich w kolejnym semestrze (bądź edycji kursu).

Wspieranie Kształcenia

Rolą etapu w procesie edukacji online jest pomoc studentom w pokonywaniu akademickich i nieakademickich trudności, które mogą się pojawić w czasie nauki. Są to np.: kłopoty z opanowaniem materiału, przeszkody techniczne, problemy indywidualne. Taka pomoc ma ogromne znaczenie w zdalnym nauczaniu i pomyślnym ukończeniu nauki.

• Plan: założenie serwisu WWW zgodnego z dotychczasowymi doświadczeniami, analizą pojawiających się problemów, możliwościami informatycznymi, wybraną strategią i metodą kształcenia, wdrożenie systemu e-learningowego, przygotowanie personelu, projekt metod komunikacji i uzyskiwania informacji zwrotnych od użytkowników systemu;
• Do: okresowe badania studentów dotyczące ewentualnych problemów, które napotkali w trakcie nauki i zapewnianie indywidualnej bieżącej pomocy, stworzenie grupy osób służącej pomocą studentom, wyszukiwanie alternatywnych metod komunikacji;
• Check: okresowa kontrola systemu i wyszukiwanie problemów, zakładanie dokumentacji dla każdego studenta z opisem problemów, które napotkał, analiza stopnia opanowania materiału i postępów w nauce;
• Act: okresowe uzupełnienia i poprawki do serwisu WWW, zapewnianie dodatkowej pomocy, badania studentów, którzy nie zgłaszali żadnych lub zgłaszali pojedyncze pytania i problemy, badanie stopnia opanowania materiału.

Ocena Kształcenia

Na etap Ocena Kształcenia składają się opinie studentów oraz ocena ich pracy. Jest to w rezultacie ocena podsumowująca zarówno całosemestralną pracę studenta, jak i nauczyciela. Jest to zarówno ocena podsumowująca dotychczasowe działania, jak i formująca kolejne.

• Plan: ustalenie metody, etapów i sposobu oceny zgodnie z programem, upewnienie się, że zarówno zawartość oceny, jak i standardy są w zgodzie z metodą podsumowującą i formującą;
• Do: ocena studenta powinna składać się z oceny ilościowej i jakościowej, a ostateczna ilość punktów wynikać z kilku kryteriów, ankieta satysfakcji studentów powinna zawierać 5 części: poziom interakcji pomiędzy wykładowcą i studentami, pytania dotyczące ćwiczeń i odpowiedzi do nich, organizacja kształcenia, dostęp do materiałów, egzaminy;
• Check: analiza uzyskanych opinii, zidentyfikowanie problemów;
• Act: zaprojektowanie niezbędnych poprawek, podsumowanie kursu i semestru.

Standard akredytacji dla procesu kształcenia online.

Podstawowym zadaniem akredytacji jest przeanalizowanie głównych etapów kształcenia w porównaniu do stawianych im wymagań. Za istotne uważa się cztery główne etapy, które pokazuje poniższa tabela.

Zobacz Tabela 1 Standardy akredytacji dla procesu kształcenia online.

Analiza przypadku

Podczas pilotażowej wersji projektu wybrano dwa kursy online, na których próbnie wdrożono system. Pierwszy to Collaborative Learning dla absolwentów kierunku education technology. Drugi - Multimedia Technology dla osób studiujących informatykę.

Istniała duża różnica między odbiorcami obu kursów. Pierwsi to absolwenci posiadający dużą umiejętność samodzielnego zdobywania wiedzy i niezależni od nauczyciela. Drudzy dopiero zaczynają uczyć się jak samodzielnie zdobywać wiedzę i są w dużej części zależni od pomocy nauczyciela. Istnieje również różnica w zawartości kursów. Pierwszy kładzie nacisk na akademicką i badawczą wartość materiałów, drugi zaś jest bardziej praktyczny i technologiczny. Podczas trwania kursów wykładowcy stworzyli platformę e-learningową WebCL (http://www.webcl.net.cn), która służy do prowadzenia kursów online, zapewnia narzędzia do organizacji i wsparcia kształcenia. Używając metody PDCA, przeprowadzono wszystkie główne zadania, dzięki czemu kursy odniosły sukces. Przygotowanie Kursów

Wykładowcy zajmujący się edukacją online muszą posiadać pewne umiejętności przed rozpoczęciem prowadzenia kursów. W fazie Przygotowania Kursów wykładowcy zaznajomili się z umiejętnościami e-learningowymi studentów (łącznie z wysyłaniem i otrzymywaniem e-maili, pobieraniem i uzupełnianiem materiałów, używaniem narzędzi takich jak: newsletter i grupy dyskusyjne, systemy wyszukiwawcze). Przed rozpoczęciem kursu, pomocnicy sprawdzali rzeczywiste umiejętności studentów.

W celu zapoznania studentów z zawartością kursu i ustanowieniem sensownego planu zajęć, personel kontaktował się bezpośrednio ze studentami i ustalał z nimi cele zajęć, metody, harmonogram, zasoby, główne ćwiczenia i wymagania egzaminacyjne. Organizacja Kształcenia

W procesie kształcenia obecne są zarówno bezpośrednie instrukcje, jak i wspólne działania online. Aby zagwarantować najlepszą jakość, wykładowcy zwracają większą uwagę na studenta podtrzymując komunikację przez wysyłanie e-maili i zapytań. Są również dostępni online na platformie w ustalonym wcześniej czasie. Nauczyciele zamieszczali szczegółowe rozwiązania do zadań i rozwiązywali ewentualne problemy. Był również czas przeznaczony dla studentów na raportowanie pracy w grupach. Wykładowca oceniał tę pracę i przekazywał swój komentarz tak, aby zwiększyć zaangażowanie.

W celu rozwiązania powstałych problemów i oceny postępów studenta, wykładowcy stworzyli odpowiednią dokumentację, która była pomocna w rozwoju i modyfikacji mierników. Wsparcie Kształcenia

Platforma WebCL zawiera różne rodzaje narzędzi e-learningowych: e-mail, czat, newsletter. Dla polepszenia komunikacji e-maile do nauczycieli i personelu obsługującego platformę (członków laboratorium e-learningowego w Beijing Normal University) były opublikowane na stronie WWW, a odpowiedzi na pytania studentów były wysyłane e-mailem, podawane przez telefon, publikowane na platformie lub przekazywane za pomocą innych środków komunikacji. Zapewniono również pomoc psychologiczną w razie powstania jakichkolwiek zagrożeń i dla inspirowania motywacji do nauki przez komunikatory online, pomagając im stworzyć i utrzymywać atmosferę współpracy. Ocena Kształcenia

Pod koniec kursu oceniono osiągnięcia studentów oraz poproszono ich o opinię na temat kursu. Wyniki studentów były oceniane według trzech kategorii: zwykłe zadania, udział w komunikacji z nauczycielem i innymi studentami (czat, forum itd.), wynik końcowego egzaminu. Badanie satysfakcji studentów odbywało się za pomocą formularza na stronie WWW. Zawierał on pytania dotyczący nastawienia wykładowcy do studentów (zaufanie i przychylność do wykładowcy), procesu kształcenia, zadań, pomocy w nauce i wyników. Rezultaty wykazały, że zarówno wprowadzenie czterech etapów kształcenia, jak i metody PDCA było sukcesem.

Podsumowanie

Na jakość kształcenia online ma wpływ zarówno przygotowanie kursu, jak i jakość procesu kształcenia. Akredytacja przygotowania materiałów należy do części "produkcyjnej", a akredytacja procesu do części "procesowej". Według metody PDCA (zgodnej z ISO 9000), zapewniamy zestaw do akredytacji kształcenia online, mając na celu ciągłe podnoszenie jakości kształcenia, które poskutkuje w zyskaniu zaufania odbiorców. Promowanie akredytacji jest drogą do podwyższenia poziomu zarządzania i jakości e-learningu, a później starania się o akredytację międzynarodową. Projekt akredytacji kształcenia online będzie znaczącym efektem w rozwoju edukacji w Chinach.

CHINY w liczbach 1 222,2 mln osób mieszka w Chinach 200 mln uczy się w szkole podstawowej i średniej 12 mln studiuje 2,5 mln studiuje online 68 uniwersytetów prowadzi studia online (mają specjalne zezwolenia Ministerstwa Edukacji) Większość uniwersytetów popiera e-learning. Główne przeszkody we wprowadzaniu e-learningu w Chinach to: brak wysokiej jakości materiałów, brak wyszkolonej kadry, słaby system wsparcia kształcenia.

Bibliografia

• R. Huang, J. Zhang, Y. Dong, Four Key Taches On E-Education Process Essay, China Educational Technology, 2003.
• X. Luo, Research and Design of Web-based Course Quality, [w:] Thesis for Master Degree, Beijing Normal University, 2002.
• Q. Meng, Explain of ISO 9000 Standards, China Petrochemical Press, 2000.
• R. Huang, Practice Report of Collaborative Learning, Beijing Normal University, 2003.
• R. Huang, Y. Dong, J. Zhang, Design of Learning on Web Based on Learning and Study Strategies for Students [w:] e-Education Research, 2003.
• Y. Dong, R. Huang, Simple Analysis of Distance Instructional Models on the Net, Central Radio & TV University Press, GCCCE, 2002.

Netografia

• http://www.webcl.net.cn