Wprowadzenie

Istnieje wiele sytuacji, w których niezbędny jest szybki dostęp do poczty elektronicznej. Permanentna mobilność niejednokrotnie zmusza nas w takich przypadkach do korzystania z kawiarenek internetowych, komputerów w innych firmach bądź u znajomych. Rekonfiguracja programu pocztowego jest niewątpliwie kłopotliwa, co więcej, pozostawia ryzyko, że nasza poczta może dostać się w niepowołane ręce. W jaki więc sposób dostać się do niej, zachowując pełną poufność? Rozwiązaniem takiej sytuacji są systemy obsługi poczty za pomocą przeglądarki internetowej (webmail). Zapewniają dostęp do konta oraz przeprowadzenie podstawowych operacji jednocześnie, gwarantując bezpieczeństwo i poufność pracy. Dla wielu firm, w których mobilność oraz szybki dostęp do informacji ma znaczenie, webmail jest kluczową częścią intranetu. Środowisko open source oferuje wiele różnorodnych rozwiązań systemów pocztowych typu webmail. Opracowanie to przybliży kilka najciekawszych i najbardziej zaawansowanych rozwiązań. Z punktu widzenia użytkownika końcowego ich funkcjonalność może być zbliżona, jednakże z punktu widzenia administratora i systemu są to rozwiązanie skrajnie różne, gdyż ich tworzeniu przyświecała zupełnie inna filozofia.

Podstawy analizy

Podczas gromadzenia materiału do porównania wszystkie systemy zostały przetestowane przez przeciętnych użytkowników internetu przyzwyczajonych do obsługi programu MS Outlook oraz systemów webmailowych oferowanych przez portale. Ich spostrzeżenia oraz uwagi odegrały kluczową rolę przy ocenie przydatności poszczególnych rozwiązań.

Serwer, na którym testowano oprogramowanie działa w oparciu o system FreeBSD 4.10-STABLE. Procesor: Pentium II 666 Mhz, pamięć operacyjna 256 Mb, liczba użytkowników 83.

OpenWebmail

OpenWebmail zdecydowanie różni się od reszty oferowanych systemów obsługi poczty. Celem przyświecającym autorom było zapewnienie szybkiej i wydajnej obsługi dużych folderów pocztowych. Z tego powodu starano się jak najbardziej skrócić proces dostępu do danych pocztowych. Efektem jest stworzenie systemu pocztowego z bezpośrednim dostępem do skrzynek użytkowników. Dla porównania większość pozostałych systemów pobiera pocztę z serwera poprzez interfejs w postaci serwera IMAP bądź POP3. Takie podejście wymusiło konieczność zastosowania odpowiednich rozwiązań technologicznych. W przeciwieństwie do innych systemów OpenWebmail nie jest napisany w PHP lecz w Perlu. Dodatkowo ze względu na bezpośredni dostęp do skrzynek pocztowych oprogramowanie musi działać z uprawnieniami administratora, tak więc wymagane jest posiadanie programu Suidperl. Wiele osób uważa takie rozwiązanie za wadę, argumentując tę tezę teoretycznym obniżeniem bezpieczeństwa systemu, jednakże nie są to liczne głosy. Przeprowadzone testy wykazały, że system ten może znakomicie funkcjonować w środowisku z ograniczonymi prawami dostępu. Dodatkowo uważa się, że OpenWebmail jest oprogramowaniem napisanym w sposób bezpieczny, co potwierdza niska liczba wykrytych do tej pory luk. Instalacja oprogramowania jest łatwa i niezbyt wymagająca, dodatkowo wszystko w znakomity sposób opisuje dokumentacja. Konfiguracja nie powinna również przysporzyć problemów nawet mało zaawansowanym użytkownikom. Jednocześnie oprogramowanie pozostaje niezwykle elastyczne, pozwalając na bardzo dokładną konfigurację. Dużą zaletą z punktu widzenia administratora jest możliwość stosowania różnych uprawnień i konfiguracji dla poszczególnych użytkowników.

Interfejs systemu jest niezwykle przyjazny, a obsługa jest intuicyjna i przypomina interfejs Outlooka. Wielu użytkowników uznało to za dużą zaletę. Dodatkowym atutem jest rozbudowany edytor HTML pozwalający na konstruowanie złożonych wiadomości. Jego obsługa imituje swoim wyglądem Worda, aby ułatwić użytkowanie mniej zaawansowanym osobom. Opisywany system pocztowy posiada wiele wersji lokalizacyjnych zarówno komunikatów, jak i ikonek czy schematów kolorystycznych. Dodatkowo zapewniona jest perfekcyjna konwersja kodowania otrzymywanych oraz wysyłanych listów. Wykorzystanie dodatkowych bibliotek iconv gwarantuje uniknięcie popularnych wśród innych systemów problemów "oglądania krzaczków" zamiast oczekiwanej wiadomości. Wykorzystując zewnętrzny pakiet ispell, OpenWebmail zapewnia także opcję sprawdzania poprawności pisowni. Ciekawostką docenianą przez użytkowników są także głosowe powiadomienia o nadejściu nowych wiadomości. Niezwykle ważne jest wsparcie systemu potwierdzeń odczytu, mniej popularne w innych systemach. Oprogramowanie zawiera funkcje do tej pory rezerwowane dla zaawansowanych użytkowników. Funkcja Vacation/Autoresponder pozwala na automatyczne wysyłanie e-maili, gdy nie możemy na nie odpowiedzieć. Zaimplementowany system filtrów oraz wyszukiwania w poczcie przewyższa swoimi możliwościami wiele samodzielnych programów pocztowych. Ogromną zaletą systemu OpenWebmail jest obsługa dodatkowych kont pocztowych poprzez protokół POP3 bądź IMAP. Wsparcie SSL gwarantuje pełne bezpieczeństwo tego rozwiązania. Jest to kolejna zaleta wyróżniająca opisywane oprogramowanie na tle innych systemów.

Kolejną zaletą wychwalaną przez użytkowników jest rewelacyjne wsparcie kodowania MIME. Jest to jedyny system webmailowy w którym ten problem został tak dokładnie rozwiązany. Dla większości pozostałych rozwiązań zagadnienia załączników MIME i ich obsługa były problematyczne. Openwebmail radzi sobie z tym problemem znakomicie. Przykładowo załączniki graficzne są prezentowane w postaci miniaturek. OpenWebmail posiada wiele ciekawych rozwiązań zaczerpniętych z oprogramowania biurowego typu groupware. Standardowa instalacja zawiera oprócz systemu pocztowego zaawansowany kalendarz pozwalający na umieszczanie notatek, o których użytkownik pozostanie powiadomiony e-mailem. Dodatkowo instalowany jest aplet ssh pozwalający na bezpieczne logowanie się do systemu serwera. Ciekawym rozwiązaniem jest interfejs pozwalający na dostęp do plików umieszczonych w katalogu domowym użytkownika. OpenWebmail aktywuje w oddzielnym okienku menadżera plików, pozwalając na zarządzanie zgromadzonymi tam danymi. Pliki mogą być w łatwy sposób dołączone do wysyłanych wiadomości, jak i edytowane. Jest to niewątpliwie ogromna zaleta tego systemu.

SquirrelMail

SquirrelMail jest najbardziej zaawansowanym spośród dostępnych systemów opierających swoje działanie na interfejsie IMAP. Oprogramowanie to zostało napisane w PHP i w większości opiera się na oferowanych przez ten język rozwiązaniach. W przeciwieństwie do większości pozostałych systemów o podobnej filozofii, jest on w pełni niezależny od dodatkowego systemu baz danych typu MySQL czy Postgresql. Użycie PHP niestety klasyfikuje ten system do zastosowania na serwerach z mniejszą ilością użytkowników ze względu na zwiększoną "konsumpcję" zasobów. Szacuje się, że jest to system mający obsługiwać jednocześnie maksimum 500 kont. Instalacja oprogramowania nie przysparza większych problemów i w przypadku FreeBSD jest możliwa z poziomu systemu portów. Jedynym wymaganiem jest instalacja systemu IMAP.

Interfejs SquirrelMail nie należy do najbardziej rozwiniętych. Możliwości modyfikowania jego wyglądu są również niezbyt szerokie. Nie stanowi to jednakże większego problemu, gdyż obsługa pozostaje w znacznym stopniu intuicyjna. Lokalizacje oprogramowania są dobrze rozwinięte i przyjazne dla użytkownika. Wsparcie MIME należy również do jednego z najlepszych spośród systemów pocztowych, nie jest jednakże aż tak rozbudowane, jak w przypadku OpenWebmaila.

Niezwykle dopracowany system pluginów pozwala na rozbudowywanie systemu oraz jednoczesną kontrolę jego "zasobożerności". Do najpopularniejszych dodatków należą: Autoresponder, Spellcheck oraz systemy kalendarzowe. Dostępne są również dodatki w postaci edytora HTML, kodowania pgp/gpg, jak i interfejsu NNTP (Network News Transfer Protocol) umożliwiającego dostęp do popularnych grup dyskusyjnych (news). Zaletą jest również dostępność różnego rodzaju nakładek filtrujących, jak i eliminujących spam.

Zauważalne jednakże są głosy o zwiększonym ryzyku użytkowania opisywanego systemu. W archiwach Bugtraq¹ udało mi się znaleźć aż 13 zidentyfikowanych luk bezpieczeństwa.

Zestawienie:

NeoMail

NeoMail jest kolejnym systemem webmailowym o bezpośrednim dostępie do danych pocztowych. Na jego podstawie został stworzony opisywany wcześniej OpenWebmail, tak więc wszystkie omawiane wcześniej zagadnienia związane z użyciem wyżej wymienionego dotyczą również tego oprogramowania.

System ten ceniony jest przez wiele osób za swoją prostotę. NeoMail pełni wyłącznie funkcje systemu pocztowego, nie oferując użytkownikom żadnych innych dodatków. Brak "wodotrysków" oraz bezpośredni dostęp do skrzynek pocztowych stanowią gwarancję prędkości działania. Interfejs jest intuicyjny w obsłudze i przypomina opisywany wcześniej interfejs OpenWebmaila. Cechuje go również podobieństwo do Outlooka. Wygląd interfejsu jest konfigurowalny dzięki implementacji systemu zarządzania tematami oraz ikonami. Istnieją również liczne lokalizacje językowe pakietu.

Na szczególną uwagę zasługuje dołączona książka adresowa. Posiada ona możliwość importowania danych z książek adresowych popularnych programów pocztowych, takich jak: Outlook czy Netscape Mail. Warunkiem jest jedynie możliwość eksportu przez program danych do formatu CSV. NeoMail posiada własny system limitowania. Pozwala on na wprowadzenie ograniczeń dotyczących liczby wysyłanej poczty, miejsca zajmowanego na dysku itd. Dodatkową zaletą, tak jak i w przypadku OpenWebmaila, jest znakomita obsługa kodowania MIME. Przykładowo pokazywane są miniaturki załączonych obrazków.

W archiwach grup dyskusyjnych można jednakże znaleźć informacje o wadach tego oprogramowania, powodowanych głównie jego prostotą. System miewa problemy ze zmianą kodowania poczty oraz co ważniejsze z prezentacją wiadomości w formacie HTML.

Postaci

Postaci jest tureckim systemem webmail (słowo "postaci" oznacza listonosza). System używa interfejsu POP3/IMAP w celu uzyskania dostępu do danych pocztowych. Oprogramowanie zostało napisane w PHP, wymaga również instalacji systemu baz danych (możliwe MySQL oraz PostgreSQL). Instalacja nie przysparza większych problemów, jednakże nie jest w pełni zautomatyzowowana.

Interfejs programu jest zdecydowanie najatrakcyjniejszy z opisywanych systemów. Użytkownik spotyka się z miłym, stonowanym zestawem kolorystycznym, a obsługa jest intuicyjna. Oprogramowanie w sposób szczątkowy wspiera możliwości edycji schematów kolorystycznych, jednakże nie jest to szczególnie istotny problem. Dostępnych jest za to wiele wersji językowych. Postaci nie posiada żadnych zaawansowanych funkcji, poza prostą książką adresową, systemem zarządzania linkami oraz notatnikiem.

Podczas testów niestety można spotkać się z problemami podczas konwersji kodowania poczty, co wydaje się wadą programu. System miewał również problemy z załącznikami. Pomimo tych niedogodności jest to popularne oprogramowanie, ale wymaga wciąż dopracowania. Zestawienie

UebiMiau

UebiMiau jest ciekawym i niezwykle prostym systemem webmail. Podstawowym założeniem jest jego pełna niezależność od platformy na której działa. System ten nie wymaga instalowania żadnych dodatkowych pakietów i opiera się wyłącznie na podstawowych funkcjach PHP. Wszystkie dane są przechowywane na dysku i nie jest wymagane posiadanie żadnego systemu baz danych. Poczta pobierana jest za pośrednictwem serwera POP3. Oprogramowanie wykorzystuje również JavaScript po stronie przeglądarki. Interfejs jest przyjemny oraz intuicyjny w obsłudze. Istnieje możliwość zmiany wyglądu dzięki systemowi tematów. Dostępne są również liczne wersje lokalizacyjne. Pomimo swojej prostoty Uebimiau posiada sprawnie działający system wyszukiwania oraz system zarządzania folderami. Ciekawostką jest możliwość wprowadzenia własnych zasad sortowania poczty. Dodatkową zaletą jest możliwość ustawienia limitów zajmowanego miejsca na dysku.

Niestety UebiMiau nie działa najszybciej (ze względu parsowanie danych z POP3) oraz tworzy sporo dużych plików na dysku (zapisuje dane z POP3).

NOCC

Wśród zalet tego rozwiązania wymienia się możliwość wysyłania poczty poprzez zdalny serwer SMTP, jak i lokalne MTA. Oprogramowanie przeszło pomyślnie MIME Torture Test, co świadczy o pełnej zgodności ze standardami⁵. NOCC radzi sobie również wyśmienicie z pocztą w HTML-u (obsługa XHTML 1.0).

Wśród opinii na temat tego systemu znalezionych w archiwach grup dyskusyjnych przeważało zdanie, że jest to szybki i nieskomplikowany webmail. Wiele osób jego prostotę uważało za ogromną zaletę. Zestawienie

SqWebMail

SqWebMail jest systemem webmail o bezpośrednim dostępie obsługującym pocztę w formacie Maildir. Oprogramowanie zostało napisane w języku C i działa jako skrypt CGI o podniesionych uprawnieniach. Dodatkowo prędkość działania podnosi opcjonalne wsparcie kompresji http.

Instalacja nie należy do najprostszych, co potwierdzają często zgłaszane problemy w archiwach grup dyskusyjnych. Dodatkowo po jej przejściu użytkownik spotyka się z wybitnie nieatrakcyjnym interfejsem. Jest on prosty w obsłudze, jednakże w porównaniu z innymi systemami pozostawia wiele do życzenia. Oprogramowanie radzi sobie znakomicie z formatem MIME, prawidłowo formatując wszystkie załączniki. Nie sprawiają mu też problemu wiadomości pisane w formacie HTML. SqWebMail posiada dodatkowo wsparcie dla wielu folderów wiadomości.

Ciekawostką jest rozbudowany system filtrów działających po stronie serwera, znacznie usprawniając pracę programu. Zaletami docenianymi przez użytkowników są również możliwość sprawdzania poprawności pisowni (pakiet ispell) oraz wsparcie dla kodowania wiadomości GnuPG.

Pakiet posiada także dodatki powiększające jego funkcjonalność o kalendarz oraz możliwość redagowania wiadomości w formacie MIME Digest. Zestawienie

Podsumowanie

Spośród opisywanych systemów najciekawszymi wydają się być OpenWebmail, SquirrelMail oraz NOCC. Pierwsze dwa rozwiązania zdecydowanie różnią się poziomem zaawansowania od trzeciego, tak więc wybór pomiędzy nimi zależy wyłącznie od oczekiwań stawianych systemowi pocztowego.

OpenWebmail

Zdecydowanym plusem jest prędkość działania, zwłaszcza w przypadku dużych skrzynek pocztowych. Ogromną zaletą jest możliwość edycji wiadomości w HTML-u oraz obsługa potwierdzenia odczytu. Wygodna jest również opcja pobierania wiadomości ze zdalnych serwerów POP3/IMAP (w dodatku z SSL). Do wyboru Openwebmaila skłaniają także dodatki, takie jak: możliwość oglądania pełnych nagłówków, możliwość edycji adresu nadawcy czy powiadomienie głosowe o nowej poczcie (zwłaszcza cenne, gdy okno przeglądarki jest w tle).
Użytkownicy cenią sobie dodatkowo interfejs podobny do programu MS Outlook i jego intuicyjność. Wadą może być konieczność obsługi Suidperla.

Squirrelmail

Jest znakomitym systemem pocztowym dla osób preferujących dostęp do poczty za pośrednictwem interfejsu POP3 bądź IMAP. Jego rozbudowana funkcjonalność czyni go niemalże tak interesującym oprogramowaniem jak OpenWebmail.

NOCC

Zaleta tkwi w prostocie. Jest to rozwiązanie bardzo podstawowe, jednakże jego funkcje wystarczają w zupełności. Perfekcyjna obsługa MIME oraz wiadomości w HTML-u powoduje, że NOCC posiada wszystko co powinien posiadać dobry webmail, jednocześnie nie zawracając głowy dodatkami. NOCC ceniony jest także za prędkość działania oraz "niezaśmiecanie", będące problemem innych webmaili niewymagających wsparcia systemu baz danych. Reasumując, OpenWebMail jest zalecany do rozwiązań wymagających większego stopnia zaawansowania, oraz w przypadku pracy na dużych mailboxach. SquirrelMail dla preferujących pośrednictwo serwera POP3/IMAP. Zaś NOCC w rozwiązaniach mającymi być nieskomplikowanymi, szybkimi i skutecznymi przy jednoczesnej prostocie.
W czasach, gdy czas dostępu do informacji jest kluczową zmienną określająca w wielu branżach konkurencyjność systemy webmail znakomicie spełniają rolę platform informacyjnych. Cieszy więc tak szeroka gama produktów oferowanych przez środowisko open source. Dzięki niej nawet najbardziej wymagający użytkownicy mogą znaleźć rozwiązanie spełniające ich oczekiwania i korzystać z szybkiego oraz bezpiecznego środka komunikacji niemalże z każdego komputera na świecie.

Netografia

• www.openwebmail.org
• www.squirrelmail.org
• www.neomail.org
• www.trlinux.com
• www.uebimiau.org
• www.inter7.com/sqwebmail.html
• www.securityfocus.com
• archiwa licznych grup dyskusyjnych: groups.google.com