Abstract

Economic education is becoming increasingly essential for modern societies to function. It consists of three aspects: knowledge, skills and attitudes, and if such aspects remain at a low level, the people it concerns are susceptible to financial exclusion. Due to dynamic changes occurring in financial markets, knowledge quickly becomes outdated and needs to be frequently updated. People with disabilities fall into this group of people at risk of social exclusion, usually displaying lower participation in the educational system (although this has been changing) and facing greater difficulties in the labour market. A hypothesis has been posed that economic education may contribute to the social inclusion of people with disabilities, and the determined goal was to demonstrate the existence of the need for financial education targeted at people with disabilities to make them less susceptible to the risk of social and financial exclusion. This goal was achieved through critical analysis of the literature on the subject, and by way of deduction. The author's research demonstrated that economic education is a tool that contributes to reducing the risk of social and financial exclusion, and therefore economic education should be primarily targeted at the groups most susceptible to the risk of exclusion, including, among others, people with disabilities. The paper demonstrates that Poland also lacks measures that would contribute to the level of economic knowledge of that social group.

Keywords: financial education, people with disabilities, social exclusion, financial exclusion, inclusion

References

• Act of 17 December 1998 on pensions from the Social Insurance Fund Journal of Laws 1998 No 162 item 1118. (1998). [Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Dz. U. 1998 nr 162 poz. 1118). https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19981621118/O/D19981118.pdf
• Act of 4 April 2019 on the Digital Availability of Websites and Mobile Application of Public Entities Journal of Laws 2019 item 848. (2019). [Ustawa z dnia 4 kwietnia 2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych Dz. U. 2019 poz. 848]. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20190000848
• Atkinson, A. B. (2017). Nierówności. Co da się zrobić? Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Banaś, D. (2022). Edukacja finansowa pokolenia 55+ jako element rozwoju rynków finansowych. In: K. Waliszewski (Ed.), Finanse osobiste (pp. 349-357). Polska Akademia Nauk.
• Banaś, D., & Kliber, F. (2022). Zmiana zachowań płatniczych podczas pandemii COVID-19 na przykładzie studentów. In: M. Banaszewska, A. Iwańczuk-Kaliska, K. Marchewka-Bartkowiak & A. Warchlewska (Eds.), System finansowy w Polsce w obliczu kryzysu pandemicznego (pp. 189-206). CeDeWu.
• Bankowcy dla Edukacji. (2018). Poziom edukacji finansowej Polaków 2018. https://bde.wib.org.pl/wp-content/uploads/2021/08/Poziom-wiedzy-finansowej-Polakow-2018.pdf
• Bankowcy dla Edukacji. (2020). Poziom wiedzy finansowej Polaków 2020. https://bde.wib.org.pl/wp-content/uploads/2021/08/Poziom-wiedzy-finansowej-Polakow-2020.pdf
• Barr, M. (2004). Banking the poor. Yale Journal on Regulation, 21(1), 121-137. https://openyls.law.yale.edu/bitstream/handle/20.500.13051/8040/07_21YaleJonReg121_2004_.pdf?sequence=2
• Błędowski, P., & Iwanicz-Drozdowska, M. (2010). Wykluczenie finansowe w Polsce a możliwości przeciwdziałania. Polityka Społeczna, 431(2), 5-10.
• Cichowicz, E. (2016a). Działania banków komercyjnych w zakresie edukacji ekonomicznej jako metoda walki z wykluczeniem finansowym. Studia Oeconomica Posnaniensia, 4(9), 115-135.
• Cichowicz, E. (2016b). The use of modern technology by financial institutions in combating financial exclusion. Annales. Ethics in Economic Life, 19(1), 71-82. https://doi.org/10.18778/1899-2226.19.1.05
• Czernek, K., Jurek, M., & Marszałek, P. (2017). Mapa edukacji finansowej, edycja VI, część 1. https://www.zbp.pl/dla-klientow/edukacja-ekonomiczna
• Dijk, J. (2010). Społeczne aspekty nowych mediów. Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Directive 2014/92/EU of the European Parliament and of the Council of 23 July 2014 on the comparability of fees related to payment accounts, payment account switching and access to payment accounts with basic features Text with EEA relevance [Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/92/UE z dnia 23 lipca 2014 r. w sprawie porównywalności opłat związanych z rachunkami płatniczymi, przenoszenia rachunku płatniczego oraz dostępu do podstawowego rachunku płatniczego Tekst mający znaczenie dla EOG]. (2014). http://data.europa.eu/eli/dir/2014/92/oj
• Dońska-Borsiak, B. (2015). Wykluczenie społeczne a ubóstwo. Możliwości wykorzystania danych panelowych. Polityka Społeczna, 5-6(494-495), 6-11.
• Folwarski, M. (2021a). Innowacje cyfrowe w bankowości a włączenie cyfrowe i finansowe społeczeństwa. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Folwarski, M. (2021b). Wpływ wybranych czynników otoczenia bankowego na włączenie cyfrowe społeczeństwa. Bezpieczny Bank, 84(3), 81-98. https://doi.org/10.26354/bb.4.3.84.2021
• Frączek, B. (2014). Niski poziom alfabetyzacji finansowej społeczeństwa jako bariera ograniczająca rozwój rynku kapitałowego. In: T. Czerwińska & A. Nowak (Eds.), Rynek kapitałowy wobec wyzwań dekoniunktury (pp. 113-131). Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego.
• Frączek, B., & Gagat Matuła, A. (2019). Knowledge and behaviour in the field of saving by young with Asperger Syndrome. Challenges for financial education. Future Human Image, 11, 22-31. https://doi.org/10.29202/fhi/11/3
• Frieske, K. (2010). Zamienię porsche na gorsze: o biedzie wykluczeniu i reintegracji społecznej. Polityka Społeczna, 439(10), 1-7.
• Golinowska, S. (2008). Wykluczenie społeczne. In: S. Golinowska, Z. Morecka, M. Styrc, E. Cukrowska, & J. Cukrowski (Eds.), Od ubóstwa do wykluczenia społecznego: badania, koncepcja, wyniki, propozycje Polska, Europa i świat (pp. 113-140). IPiSS.
• Iwanicz-Drozdowska, M., & Nowak, A. K. (2011). Rola i znaczenie edukacji finansowej. In: M. Iwanicz-Drozdowska (Ed.), Edukacja i świadomość finansowa. Doświadczenia i perspektywy (pp. 13-34). Oficyna Wydawnicza SGH.
• Janc, A., & Warchlewska, A. (2018). Działania edukacyjne banków centralnych w obszarze wiedzy ekonomicznej i kompetencji finansowych jako przejaw społecznej odpowiedzialności biznesu. In: K. Waliszewski (Ed.), Społeczna odpowiedzialność instytucji finansowych: od teorii do praktyki (pp. 23-48). CeDeWu.
• Kempson, E., Whyley, C., Caskey, J., & Collard, S. B. (2000). In or out? A literature and research review. Working Paper. Financial Services Authority. http://www.bristol.ac.uk/media-library/sites/geography/migrated/documents/pfrc0002.pdf
• Kotliński, G. (2016). Innowacje informacyjne w bankowości. Ujęcie ilościowe i jakościowe. Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu.
• Kuchciak, I., Świeszczak, M., Świeszczak, K., & Marcinkowska, M. (2014). Edukacja finansowa i inkluzja bankowa w realizacji koncepcji silver economy. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. https://doi.org/10.18778/7969-465-5
• Kujawski, J. (2018). Wykluczenie cyfrowe jako forma wykluczenia społecznego. Przypadek Polski. Media i Społeczeństwo, 9, 252-260.
• Lusardi, A., & Mitchell, O. S. (2007). Baby Boomer retirement security: The roles of planning, financial literacy, and housing wealth. Journal of Monetary Economics, 54(1), 205-224. https://doi.org/10.1016/j.jmoneco.2006.12.001
• Maciejasz-Świątkiewicz, M. (2017). Edukacja finansowa dzieci a społeczna odpowiedzialność instytucji finansowych. In: K. Waliszewski (Ed.), Społeczna odpowiedzialność instytucji finansowych. Perspektywa banków, pośredników i doradców finansowych (pp. 39-57). CeDeWu Platinum.
• Maciejasz-Świątkiewicz, M. (2013). Wykluczenie finansowe i narzędzia jego ograniczania. Studia i Monografie / Uniwersytet Opolski, 488.
• Maison, D. (2013). Polak w świecie finansów. O psychologicznych uwarunkowaniach zachowań ekonomicznych Polaków. Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Mazur, J., & Kuć, M. (2019). Marginalizacja - ujęcie wielowymiarowe. Przejawy skutki i przeciwdziałanie. Wydawnictwo C.H. Beck.
• OECD. (2020). OECD/INFE 2020 International Survey of Adult Financial Literacy. https://doi.org/10.1787/145f5607-en
• Panek, T. (2011). Ubóstwo, wykluczenie społeczne i nierówności: teoria i praktyka pomiaru. Oficyna Wydawnicza SGH.
• Rutecka-Góra, J. (2020). Rola edukacji finansowej w ograniczaniu nadużyć i oszustw na rynku finansowym. In: A. Jurkowska-Zeidler, E. Rutkowska-Tomaszewska, A. Wiktorow, & J. Monkiewicz (Eds.), Manipulacje i oszustwa na rynku finansowym: perspektywa konsumenta, wykrywanie, przeciwdziałanie, zapobieganie (pp. 447-464). Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Sen, A. (2002). Nierówności. Dalsze rozważania. Znak.
• Solarz, J. K. (2019). Ustawiczna edukacja finansowa. Trwanie życia. Przedsiębiorczość i Zarządzanie, 20(1), 11-22.
• Solarz, M. (2010). Społeczna odpowiedzialność banków w aspekcie wykluczenia finansowego. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H. Oeconomia, 44(2), 241-254.
• Statistics Poland. (2024). The situation of households in 2023 on the basis of results of the Household Budget Survey. https://stat.gov.pl/en/topics/living-conditions/living-conditions/the-situation-of-households-in-2023-on-the-basis-of-results-of-the-household-budget-survey,12,23.html
• Szarfenberg, R. (2003). Problemy definicyjne zjawiska wykluczenia. Raport Grupy nr 2 Zespołu Zadaniowego ds. Reintegracji Społecznej. Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej.
• Szopa, B., & Szopa, A. (2011). Wykluczenie finansowe a wykluczenie społeczne. Zeszyty Naukowe / Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, 11, 13-27.
• Szpyt, K. (2024). FinTech - pojęcie, historia, rynek. In: K. Szpyt (Ed.), FinTech. Nowe Technologie w sektorze bankowym (pp. 3-20). C.H. Beck.
• Świecka, B. (2016). Wiedza i edukacja finansowa gospodarstw domowych jako determinanty rozwoju obrotu bezgotówkowego. In: P. Bolibok, & M. Żukowski (Eds.), Obrót bezgotówkowy w Polsce - stan obecny i perspektywy (pp. 89-103). Wydawnictwo KUL.
• Trychomiak, M. (2021). Edukacja finansowa beneficjentów pomocy społecznej. Konieczność czy zbędny wysiłek? Polityka Społeczna, 48(1), 16-23.
• Warchlewska, A. (2017). Ekskluzja finansowa osób z niepełnosprawnością. Niepełnosprawność - Zagadnienia, Problemy, Rozwiązania, III(24), 35-52.
• Warchlewska, A. (2020). Wokół istoty wykluczenia finansowego. Ujęcie przeglądowe. Finanse i Prawo Finansowe, 1(25), 123-140. https://doi.org/10.18778/2391-6478.1.25.08
• Widzialni. (2021). Raport Dostępności 2021. Dostępność i użyteczność stron internetowych oraz dokumentów cyfrowych. https://widzialni.org/container/raport-dostepnosci-2021.pdf
• Wodecki, P. (2020). Ewolucja sposobów rozumienia pojęcia niepełnosprawności. Niepełnosprawność - zagadnienia, problemy, rozwiązania, 1(34), 108-116.
• Związek Banków Polskich. (2022). Poziom wiedzy finansowej Polaków 2022. https://zbp.pl/getmedia/e73885ae-2e7d-4a4c-9ca4-e1236e3ae610/Poziom-wiedzy-finansowej-Polakow-2022_ver-medium
• Żuchowska-Skiba, D. (2020). Wykluczenie cyfrowe osób z niepełnosprawnościami - perspektywy badawcze. In: G. Całek, J. Niedbalski, & D. Żuchowska-Skiba (Eds.), Jak badać zjawisko niepełnosprawności. Szanse i zagrożenia założeń teoretycznych i metodologicznych studiów nad niepełnosprawnością (pp. 195-211). Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.