Nowy wymiar edukacji - e-learning w Australii

Australia należy do światowej czołówki krajów stosujących najbardziej zaawansowane technologicznie formy kształcenie na odległość. W artykule zostanie przedstawiony dorobek oraz założenia australijskiej edukacji elektronicznej.

Uwarunkowania rozwoju australijskiego e−learningu

Kluczem do rozwoju społeczeństwa informacyjnego są umiejętności w zakresie wytworzenia i zastosowania najnowszych technologii. Instytucje rządowe w Australii dostrzegły, iż edukacja odgrywa wiodącą rolę jako czynnik wspomagający budowanie społeczeństwa informacyjnego. Według nowej polityki oświatowej państwa szkolnictwo ma stać się podstawą przyszłego intelektualnego, społecznego, moralnego, duchowego i estetycznego wkładu Australii w coraz bardziej zintegrowany świat. W połowie lat 90 organizacje rządowe podjęły inicjatywy i przedsięwzięcia mające na celu promowanie i wdrażanie edukacji elektronicznej, m.in. powstał dokument "Nauczanie i społeczeństwo oparte na wiedzy: plan działań edukacyjnych i szkoleniowych zmierzających do stworzenia gospodarki opartej na informacji" (Learning for the knowledge Society: An Education and Training Action Plan for the information economy). Podjęte działania były odpowiedzią na pojawiające się potrzeby środowisk edukacyjnych i szkoleniowych. Celem inicjatyw było skoordynowanie działań zmierzających do optymalnego wykorzystania potencjału technologii informatycznych i komunikacyjnych w nauczaniu oraz uczeniu się na wszystkich poziomach edukacji - w przedszkolu, szkole podstawowej i średniej, edukacji i szkoleniach dla dorosłych o profilu zawodowym oraz w szkolnictwie wyższym. Podjęcie tak radykalnych działań przyczyniło się do rozwoju e-learningu w Australii, dając tej formie edukacji nie tylko podstawy prawne, ale także bardzo duże wsparcie finansowe, np. w ciągu pięciu lat na program "Inicjatywa zawartości programu nauczania szkół online" (Schools Online Curriculum Content Initiative), zostało przeznaczonych 34 mln dolarów australijskich. Kolejnym czynnikiem, który pokazuje zaangażowanie państwa w stosowanie nowych technologii jest fakt, że Australia ma jeden z najwyższych wskaźników korzystania z internetu i wykorzystywania IT wśród krajów rozwiniętych. Statystyki pokazują, że większość szkół ma dostęp do internetu.

Innowacyjność rozwiązań oświatowych widać również w zastosowaniach i rozwoju edukacji elektronicznej. Podstawą dla obecnej formy e-learningu stały się doświadczenia zdobyte podczas wieloletnich działań w zakresie kształcenia na odległość. Edukacja elektroniczna ewoluuje w Australii od modelu internetowego do w pełni interaktywnej edukacji online. Dwadzieścia trzy australijskie uniwersytety oferują obecnie około 200 kursów prowadzonych całkowicie przez internet, zwłaszcza w ramach studiów podyplomowych. Nauczanie online znajduje się w centrum zainteresowania australijskiej polityki oświatowej, ponieważ pozwala na przekazywanie wiedzy osobom z terenów oddalonych, dając możliwość wyrównywania szans edukacyjnych. Obecnie w Australii funkcjonują cztery modele edukacji zdalnej:

• model korespondencyjny (correspondence model), w rozumieniu tradycyjnym, gdzie proces nauczania-uczenia się został oparty na materiałach drukowanych,
• model wielomodułowy (multi-modal model), oparty na materiałach audio, wideo oraz nauczaniem wspomaganym komputerowo,
• model telenauczania (tele-learning model), gdzie proces kształcenia został oparty na interaktywnej telekomunikacji, dwustronnych telekonferencjach i wideokonferencjach oraz nauczaniu z wykorzystaniem multimediów,
• model nauczania elastycznego (flexible learning model), w którym do prowadzenia procesu edukacyjnego wykorzystuje się publikacje na płytach CD oraz globalną sieć komputerową internet¹.

Model nauczania elastycznego jest bardzo popularny w ostatnich latach w Australii, ponieważ umożliwia on naukę w trybie online i off-line. Korzysta z niego wiele australijskich uniwersytetów, umożliwiając zdalne zdobycie dyplomu uczelni. Specjalistyczne centra uniwersyteckie przygotowują multimedialne materiały dydaktyczne, nie tylko na potrzeby studiów wyższych, ale także różnych typów szkół średnich.

Nowy wymiar e-edukacji to nie tylko technologia

W wyniku globalnych przemian społeczno-gospodarczych, przemianie uległy metody dydaktyczne stosowane w procesie nauczania. Doba internetu wprowadziła do edukacji nowe narzędzia dydaktyczne, ale czy nowoczesna technologia wystarczy, by proces kształcenia uczynić efektywniejszym?

Specjaliści zajmujący się badaniem e-learningu dowodzą, iż istotnym elementem tworzenia cyfrowych treści nauczania, jest oprócz nowoczesnej technologii, przede wszystkim wiedza o metodach uczenia się za jej pomocą. W opracowaniu Departamentu ds. Edukacji, Nauki i Szkoleń (Department of Education, Science and Training-DEST) pt. No Place for Egos and Islands czytamy: "Główny nacisk w dyskusjach nad edukacją elektroniczną powinien pozostać na słowie edukacja, a nie na słowie elektroniczna"².

Działania w zakresie australijskiej edukacji elektronicznej zmierzają raczej w kierunku urzeczywistnienia idei "interaktywności" na etapie projektowania kursu, a nie w stronę zwykłego dodawania do infrastruktury internetowej funkcji komunikacyjnych, takich jak np. fora dyskusyjne. W procesie dydaktycznym autonomia uczącego się jest zrównoważona przewodnictwem nauczyciela, co stymuluje do krytycznego i twórczego myślenia. Nauczanie oparte na rozwiązywaniu problemów jest dominującym modelem nauczania w australijskich programach. Według Sue Kirkpatrick³, studenci uczący się za pośrednictwem internetu potrzebują: "kompleksowych programów wprowadzających, traktujących o umiejętnościach potrzebnych do uczenia się, świadomości własnego stylu uczenia się, interaktywnym wykorzystaniu technologii, zwyczajach komunikacji elektronicznej, o tym, czego wymaga się od uczących się oraz wymaganiach co do oceny"⁴. W pracy tej stwierdza się, że uczniowie z bardziej odległych terenów doświadczają większej frustracji niż ich koledzy z miast w zakresie "trudności technicznych, braku właściwego wprowadzenia, niewystarczających umiejętności obsługi komputera, opóźnień związanych z asynchroniczną komunikacją". Kirkpatrick odnotowuje także fakt, iż uczniowie na prowincji napotykają większe trudności w uzyskaniu stałego dostępu do pomocy nauczycieli i wsparcia z ich strony. W pracy pt. Nauka na bazie Internetu w Australii Regionalnej: korzyści i bariery podkreśla się, że "przy projektowaniu edukacji elektronicznej należy:

• uwzględnić uczenie się zespołowe i wzajemne relacje pomiędzy uczącymi się,
• mieć świadomość ograniczeń komunikacji elektronicznej i nad nimi pracować,
• stymulować motywację uczących się, wpływać na ich style uczenia się oraz umiejętności,
• uwzględnić kwestie oceny.

Nauczyciele muszą tworzyć i stosować cały szereg strategii pedagogicznych potrzebnych do poruszania się w środowisku online"⁵. Badania specjalistów wykazują, że spory o skuteczność wirtualnej edukacji są uzasadnione. Raporty badawcze dowodzą, że nadużycie technologii w procesie nauczania nie przynosi pozytywnych efektów w dydaktyce kształcenia na odległość. Niepodważalnie dobrze przygotowany materiał i program nauczania ma wpływ na wysoką jakość kształcenia niezależnie, czy jest to tradycyjny sposób przekazywania wiedzy czy alternatywne formy.

Doskonale widać na przykładzie poniżej opisanej instytucji zastosowanie w praktyce założenia, iż edukacja elektroniczna ma stać się istotnym czynnikiem w transformacji społeczeństwa australijskiego w społeczność informacyjną, efektywnie korzystającą z ICT.

Sieć Edukacyjna Australii EdNA Online

EdNA Online była pierwszą stroną edukacyjną w Australii opartą na bazie danych, zbudowaną zgodnie z pomysłem spisu zasobów internetowych z narzędziami do ich przeszukiwania i przeglądania.

EdNA Online (Sieć Edukacyjna Australii - Education Network Australia, http://www.edna.edu.au) jest ogólnokrajową instytucją współpracy środowiska edukacji i szkoleń. Celem działalności instytucji EdNA Online jest promocja współpracy oraz ułatwianie rozwoju sieci edukacyjnych i szkoleniowych w Australii. Koncentruje się ona na usługach świadczonych online. W portalu EdNA Online znajduje się: spis instytucji edukacyjnych i szkoleniowych, baza danych zawierająca materiały internetowe przydatne do nauki i nauczania oraz zestaw usług informatycznych i komunikacyjnych dla edukacji oraz szkoleń. Instytucja ta jest najważniejszym źródłem dostępu do materiałów online oraz usług szkoleniowych i edukacyjnych w Australii. Podstawy rzeczywistej sieci EdNA zostały stworzone w 1995 r. przez kilka ogólnokrajowych organizacji⁶. Jednakże wcześniej w środowiskach edukacyjnych powstała myśl o stworzeniu ogólnonarodowej sieci współpracy wszystkich sektorów edukacyjnych i szkoleniowych w Australii. Zaowocowało to wydaniem kilku istotnych dokumentów i raportów⁷. Federalne oraz stanowe i terytorialne departamenty edukacji podjęły współpracę w celu wymiany wiedzy oraz minimalizacji kosztów podczas realizacji projektów, prowadzących do powstania ogólnokrajowych sieci wiedzy. Działania prowadzone według takich założeń miały na celu usprawnienie wprowadzania projektów w zakresie wymiany i wspólnego korzystania z internetowych zasobów materiałów do nauczania i uczenia się. EdNA Online to wirtualna sieć środowisk edukacyjnych oraz źródło materiałów, usług edukacyjnych i szkoleniowych. Internetowy serwis EdNA Online stał się siłą napędową i mechanizmem wspierania działania krajowej organizacji Education Network Australia - EdNA. Serwis ten został zbudowany na zasadach współpracy oraz wnoszeniu rozproszonych zasobów i zarządzaniu nimi.

Sieć EdNA stała się symbolem owocnej współpracy zarówno pomiędzy władzami australijskimi odpowiedzialnymi za edukację (związkowymi, stanowymi i terytorialnymi), jak również wszystkimi sektorami edukacyjnymi. Projekt sieć EdNA pokazał, że można osiągać lepsze rezultaty w edukacji elektronicznej współpracując niż działając w odosobnieniu, dbając tylko o lokalne środowiska edukacyjne. W przyszłości EdNA planuje wykorzystać nowe możliwości i udoskonalić oferowane produkty i usługi online. Szczególny nacisk zostanie położony na umocnienie roli EdNA jako ogólnokrajowego dostawcy usług dla środowisk edukacyjnych i szkoleniowych oraz lidera w promowaniu współpracy w całej branży edukacyjnej i szkoleniowej w Australii.

Na kluczowe decyzje odnośnie przyszłego rozwoju sieci wiedzy wpływ miał Światowy Szczyt Internetowych Sieci Wiedzy (Global Summit of Online Knowledge Networks). Spotkanie zorganizowane przez education.au w marcu 2002 r. było okazją do dyskusji w gronie liderów elektronicznej edukacji i szkoleń z całego świata na temat przyszłości edukacji i szkoleń. Oto niektóre zalecenia przedstawione podczas szczytu, mające bezpośredni wpływ na strategiczne kierunki działania EdNA Online:

• tworzenie i rozwój internetowych sieci wiedzy poprzez stymulowanie rozwoju środowisk uczących się za pośrednictwem internetu - zakładanie i prowadzenie centrów, sieci i porozumień;
• zredefiniowanie roli nauczycieli i nauczania, inicjowanie i wspieranie badań, znajdowanie przykładów zalecanych działań, wspólna analiza studium przypadków;
• wykorzystanie zasobów w sposób stymulujący internetowe sieci wiedzy przez określenie wspólnych celów i działań je wspierających;
• odmitologizowanie edukacji elektronicznej i usług szkoleniowych przez jednoczesne mówienie o ich zaletach i rozpropagowanie ich wśród uczniów, dorosłych, nauczycieli, szkoleniowców, dyrektorów i menadżerów ds. kształcenia;
• rozwijanie umiejętności w zakresie technologii informatycznych i komunikacyjnych wśród osób zatrudnionych w edukacji i szkoleniach;
• uświadomienie wśród społeczeństwa zalet internetowych sieci wiedzy⁸.

Podczas Szczytu Światowego ustalono, iż przyszłe kierunki rozwoju EdNA Online muszą być zgodne z tendencjami panującymi na międzynarodowej scenie edukacji elektronicznej i szkoleń oraz z pojawiającymi się potrzebami nauczycieli i uczniów, którzy w coraz większym stopniu opierają się na zasobach edukacji elektronicznej.

Wnioski

Omawiane w artykule instytucje i inicjatywy pokazują, że sukces Australii w dziedzinie edukacji jest wynikiem przede wszystkim partnerstwa pomiędzy rządem federalnym, rządami stanowymi oraz terytoriów i sektorem edukacji. Partnerstwo instytucji rządowych i oświatowych pozwala na lepsze gromadzenie środków finansowych na projekty oraz ułatwia ich koordynowanie i realizacje. Jest to odmienna sytuacja w porównaniu z działaniami polskiego sektora edukacji, który nie daje formalnych podstaw do rozwoju kształcenia na odległość. Polskie środowiska edukacyjne skupione wokół idei nauczania zdalnego mogłyby wiele skorzystać, stosując podobne metody współpracy instytucji centralnych z lokalnymi i samorządowymi organami w realizowaniu inicjatyw edukacyjnych. Edukacja elektroniczna prowadzona przez australijskie instytucje oświatowe wywiera korzystne zmiany w systemie edukacyjnym, m. in. w jego strukturach, programach, formach i metodach zastosowania technologii informatycznych i komunikacyjnych.

Australia aktywnie działa na arenie międzynarodowej społeczności edukacyjnej i szkoleniowej, jest członkiem wielu organizacji międzynarodowych, co przekłada się na promocje i ciągły rozwój australijskiego systemu edukacji, w tym edukacji online. Cechą charakterystyczną Australii jest jej wieloetniczność, co znajduje wyraz w różnorodności oferty edukacyjnej, programach nauczania i metodach realizacji procesu dydaktycznego. Australia uczyniła z edukacji, w tym także z edukacji elektronicznej, towar eksportowy, dziedzinę gospodarki przynoszącą korzyści, co jest fenomenem w porównaniu ze stanem w jakim znajduje się obecnie polska edukacja oraz innych krajów Europy Środkowej.

Bibliografia

• S. Kirkpatrick, H. Bound, Online learning in regional Australia: benefits and barriers, Adelaide, NCVER, nieopublikowane, 2003.
• M. J. Kubiak, Wirtualna edukacja, Wyd. MIKOM, Warszawa 2002
• J. Mason, J. Dellit, Collaboration, cooperation and cultural change: EdNA's potential - Planning for progress, partnership and prophecy, [w:] C. McBeath i R. Atkinson (red.), Planning for Progress, Partnership and Profit, Proceedings EdTech'98, Perth,
• Australian Society for Educational Technology, (wersja online) http://www.educationau.edu.au/globalsummit/papers/krichardson.pdf, informacja uzyskana 19 stycznia 2004.
• G. White, Edukacja elektroniczna - najważniejsze australijskie inicjatywy, prezentacja przygotowana na konferencję E-learning, Wyrównywanie szans, 24 luty 2003, Warszawa.

Netografia

• Department of Education, Science and Training (Departament ds. Edukacji, Nauki i Szkoleń), http://www.dest.gov.au/ 02.09.2004
• EdNA Online, http://www.edna.edu.au/ 28.08.2004,
• Education.au, http://www.educationau.edu.au/ 28.08.2004